مالیات بر ارزش افزوده یک روش شناخته شده برای اخذ مالیات بر مصرف می‌باشد که مزیت اصلی و اساسی آن نسبت به سایر روش‌ها از جمله مالیات بر فروش و مالیات مقطوع، ایجاد شفافیت در طول زنجیره تامین و نمایان کردن میزان عملکرد و سودآوری هر بنگاه اقتصادی در بازه زمانی مشخص است.
این مالیات اولین بار در بحبوحه جنگ جهانی اول و توسط آلمان طرح ریزی شد. پس از آن در سال ۱۹۵۴ فرانسه و به دنبال آن دانمارک و آلمان مالیات بر ارزش افزوده را اجرا کردند. امروزه نیز ۱۶۱ کشور در دنیا از این نوع مالیات بهره می‌برند.
*تاریخچه مالیات بر ارزش افزوده در ایران
قانون مالیات بر ارزش افزوده در ایران پس از کش وقوس‌های فراوان سرانجام در سال ۱۳۸۷ به صورت آزمایشی برای یک دوره ۵ ساله و با استناد به اصل ۸۵ قانون اساسی به تصویب رسید.
مدت ۵ ساله قانون در سال ۱۳۹۳ به اتمام رسید و با توجه به عدم ارائه لایحه دائمی کردن مالیات بر ارزش افزوده توسط دولت، هر ساله در قانون بودجه برای مدت یکسال تمدید شده تا اینکه لایحه مالیات بر ارزش افزوده در اسفندماه ۱۳۹۵ تقدیم مجلس شورای اسلامی شد و بررسی آن در کمیسیون‌های تخصصی مربوطه از اردیبهشت ماه ۱۳۹۶ آغاز گردید.
اما آبان‌ماه سالجاری بود که بررسی لایحه ۵۴ ماده‌ای مالیات بر ارزش افزوده در کمیسیون اقتصادی به بهانه کمبود زمان و نارضایتی بخش‌های تولید، صنعت و اصناف از قانون آزمایشی، متوقف و از دستور کار خارج شد و با تصمیم کمیسیون اقتصادی، قانون آزمایشی درحال اصلاح برای تمدید سه ساله است.
*اهداف اولیه
«شفاف‌سازی فعالیت‌های اقتصادی»، « افزایش درآمدهای دولت»، «مبارزه با قاچاق کالا و ارز»، «اصلاح الگوی مصرف» از جمله اهداف قانون مالیات بر ارزش افزوده به حساب می‌آید.
احمد غفارزاده کارشناس امور مالیاتی در این باره می‌گوید: در این سالها شفاف‌سازی فعالیت‌های اقتصادی و سایر اهداف تعیین شده برای اخذ مالیات بر ارزش افزوده محقق نشده چراکه برای دولت‌ها تنها جنبه درآمدی این نوع مالیات اهمیت پیدا کرده است.
*آثار منفی مالیات بر ارزش افزوده بر صنایع تولیدی
بنا به گفته این کارشناس اقتصادی اهداف تعیین شده در قانون آزمایشی مالیات بر ارزش افزوده به دلیل منتقل نشدن بار مالیاتی به سمت مصرف‌کنندگان نهایی محقق نشده و در عمل اخذ این نوع مالیات از تولید کننده، آثار منفی برای صنایع تولیدی داشته است.
وی با بیان اینکه مالیات بر ارزش افزوده از نوع مالیات بر مصرف است، بیان می‌کند: به طور کلی در اجرای این قانون نباید بار مالیاتی بر تولیدکنندگان وارد شود.
* لایحه دولت جایگزین مناسب
غفارزاده با اشاره به اصلاحات اساسی صورت گرفته در لایحه مالیات بر ارزش افزوده دولت تاکید می‌کند: نمایندگان مجلس باید بدانندکه با اصلاحات چندبندی قانون آزمایشی، مشکلات همچنان باقی خواهند ماند.
*قانون آزمایشی سر منشاء مشکلات تولیدکنندگان
همچنین محمدرضا نجفی منش، رییس کمیسیون تسهیل کسب و کار اتاق بازرگانی درباره مشکلات قانون آزمایشی مالیات بر ارزش افزوده می‌گوید: سر منشاء مشکلات به وجود آمده برای تولید کنندگان بی تردید به قانون آزمایشی برمی‌گردد.
وی در ادامه با بیان اینکه در روند اجرای این قانون بخشنامه‌ها و اصالت معامله هم در عمل اجرا نمی‌شود. عنوان می‌کند: برای مثال یکی از اشکالات این قانون این است که تولیدکنندگان از پول نگرفته باید مالیات بر ارزش افزوده پرداخت کنند.
وی در خصوص قانون آزمایشی مالیات بر ارزش افزوده و لایحه دولت خاطر نشان می‌کند: بهتر است قانون آزمایشی برای دوسال تمدید شود تا در این مدت لایحه جامع دولت نیز بررسی شود. بر این اساس پیشنهاد می‌کنیم که این قانون اول اصلاح شود تا تامین درآمد دولت از این محل لنگ نماند.
دولت سال گذشته از محل اخذ مالیات بر ارزش افزوده ۴۵ هزار میلیارد تومان درآمد داشته که ۳۸ هزار میلیارد تومان آن از طریق اظهارنامه مؤدیان مالیاتی بود
