زهرا ساختمانیان: مقام معظم رهبری طی دو دهه گذشته به موضوع جنبش نرم افزاری تاکید فراوانی داشتند و در سالهای اخیر که کشور در زمینه تولید علم به نقطه مطلوب رسیده است ایشان محوریت راهنمایی و بیانات خود را بر مولفه های اقتصادی و تجاری سازی فناوری قرار داده اند.

فرهنگ تبدیل دانش به محصول از عمر طولانی در ایران برخوردار نیست این سابقه کوتاه موجب شده تا همچنان این فرهنگ برای نهادینه شدن با فراز و نشیب های زیادی دست و پنجه نرم کند.

تبدیل دانش به محصول به دنبال غایت نهایی خود در مسیری نه چندان هموار و مطلوب در حرکت است و در این مسیر به دنبال حامی است تا بتواند آن را به جاده ای هموارتر سوق دهد.

طعم دلچسب تبدیل دانش به محصول به مذاق همه خوش می آید اما این شیرینی همچنان در ایران دستخوش ناملایماتی است که نمود آن را می توان در نبود بستر لازم مانند عدم عرضه مناسب، عدم بازاریابی داخلی و خارجی، کاستی در اجرای برنامه های مصوب و کمبود برنامه ریزی های مناسب جستجو کرد.

طی سال های گذشته علی رغم تمام تلاش های صورت گرفته در این حوزه همچنان پژوهشگران و محققان کشور بر این باورند که تبدیل دانش به محصول راه زیادی را باید به جان بخرد تا بتواند به طور کامل در کشور نهادینه شود.

تبدیل دانش به محصول هدف نهایی فعالین علمی کشور است. چراکه این افراد معتقدند علم باید به بهبود زندگی افراد جامعه کمک می کند اما با تمام تلاش های صورت گرفته هنوز چرخه فناوری در کشور کامل نشده و تجاری سازی با فراز و فرودهایی همراه است.

ضرورت برندسازی محصولات فناوری

خسرو پیری، مدیرکل فناوری وزارت علوم نیز معتقد است باید دولت با برنامه ریزی مناسب زمینه را برای تبدیل دانش به محصول در حوزه های خاص فراهم کند تا ایران در این حوزه ها بتواند به محصولات شناخته شده در جهان دست یابد.

وی در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: ما نیازمند برند سازی در چند حوزه خاص هستیم تا تمام دنیا ما را با این نوع محصولات بشناسند.

مدیرکل فناوری وزارت علوم افزود: درحال حاضر به واسطه دانشگاه های توان مند کشور نیروی انسانی لازم برای فعالیت در حوزه های علمی و فناوری وجود دارد و باید با برنامه ریزی مناسب از توان این نیروها برای تبدیل دانش به محصول استفاده کنیم.

جایگاه خوب ۳ فناوری در تولید محصول

پیری معتقد است: در حوزه هایی مانند نانو، بیوتکنولوژی، هسته ای و سلول های بنیادی که دولت سرمایه گذاری مناسبی انجام داده و به طور کامل از توان نیروهای توانمند داخلی استفاده کردیم امروز به دستاوردهای علمی و تجاری خوبی رسیده ایم بنابراین در دیگر حوزه های علمی نیز باید چنین برنامه ریزی و سرمایه گذاری صورت گیرد.

وی صنعت را محور دیگری برای دستیابی به تجاری سازی عنوان کرد و گفت: برخی از صنایع ما حدود ۳۰ سال است که تحولی در آنها صورت نگرفته و همین امر موجب می شود تا متخصصان و دانشمندان کشور بستری برای تجاری سازی دستاوردهای خود نداشته باشند.

مدیرکل فناوری وزارت علوم تصریح کرد: باید صنعت کشور فعال و براساس تکنولوژی و فناوری حرکت کند تا زمینه تبدیل دانش به محصول فراهم شود.

پیری تاکید کرد: ماموریت گرا شدن فناوری در واقع تجاری سازی و استفاده از محصولات فناورانه در کشور است. اینکه بتوانیم با تجاری سازی نیازهای ملی و فراملی را برطرف کنیم.

دولت چرخ دنده ای که عقربه های تجاری سازی را می چرخاند

تمرکز مسئولان و دولت در برخی از حوزهای فناورانه می تواند ایران را تبدیل به قطب فناوری در حوزه ای خاص کند و ما شاهد این مصداق را طی سال های گذشته در کشور به خوبی مشاهده کرده ایم.

طی سال های گذشته با رهنمودهای مقام معظم رهبری توانستیم به جایگاه کشور اول منطقه در حوزه تولید دانش دست یابیم و پس از کسب این درجه توانستیم در حوزهایی مانند نانو، داروهای نوترکیب، سلول های بنیادی، فناوری هسته ای و هوافضا تاحد مطلوبی به تجاری سازی فناوری برسیم.

علیرضا دلیری، معاون توسعه مدیریت و منابع معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز معتقد است طی سال های گذشته در حوزهایی که تمرکز همراه با برنامه ریزی صحیح داشتیم به نتایج مطلوب دست یافتیم.

وی در گفتگو با خبرنگار مهر افزود: به طور مثال در حوزه فناوری نانو برنامه ریزی های خوبی انجام و این امر موجب موفقیت کشور در این حوزه شد.

معاون توسعه مدیریت و منابع معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری عنوان کرد: در واقع می توان گفت در حوزه های علمی که دولت حمایت خاص از آنها داشته و براساس برنامه ریزی مدون حرکت کرده ایم توانستیم به نتایج مطلوبی دست یابیم.

بروکراسی سد رسیدن به تکنولوژی در ایران

دلیری حمایت دولت را برای تبدیل دانش به محصول تنها منوط به حمایت های مالی نمی داند بلکه معتقد است اگر بستری فراهم شود تا پژوهشگران و محققان کشور برای فعالیت های خود درگیر مباحث بروکراسی نشوند این موضوع حمایت بسیار مهمی در تکمیل چرخه دانش و فناوری خواهد بود.

فراموشی کشش بازار برای عرضه محصولات فناورانه

در میان کارشناسان و مدیران علمی کشور وحید احمدی معاون پژوهشی وزارت علوم اما موضوع مهم تری را درخصوص تکمیل چرخه علم و فناوری بیان می کند. وی کشش بازار را برای ارائه محصولات فناورانه بسیار اساسی می داند و معتقد است: برای تکمیل چرخه فناوری موضوع نیاز سنجی بازار داخلی و خارجی فناوری باید مورد توجه قرار گیرد. موضوعی که به گفته وی به دلیل رکود اقتصادی کشور و عدم تمایل صنعت گران به حاشیه رفته است.

وی در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: زمانی که محصول فناورانه ای تولید می شود باید قبل از تولید انبوه، پژوهشی انجام شود و براساس آن مولفه های مربوط به نیاز بازار برای آن فناوری بررسی شود و زمینه استقبال از فناوری مورد نظر مورد توجه قرار گیرد.

معاون پژوهشی وزارت علوم افزود: باتوجه به اینکه طی سال های گذشته در کشور رکود اقتصادی وجود داشت و صنعت نیز بستر رقابتی نداشت بنابراین کشش بازار برای ورود محصولات فناورانه کم بود اما پیش بینی می شود با فضای به وجود آمده و شرایط پسا برجام این روند بهبود یابد.

احمدی اظهار داشت: برای تکمیل چرخه فناوری از سوی وزارت علوم فعالیت های مناسبی انجام شده اما این فعالیت ها کافی نیست بنابراین امضای تفاهم نامه با دستگاه های اجرایی، توسعه پارک های علم و فناوری، ایجاد مراکز رشد و اجرای معافیت های مالیاتی برای فناوران از جمله اقدامات وزارت علوم در این زمینه بوده است.

قوانین در حسرت اجرا

چرخه فناوری کشور تنها به موضوع کشش بازار و برنامه ریزی دولت برای حوزه های خاص ختم نمی شود بلکه در این چرخه نیازمند اجرای صحیح قوانین نیز هستیم و اما با وجود قوانین مدون طی سال های اخیر شاهد اجرای کامل این قوانین نبوده ایم و همین امر موجب می شود تا تجاری سازی با سرعت و دقت لازم در کشور محقق نشود.

مجید متقی طلب رئیس پارک علم وفناوری گیلان در گفتگو با خبرنگار مهر افزود: در کشور قوانین خوبی در زمینه تجاری سازی علم و فناوری داریم اما بسیاری از این قوانین اجرایی نشده اند و باید زمینه اجرای این قوانین فراهم شود.

وی خاطرنشان کرد: از دیگر موضوعات مورد توجه در حوزه تجاری سازی فناوری ها توجه به کشش بازار است که در این عرصه موضوع سطح آمادگی صنعت برای استفاده از فناوری ها مطرح است.

رئیس پارک علم و فناوری گیلان تاکید کرد: باید برای هر فناوری، پژوهشی صورت گیرد و مشخص شود صنعت و بازار ما قابلیت سرمایه گذاری در این حوزه مورد نظر را دارد.

تقاضا محوری مفهومی که از یادها رفته

تقاضا محوری که به زعم اسماعیل قادری فر مدیرکل تجاری سازی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهور طی سال های گذشته از چرخه فناوری کشور به دست فراموشی سپرده شده است موضوعی کلیدی بشمار می رود و می تواند تجاری سازی را هرچه بیشتر به نقطه مطلوب خود نزدیک کند.

وی در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: اگر تقاضا محوری و تحریک تقاضا برای ارائه فناوری را مورد توجه قرار دهیم قادر خواهیم بود چرخه فناوری که تبدیل دانش به محصول است را تکمیل کنیم.

قادری فر به شرکت های دانش بنیان در پارک های علم و فناوری و مراکز رشد اشاره کرد و اظهار داشت: باید بازار را برای محصولات این شرکت ها آماده کنیم.

وی نیروی انسانی را مزیت اصلی کشور در حوزه تجاری سازی علم و فناوری عنوان کرد و گفت: ما پنجمین کشور تربیت کننده مهندس در دنیا هستیم بنابراین با استفاده از این بستر می توانیم به دستاوردهای مطلوبی در زمینه تجاری سازی دست یابیم.

۶ راه حل برای رونق تجاری سازی در کشور

تجاری سازی، حلقه مهم چرخه فناوری در ایران به مانند طفل نوپایی است که نیازمند توجه و مراقبت است؛ توجهی که تنها از طریق حمایت مالی تامین نشده و بلکه نیازمند حمایت های معنوی فراوانی است.

کارشناسان این حوزه براین باورند که برای نهادینه سازی تجاری سازی علی رغم تمام فعالیت های صورت گرفته باید برنامه ریزی هایی دقیق و علمی تری تدوین شود و در این برنامه دولت، دانشگاه ها و مراکز پژوهشی و بازار به عنوان ارکان اصلی برنامه ها دیده شوند و با یکدیگر همگرایی مطلوب و مفیدی داشته باشند.

تجاری سازی برای رسیدن به نقطه مطلوب و ایده آل خود در کشور ما نیازمند هماهنگی میان عناصری نظیر دولت، مراکز پژوهشی، دانشگاه و صنعت است اما اکنون در بسیاری از برنامه های مدون کشور  جای یکی از این عناصر مهم خالی است و با این خلاء ها نمی توان شاهد شکوفایی تجاری سازی در کشور بود.

برای دستیابی به تاکیدات مهم مقام معظم رهبری مبنی بر توجه به تجاری سازی دستاوردهای فناورانه و اقتصاد دانش بنیان باید راه را برای تدوین برنامه ای کامل و جامع باز کرد و تمامی دستگاه های مرتبط با این موضوع عزمی راسخ و یکپارچه را ترسیم کنند تا بتوانند در این مسیر پر پیچ و خم به جاده ای صاف و هموار دست یابند، جاده ای که در آن دولت، دانشگاه و صنعت به راحتی بتوانند زمینه حرکت یکدیگر را فراهم کنند.