طبق آخرین آمار اعلام شده از میزان مصرف سوخت در کشور، مصرف بنزین در تیرماه رکورد جدیدی از خود به جای گذاشت و به ۸۴ میلیون لیتر در روز رسید.
افزایش مصرف بنزین به این میزان، در حالی اتفاق افتاد که طبق اعلام قبلی مسئولان وزارت نفت، در حال حاضر توان تولید بنزین در کشور، روزانه چیزی در حدود ۶۵ میلیون لیتر است که با احتساب میزان مصرف، واردات روزانه ۲۰ میلیون لیتر بنزین به کشور امری اجتناب ناپذیر است.
وزارت نفت در این باره اعلام کرد که میانگین مصرف بنزین از ابتدای امسال تا پایان تیرماه روزانه ۷۹.۲ میلیون لیتر بوده که در مقایسه با مدت مشابه پارسال ۸.۵ درصد رشد داشته است.
از سوی دیگر، با اشتباه استراتژیک مدیران نفتی کشور از جمله وزیر نفت، دولت از سال ۹۵ عملا سیستم کارت هوشمند سوخت و سهمیه بندی بنزین را از چرخه مصرف سوخت حذف، و نسبت به پخش بدون ضابطه بنزین با قیمت یارانه‌ای اقدام نمود. موضوعی که اگر با استفاده از نظرات کارشناسان درست مدیریت می شد می توانست از بحران بوجود آمده جلوگیری کند.
در این زمینه می‌توان به طرح کارشناسانه مدیریت مصرف سوخت توسط نمایندگان مجلس نهم اشاره کرد که به پیشنهاد دکتر احمد توکلی به تصویب رسیده بود. در این طرح علاوه بر حفظ و استفاده از کارت سوخت برای سوختگیری، میزان پایه مصرف بنزین تعیین و تا آن میزان قیمت سوخت با نرخ مصوب یارانه ای عرضه می‌شد، مصرف بیش از این میزان موجب افزایش قیمت برای مصرف کننده می شد بطوریکه متوسط مقدار مصرف ماهانه بنزین برای یک ماه و بر اساس هر یک از انواع وسایل نقلیه با تعداد سیلندرهای مشابه (یک تا ۶ سیلندر) به عنوان پله اول تعیین می گردد و پلکان های بعدی به مقدار ۴۰ لیتر به پله ماقبل اضافه می گردد.
برای هر لیتر مصرف مازاد در پله اول، نسبت به مقدار مصرف پایه، ۵ هزار ریال و در پلکان های دوم و سوم به ترتیب ۷۵۰۰ و ۱۰ هزار ریال و مازاد بر مصرف ۱۸۰ لیتر در ماه، قیمت تمام شده بنزین از مصرف کننده به عنوان عوارض موضوع بند ۴ فوق دریافت خواهد شد.
بر همین اساس می‌توان یکی از دلایل “ترمز بریدن” مصرف بنزین در کشور را مسئله بی‌توجهی به سهمیه بندی بنزین در نظر گرفت.
از عمده دلایل دیگر نیز می‌توان به ضعف شدید صنعت خودروسازی در کشور و بالاخص دو کارخانه بزرگ سایپا و ایران خودرو در استفاده نکردن از راهکارهای نوین برای کاهش مصرف سوخت اشاره کرد بطوریکه میانگین مصرف بنزین در خودروهای تولید داخل هم اکنون بیش از ۸ لیتر است. درحالیکه سایر کشورها، برای خودروهای با مصرف سوخت ۱ تا ۲ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر در حال برنامه‌ریزی هستند.
در واقع قیمت پایین بنزین در کشور و همچنین نبود مکانیزم سهمیه بندی باعث شده، خودروسازان هیچ برنامه ای برای کاهش مصرف سوخت محصولات خود نداشته باشند که در برخی موارد محصولات جدید پرمصرف تر تولید کنند . همچنین مردم نیز با در نظر گرفتن قیمت پایین سوخت، درخواستی از خودروسازان برای کاهش مصرف نداشته باشند.
بعلاوه اینکه عدم حمایت مسئولان از تحقیق و توسعه در رابطه با سایر انرژی‌های جایگزین بنزین نظیر LPG ، CNG ، خودروهای برقی و هیبریدی و … نیز باعث شده بخش عمده‌ای از مصرف سوخت در کشور به بنزین منتهی شود.
همچنین پس از جنجال های بسیاری که دولت یازدهم در ابتدای آغاز به کار خود بر سر کیفیت بنزین تولید داخل به راه انداخت که نتیجه آن علاوه بر از گردونه خارج کردن توان داخلی و جلوگیری از پیشرفت آن، ایجاد رانت برای نزدیکان و آشنایان دولتی‌ها برای واردات بنزین بود. بنزینی که هنوز با فشارهای بسیار، وضعیت کیفیت آن اعلام نشده است.
به بیان دیگر، بی توجهی دولتی‌ها به توان داخلی در تولید بنزین یکی از دلایل نیاز کشور به واردات حدود ۲۰ میلیون لیتری بنزین در روز است که می‌تواند در صورت بازگشت تحریم‌ها به یک اهرم فشار علیه کشور تبدیل شود. همچنین فارغ از یارانه‌ای که دولت بابت تفاوت قیمت بنزین در بازار جهانی با نرخ عرضه در ایران پردخت می‌کند، حجم زیادی از دارایی ارزی کمیاب و با ارزش کشور نیز صرف واردات بنزین خواهد شد که در واقع با سوختن از بین می‌رود.
دلایل مطرح شده بعلاوه علت‌های دیگری که می‌شود برای افزایش مصرف سوخت متصور بود، موجب شد بیژن زنگنه وزیر نفت در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری یکشنبه ۱ مرداد، با اشاره به رکوردزنی مصرف بنزین در کشور، در بیان برنامه‌های خود برای مدیریت مصرف سوخت، سخن از افزایش قیمت این ماده حیاتی خودروها به میان آورد. زنگنه در بخشی از سخنان خود با اشاره به اینکه بنزین دو سال است گران نشده گفت: دولت بعدی باید روی افزایش قیمت بنزین فکر کند.
مسئله افزایش قیمت بنزین در کشور در حالی مطرح شد که بر اساس آمارهای جهانی، قیمت بنزین در بازار جهانی رقمی در حدود ۱.۶ دلار در هر گالن است که در واقع به ازای هر لیتر، قیمت آن ۱۶۵۰ تومان می‌شود. اما در حال حاضر قیمت بنزین در پمپ بنزین‌ها با لیتری ۱۰۰۰ تومان در اختیار مصرف کنندگان قرار می‌گیرد که نشان از یارانه نزدیک به ۷۰۰ تومان در هر لیتر دارد.
در واقع در حال حاضر هرکه پرمصرف تر باشد و خودروی با بهره‌وری پایین تری داشته باشد، یارانه بیشتری دریافت می‌کند درحالیکه دهک‌های پایین جامعه از این سوبسید دولتی بی‌بهره هستند.
از سوی دیگر، به نظر می‌رسد دلیل اصلی که دولت حاضر نیست دست به اصلاح قیمت بنزین بزند، تاثیرات تورمی این تصمیم است چنانکه نرخ بنزین همچون دومینو بر قیمت سایر ملزومات مصرفی مردم نیز تاثیر گذاشته و باعث گرانی آن‌ها می‌شود.
حال باید دید این سخنان زنگنه، آیا می‌تواند به منزله چراغ سبزی برای هموار سازی مسیر افزایش قیمت بنزین در دولت آینده باشد؟ و آیا دولتی که به تازگی از سد انتخابات عبور کرده و قدرت را بدست گرفته، اکنون نیز همانگونه که پیش از انتخابات، به دلایلی چون افزایش نارضایتی از عملکرد اقتصادی دولت، مانع افزایش قیمت بنزین می‌شد، چه برنامه‌ای برای مدیریت مصرف آن دارد؟
