«تلگرام به‌زودی بسته می‌شود» این شاه‌بیت بحث‌هایی است که این روزها در فضای مجازی در مورد مسدود شدن یا نشدن تلگرام شنیده می‌شود. کم نیستند افرادی که به بهانه این جمله به دنبال مطلع نشان دادن خود از بعضی تصمیم‌های پشت‌پرده هستند. فیلتر شدن تلگرام هم بهانه خوبی برای این ژست است. هر چه باشد این موضوع یکی از مهم‌ترین موضوعات مطرح در افکار عمومی است. زمزمه‌های مسدود شدن تلگرام البته از یک سال قبل به گوش می‌رسید. با این حال به نظر می‌رسد این زمزمه‌ها در این روزها بیشتر به واقعیت نزدیک شده است. اظهارنظرهای بعضی مقامات مرتبط هم دستاویز خوبی برای این استدلال است.
هشدارهای تند و تیز آقای دبیر
آقای ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر شورای عالی فضای مجازی در آخرین روزهای هفته گذشته در واکنش به این حرف و حدیث‌ها اعلام کرد که مسدود کردن پیام‌رسان‌های خارجی «فعلاً» در دستور کار نیست. آقای دبیر اما این عبارات هشداردهنده را هم به ادامه حرف‌هایش سنجاق کرده که همه کانال‌ها و شبکه‌هایی که به‌طور غیررسمی با بهره‌گیری از نرم‌افزارهای خارجی در کشور فعال هستند، حتماً در کنار آن از شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های داخلی نیز استفاده کنند. فیروزآبادی البته چند روز قبل از این ترجیح داده بود شفاف‌تر صحبت کند و هشدارهایش هم تند و تیزتر باشند. فیروزآبادی در ۲۷ آبان‌ماه در مورد الزام همکاری بعضی پیام‌رسان‌های خارجی برای همکاری با حاکمیت گفته بود: «بسیاری از پیام‌رسان‌ها اکنون از رمز استفاده می‌کنند و این موضوع امکان پایش را به ما نمی‌دهد. بر این اساس طی مذاکره با پیام‌رسان‌های خارجی مانند تلگرام و اینستاگرام، از آنها خواسته‌ایم قابلیت‌های دیگری ایجاد کنند تا بتوانیم سیاست‌های صیانت از ارزش‌های اسلامی را در شبکه‌های پیام‌رسان محقق کنیم و چنانچه این ملاحظات محقق شود، مشکلی پیش نخواهد آمد؛ اما اگر این شبکه‌ها اقدام جدی نکنند ما تدابیر لازم را اتخاذ خواهیم کرد.»
وزیر ارتباطات: حمایت‌تان می‌کنیم
این اما همه ماجرا نیست. طبق شنیده‌های خبرنگار «صبح‌نو» آقای محمدجواد آذری جهرمی با فراخوان به تعدادی از پیام‌رسان‌های داخلی از حمایت همه‌جانبه از هر پیام‌رسانی سخن گفته که قدمِ بلندِ جذب کاربران داخلی را برداشته و بتواند بخش قابل توجهی از کاربران تلگرام را به کاربران خود اضافه کنند. باز هم اما این همه ماجرا نیست. دیدگاه‌های معاون مرکز ملی فضای مجازی درباره احتمال مسدود شدن بعضی پیام‌رسان‌ها را که یک‌شنبه پنجم آذرماه ایراد شد، شاید بتوان آخرین دیدگاه‌های رسمی در این موضوع دانست.
احتمال مسدود شدن تلگرام
آقای امیر خوراکیان در حاشیه نشست خبری نخستین جشنواره رسانه‌های دیجیتال بسیج با اشاره به صلاحیت فعالیت پیام‌رسان‌ها، در لفافه به احتمال مسدود شدن بعضی پیام‌رسان‌ها اشاره کرده و گفته است: به‌طور طبیعی تصمیم‌گیری در حوزه کلان کشور هم متناسب با این صلاحیت‌هاست. ممکن است این سیاست‌گذاری اتفاق بیفتد که در برخی از حوزه‌ها در پیام‌رسان امکان استفاده فراهم باشد و در برخی از حوزه‌ها فراهم نباشد.پیام‌رسان تلگرام از خردادماه گذشته روز به روز با تاکیدات بیشتری از سوی حاکمیت برای همکاری مواجه شده است. اهمیت این مساله به‌خصوص حالا که این پیام‌رسان با مقامات روسی وارد مذاکره شده و بعضاً حتی با تقاضای آمریکایی‌ها هم برای همکاری مواجه شده، بیشتر و پررنگ‌تر هم شده است. طی چند ماه گذشته تلگرام از جانب مقامات روسی برای همکاری تحت فشار قرار گرفته بود. مقامات این کشور حتی این پیام‌رسان را تهدید کرده بودند که در صورت عدم همکاری، تردیدی برای مسدود کردن آن به خود راه نخواهند داد. حالا به نظر می‌رسد با توجه به استنکاف تلگرام از همکاری بیشتر با مقامات کشورمان، این پیام‌رسان هم بیشتر از هر وقت دیگری به خط پایان فعالیت‌های خود در ایران نزدیک شده است. اکثریت مطلق کاربران تلگرام در دنیا، کاربران ایرانی هستند. به همین دلیل در صورت مسدود شدن، بخش بزرگی از بازار و حوزه تحت فعالیت خود را از دست داده و به سایر رقبای جهانی، منطقه‌ای یا حتی بومی واگذار می‌کند. سؤال مهم در این میان این است: مهم‌ترین رقبای تلگرام برای قبضه کردن این بازار چه کسانی هستند؟ بعضی گمانه‌زنی‌ها از ویسپی، سروش، گپ و بیسفون به‌عنوان جایگزین‌های تلگرام نام می‌برند.
ویسپی
احتمالاً جدی‌ترین رقیب تلگرام برای قبضه کردن بازار، پیام‌رسان ویسپی باشد. این پیام‌رسان در هنگ‌کنگ در چین ثبت شده است. اواخر سال گذشته بعضی اخبار جدی از مذاکره بخش‌هایی از دولت با این پیام‌رسان حکایت داشت. هرچند در نهایت این مذاکرات تکذیب شد. این پیام‌رسان در فروشگاه اینترنتی «کافه‌بازار» ۱۰۰ هزار مرتبه روی دستگاه‌های کاربران ایرانی نصب شده است. مشتریان سایر نقاط دنیا هم از طریق پلی‌استور بیش از ۵۰۰ هزار مرتبه این نرم‌افزار را روی دستگاه‌های هوشمند خود نصب کرده‌اند. این نرم‌افزار در پلی‌استور موفق به دریافت ۴٫۴ امتیاز از ۵ ستاره شده است. بعضی شایعات هم حکایت از آن دارند که بخش‌هایی از فعالان آی‌تی در داخل کشور، سهام این شرکت چینی-هنگ‌کنگی را خریده و به‌نام خود ثبت کرده‌اند.
سروش
دومین رقیب جدی برای قبضه کردن بازارِ خالی از تلگرام هم پیام‌رسان سروش است. این پیام‌رسان را می‌توان نمونه وطنیِ تلگرام و امثالهم دانست. به‌دلیل تبلیغاتی که از ناحیه رسانه ملی برای این اپلیکیشن انجام می‌گیرد و بسیاری از برنامه‌های رادیو و تلویزیون، کانال خود را در این پیام‌رسان به راحتی تبلیغ می‌کنند احتمال وابستگی آن به سازمان صداوسیما مطرح شده است که احتمال نابجایی هم نیست. وضعیت سروش در کافه‌بازار از ویسپی بهتر است. تاکنون بیش از ۲۰۰ هزار نصب روی دستگاه‌های کاربران فارسی‌زبان انجام گرفته است. در پلی‌استور هم این پیام‌رسان ۱۰۰ هزار مرتبه دانلود شده است. با این احتساب مجموعه این دو فروشگاه اینترنتی ۳۰۰هزار کاربر برای سروش جذب کرده‌اند. این پیام‌رسان همچنین در پلی‌استور موفق به دریافت ۵/۴ ستاره از ۵ ستاره شده است. سروش هم مانند تلگرام دارای نسخه اندروید، آی‌اواس و ویندوز است. بعضی از مهم‌ترین کانال‌های پرکاربرد و رسمی فارسی در این پیام‌رسان دارای حساب کاربری هستند.
گپ
این پیام‌رسان هم از دیگر پیام‌رسان‌های وطنی است که در میان نامزدهای جایگزینی تلگرام جایی برای خود باز کرده است. طبق ادعایی که در پایگاه اینترنتی این پیام‌رسان منتشر شده، این پیام‌رسان تاکنون موفق به جلب اعتماد ۶۱۹ هزار نفر شده است. فروشگاه اینترنتی کافه‌بازار اما آمار ۵۰ هزار دانلود و فروشگاه اینترنتی گوگل‌پلی هم آمار ۱۰ هزار دانلود را در خود ثبت کرده است. با این احتساب مجموع نصب‌های این دو فروشگاه مهم اینترنتی که مورد استفاده کاربران ایرانی قرار دارد، گپ حدود ۶۰ هزار کاربر دارد. امتیاز این پیام‌رسان در گوگل‌پلی ۴٫۳ ستاره و در کافه‌بازار هم ۴ ستاره از ۵ ستاره است. این پیام‌رسان چهار نسخه اندروید، آی‌اواس، ویندوز و لینوکس را برای کاربران خود فراهم کرده است. امکان ساخت کانال و گروه در این پیام‌رسان هم مانند تلگرام در دسترس است.
