بعد از خروج آمریکا از برجام و اعلام عدم پایبندی به محتوای این توافق بین المللی، کشورهای اروپایی اعلام کردند که خواستار ادامه برجام با ایران هستند.
اتحادیه اروپا، چین و روسیه و بسیاری از کشورها و نهادها و سازمان‌های بین‌المللی در واکنشی یک‌پارچه ضمن اعلام حمایت از برجام و باقی‌ماندن در آن، از ایران نیز خواستند تا در این توافق بماند.
حسن روحانی رییس‌جمهوری کشورمان پس از تصمیم ترامپ مبنی بر خروج از برجام اعلام کرد: ما ظرف چند هفته ضمن مذاکره با کشورهای اروپایی، روسیه و چین، رایزنی‌ها و هماهنگی‌های لازم را انجام می‌دهیم. اگر در پایان این مدت کوتاه به این نتیجه برسیم که با همکاری پنج کشور عضو برجام می‌توانیم به هر آنچه که منافع ملت ایران بوده برسیم، علیرغم حرف‌های بی‌نزاکت ترامپ، برجام پایدار خواهد ماند و می‌توانیم به سمت ثبات در منطقه قدم‌های خود را برداریم، ولی اگر دیدیم که چنین نیست در گفت‌وگویی با مردم کشورمان موضع‌مان را به اطلاع آنان خواهم رساند.
در ادامه این روند، «ترزا می» نخست‌وزیر انگلیس، «آنگلا مرکل» صدراعظم آلمان و «امانوئل ماکرون» رئیس‌جمهور فرانسه با صدور بیانیه‌ای مشترک، حفظ برجام و در عین حال مقابله با برنامه موشکی و فعالیت‌های ایران در منطقه را خواستار شدند.
هرچند در ادامه رهبران این سه کشور بر نگرانی‌های خود درباره برنامه موشک بالستیک ایران و فعالیت‌های منطقه‌ای تأکید کردند، اما بر تعهد راسخ خود برای تضمین حفظ برجام تأکید کردند و تصریح کردند که این توافق برای امنیت مشترک ما حائز اهمیت است. آنها خواستار همکاری با طرفین باقیمانده در برجام برای تحقق این هدف شدند.
واکنش شرکت‌های اروپایی به برجام چه خواهد بود؟
اگرچه دولت های اروپایی خواستار ادامه برجام با ایران هستند و برای این خواسته خود دلایلی نظیر کنترل برنامه هسته ای ایران، ورود به موضوعات موشکی و منطقه‌ای ایران و … دارند اما حقیقت این است که تصمیم گیرنده نهایی برای ماندن در برجام یا ادامه ندادن آن شرکت‌های اروپایی هستند.
شرکت‌های اروپایی از آنجایی که هر بار با مشکلات زیادی از ناحیه آمریکا برای تجارت های خود مواجه می‌شوند قید سرمایه گذاری در ایران را زده اند؛ بعد از آنکه سال ۲۰۱۲ بانک استاندارد چارتر از سوی آمریکا به دلیل معامله با ایران نزدیک به ۶۷۰ میلیون دلار جریمه شد؛ بعد از این تجربه تلخ شرکت های اروپایی کمتر به سراغ مراودات مالی با ایران آمدند؛ باز نشدن سوئیفت از سوی بانک های بزرگ اروپایی هم به دلیل ترس آنها از جریمه‌های آمریکا بود.
هراس شرکت های اروپایی از تحریم‌های آمریکا
شرکت‌های اروپایی بعد از خروج آمریکا از برجام بدون توجه به تلاش دولت های متبوع خود برای ماندن در برجام تلاش خود را برای لغو قراردادهای خود به کار بسته اند. بسیاری از این شرکت ها بر منافع خود در ایران چشم بسته و دل بسته آمریکا شده اند.
تکرار بدعهدی توتال در صنعت نفت کشور
در اولین اقدام، شرکت توتال که در سال های گذشته برای حضور خود در ایران شروط زیادی را گذاشته بود و قبل از برجام یک بار سابقه بدعهدی در ایران را داشته و در شرایط سخت ایران را ترک کرده بود، اعلام کرد که با توجه به خروج آمریکا از برجام، ناگزیر به توقف فعالیت هایمان در ایران هستیم.
به گفته بیژن نامدارزنگنه مدیران توتال رسماً اعلام کرده‌اند که نمی‌توانند در قبال تحریم‌های امریکایی پایداری کرده و دراین راستا قرارداد خود با ایران را لغو کرده‌اند. شرکت توتال اعلام کرده است: در صورتی که از امریکا معافیت تحریمی خاص دریافت نکنیم، قادر به ادامه کار در پروژه پارس جنوبی نخواهیم بود و با توجه به خروج امریکا از برجام، ناگزیر به توقف فعالیت‌هایمان در ایران هستیم.
در نهایت روز چهارشنبه بیست و ششم اردیبهشت ماه، توتال آب پاکی را روی دست مسئولان نفتی کشور ریخت؛ سایت رسمی شرکت توتال با انتشار بیانیه ای اعلام کرد: بدون معاف شدن از تحریم‌های ایالات متحده آمریکا این شرکت قادر به ادامه کار در فاز ۱۱ پارس جنوبی ایران نیست.
توتال اظهار داشته که نمی‌تواند خود را در معرض تحریم‌های آمریکا قرار دهد چون در ۹۰ درصد معاملات آن بانک‌های آمریکایی مشارکت دارند و این خطر وجود دارد که توتال از معامله با دلار نیز محروم شود.
خداحافظی ایرباس و بوئینگ با آسمان ایران
دو سال پیش که مقدار سفارش هواپیما کم شده بود، ایرباس و بوئینگ مشتاق دریافت سفارشاتی از خطوط هوایی ایران بودند. هر دو شرکت در سال ۲۰۱۶، توافقنامه‌های بزرگی با ایران امضا کردند.
به موجب توافقی که بوئینگ نهایتا با ایران‌ایر امضا کرد، قرار بود بوئینگ ۸۰ هواپیما از انواع مختلف(پنجاه فروند ۷۳۷ MAX 8s، پانزده فروند از نوع ۷۷۷-۳۰۰ERs و پانزده فروند ۷۷۷-۹s) به این ایرلاین ایرانی بفروشد. در سال ۲۰۱۷، خطوط هوایی آسمان، نامه‌ای برای خرید ۳۰ هواپیما به بوئینگ ارسال کرد. بدین ترتیب مقدار سفارشات ایران از بوئینگ به ۱۱۰ هواپیما ارتقا یافت.
ایران‌ایر، سفارش خرید بیش ۵۰ هواپیمای پهن‌پیکر را به ایرباس ارسال کرد. همه این هواپیماها در دفتر سفارشات ایرباس ثبت شد. در حال حاضر ایران‌ایر، سفارشی برای خرید هشت هواپیمای ایرباس از نوع A330-200s ، بیست‌وهشت فروند از نوع A330-900neos و شانزده فروند از نوع A350-1000s دارد.
نکته قابل توجه این است که بعد از خروج آمریکا از برجام، از آنجایی که قسمت عمده سهام این دو شرکت هواپیماسازی متعلق به آمریکا است و قطعات اصلی این هواپیماها در آمریکا ساخته می‌شود، محدودیت های آمریکا مانع از ارسال هواپیما به ایران می شود.
دنیس مویلنبورگ مدیر هواپیمای بوئینگ در این خصوص اظهار داشت که شرکتش جایی برای تولید سفارشات ۷۷۷ های پهن پیکر و ۷۳۷ های مکس ایران باز نکرده بود و همچنان به تبعیت از دستورالعمل های دولت آمریکا در مورد ایران ادامه می دهد.
از طرف دیگر وزیر خزانه‌داری آمریکا پس از اعلام خروج این کشور از برجام گفت که مجوز فروش هواپیماهای مسافربری دو شرکت بوئینگ و ایرباس به ایران لغو خواهد شد.
توقف فعالیت شرکت کشتیرانی مولر-مرسک فعالیت در ایران
بعد از خروج ترامپ از برجام، گروه کشتیرانی ای‌پی مولر-مرسک، بزرگترین مجموعه کشتیرانی جهان، اعلام کرده است که فعالیت‌هایش در ایران را متوقف می‌کند.
سورن اسکو، مدیرعامل این شرکت دانمارکی، در مورد روابط تجاری با ایران به خبرگزاری رویترز گفته است: «با توجه به اعمال تحریم های آمریکا علیه ایران، در صورتی که شما مبادلات تجاری در آمریکا داشته باشید، نمی توانید با ایران تجارت کنید و ما حجم وسیعی مبادلات تجاری با آمریکا داریم.» وی همچنین گفته است: «زمانبندی دقیق و جزئیات را نمی‌دانم، اما ما هم حتما به فعالیتمان خاتمه می‌دهیم.»
خروج شرکت فولادسازی دانیلی ایتالیا از ایران
پس از خروج آمریکا از برجام به دستور ترامپ، برخی شرکت هایی که در دوران برجام وارد بازار ایران شده بودند به دلیل ترس از جریمه های ناشی از دور زدن تحریم های آتی علیه ایران، تصمیم به خروج از کشور گرفتند.
در همین راستا شرکت فولاد سازی دانیلی ایتالیا، تلاش برای یافتن تامین کننده مالی برای سفارشات ۱٫۵ میلیارد یورویی (۱٫۸ میلیارد دلاری) که در ایران برنده شده است را متوقف کرد.
آلساندرو تریویلین، مدیرعامل شرکت دانیلی در این باره گفت: «با خروج آمریکا از توافق هسته ای، بانک ها به دلیل نگرانی از تحریم های ثانویه دیگر آماده تامین مالی پروژه های ایرانی نیستند.»
در سال ۲۰۱۶ میلادی، شرکت دانیلی یک توافق تجاری کلی به ارزش حدود ۵٫۷ میلیارد دلار با ایران به امضا رسانده بود.
به این ترتیب شرکت های اروپایی علیرغم تمایل ظاهری مقامات کشورهای خود به خاطر حجم مراودات مالی بالایی که با شرکت‌های آمریکایی دارند، منافع خود در ایران را نادیده گرفته و سعی می‌کنند برجام را نادیده بگیرند.
