هامونی که زمانی منبع درآمد افراد بسیاری جهت کسب روزی حلال به شمار می رفت سالیان مدیدی است که دست حمایت به سوی همگان به ویژه دولتمردان دراز نموده تا دوباره سفره نعمات را برای مردمان سیستان بگشاید.

خشکسالی های اخیر علاوه بر مهاجرت مردمان سیستان، مهاجرت پرندگان و آبزیان بسیاری را دربرداشته است به طوری که به جرات می توان گفت یکی از بزرگترین آوارگی های زیست محیطی را رقم زده است.

خشک شدن بستر هامون علاوه بر بیکاری صیادان، دامداران و تولیدکنندگان صنایع دستی، پدیده ریزگردها و ابتلا بسیاری از مردم به انواع بیماری های تنفسی و چشمی شده به طوری که رتبه نخست ابتلا به سل در کشور از آن مردم سیستان می باشد.

پهناورترین سطح آبی شیرین در سراسر فلات ایران از آن تالاب هامون می باشد

مدیر عامل سازمان مردم نهاد کیانسه عنوان کرد: تالاب یکی از پتانسیل های خلقت است اما می تواند به عنوان آسیب پذیرترین پدیده طبیعی نیز محسوب گردد.

ایمان همایون نژاد افزود: تالاب به طور کلی به محلی اطلاق می گردد که آب در آنجا جمع شده است و یا به منابع آبی که به طور متوسط عمق آب از شش متر کمتر باشد گفته می شود.

وی گفت: در سیستان و بلوچستان که به طور متوسط ۱۱/۸ درصد مساحت کل کشور را به خود اختصاص داده است چندین منبع و مخزن آبی وجود دارد که از این میان تالاب هامون که البته در برخی منابع به عنوان دریاچه هامون نیز شناخته می شود بزرگترین و با اهمیت ترین محسوب می گردد.

وی ادامه داد: تالاب یا به عبارتی دریاچه هامون با وسعت پنج هزار و ۶۶۰ کیلومتر مربع و عمق متوسط پنج متر در فصل پر آبی پهناورترین سطح آبی شیرین در سراسر فلات ایران است و در سال ۱۳۵۱ در کنوانسیون رامسر به عنوان بهترین تالاب حفاظت شده بین المللی و به عنوان مامن و زیستگاه عمده پرندگان مهاجر و آبزی در شرق ایران شناخته شده است.

همایون نژاد اذعان کرد: این دریاچه نه تنها برای بقا حیات و کشاورزی منطقه سیستان حایز اهمیت است  بلکه به دلیل قرار گرفتن در مرکز مناطق کویری و نیمه کویری بین کشورهای افغانستان، پاکستان و ایران یکی از معروف مناطق مناسب برای حیات وحش این حیطه به شمار می رود به همین جهت حفظ و یا از بین بردن آن نقش ویژه ای در شرایط آب و هوایی و خاک مناطق مجاور تالاب خواهد داشت.

دریاچه هامون هفتمین تالاب بین المللی جهان به شمار می رود

عضو هیات علمی گروه محیط زیست دانشگاه پیام نور سیستان و بلوچستان گفت: هامون ها به طور کلی دارای سه حوضه اصلی به نام های هامون پوزک، هامون صابری و هامون هیرمند می باشند که در زمان پرآبی به هم می پیوندند البته سهم ایران از کل این سه گانه سه هزار و ۸۲۰ کیلومتر مربع است.

همایون نژاد تاکید کرد: شریان اصلی دریاچه هامون رودخانه هیرمند می باشد و این وابستگی باعث شده هرگونه نوسانات در میزان آب این رودخانه مشکلاتی را برای کل اکوسیستم به وجود آورد. در کنار هیرمند، رودخانه هایی همچون فراه، هاروت رود، شورود و غیره نیز عمدتا به صورت فصلی به هامون می ریزند.

وی ادامه داد: دریاچه هامون به عنوان هفتمین تالاب بین المللی جهان و بزرگترین دریاچه آب شیرین کشور به طور عمده خشک و نابود شده است دریاچه ای که تا کمتر از دو دهه قبل هر ساله پذیرای بیش از یک میلیون پرنده مهاجر بوده است.

نابودی هامون بزرگترین پدیده پناهندگی و آوارگی زیست محیطی را رقم زده است

دکترای مدیریت محیط زیست بیان داشت: در سال های اخیر با خشک شدن هامون، ۱۵ هزار صیاد بیکار شدند و زمانی که با بهره گیری از نی های دریاچه هامون به تولید صنایع دستی اشتغال داشتند منبع درآمد خود را از دست داده اند همچنین دامداران سیستانی با ۱۲۰ هزار راس دامی که تا چندی قبل در ۷۰ هزار هکتار اراضی دریاچه چرا می کردند نیز مهاجرت نموده اند و ۸۰۰ روستا تحت تاثیر هجوم شن های روان ناشی از بستر خشک هامون قرار گرفته اند.

همایون نژاد تصریح کرد: دریاچه ای که سالیانه ۱۲ هزار تن ماهی از آن صید می شد امروزه یک بستر خشک و تفتیده شده است شاید حتی اگر مطالعه دقیق تری صورت گیرد مشخص نماید نابودی هامون بزرگترین پدیده پناهندگی و آپارگی زیست محیطی را رقم زده است.

وی گفت: به طور کلی خشکسالی های اخیر و عدم پایبندی افغان ها به رای کمیسیون دلتا( کمیسیون دلتا متشکل از کارشناسان سه کشور کانادا، آمریکا و شیلی در دهه ۱۳۵۰ شمسی با کار کارشناسی که روی رودخانه هیرمند و هامون ها انجام دادند در نهایت مصوب کردند که کشور افغانستان باید در هر ثانیه ۲۶ متر مکعب آب را از طریق رودخانه هیرمند وارد ایران نماید که متاسفانه هرگز به صورت مشخص اجرایی نشد ) و همچنینموارد متعدد دیگر جملگی باعث شد تا امروز هامون چشم انتظار قطره ای آب از هیرمند باشد.

وی ادامه داد: در کنار همه این مسایل البته در چند سال اخیر فعالیت های متعددی در سطوح مختلف دیپلماتیک بین دولت های ایران و افغانستان گرفته تا اجرای مطالعات متنوع و بررسی ریشه یابی علل خشک شدن هامون همچنین تشکیل کمیته و یک تیم ویژه جهت بررسی و پایش وضعیت هامون و تلاش در جهت احیا آن صورت گرفته است که چنانچه تداوم داشته باشد و شرایط جوی نیز روی خوش خود را به منزقه بازگرداند می توان به چشم انداز آینده هامون امید بست و این منبع پر نعمت بار دیگر در منطقه سیستان همچون دری گرانبها بدرخشد و سبب افزایش امید به زندگی در اقشار مختلف مردم زحمتکش و ولایتمدار سیستان گردد.