کمتر از یک ماه دیگر تا شروع انتخابات پنجمین دوره انتخابات پارلمان شهری یا همان شوراهای اسلامی شهر و روستا و انتخاب اعضای شورا ها توسط مردم باقی مانده است. شوراهای اسلامی دارای ظرفیت بالایی هستند و استفاده از ظرفیت شورا ها را می توان تجلی دخالت آراء و نظرات مردم در اداره عمومی شهر و روستا نامید. چرا که شوراهای اسلامی شهر و روستا شوراهایی هستند که در مناطق شهری و روستایی ایران بطور جداگانه با رای مردم همان حوزه انتخاب می‌شوند. شورای هر استان نیز از نمایندگان منتخب شوراهای شهرستان‌های تابعه هر استان تشکیل می‌شود.
هر چند تصمیمات و مصوبات شورا ها در نهایت باید از فیلتر فرمانداری وارد فاز اجرا شوند، ولی در مجموع می توان شورا ها را نماد تحقق دخالت مستقیم مردم در اداره امور عمومی شهر قلمداد کرد و به همین جهت این نهاد از اهمیت خاصی برخوردار است. فصل هفتم قانون اساسی ایران به شوراها اختصاص دارد. این فصل شامل اصول صدم تا صد و ششم قانون اساسی هستند که وظایف شورا ها مشخص کرده است.
با وجود اینکه بر لزوم وجود شوراهای اسلامی شهر و روستا در قانون اساسی تصریح شده است، اما تدوین سازوکار اجرایی آن تا ۱۳۷۷ به تعویق افتاد. در نهایت اولین دوره ی انتخابات سراسری شوراهای اسلامی کشور در ۷ اسفند سال ۱۳۷۷ اجرایی گردید که با استقبال زیاد مردم همراه شد. این انتخابات در بیش از ۴۰۰۰۰ حوزه انتخاباتی برگزار گردید و نهایتاً حدود ۲۰۰۰ هزار نفر از منتخبین مردم جهت اداره امور شهرها و روستاهای کشور به عنوان عضو شورای اسلامی شهر یا روستا برگزیده شدند. منتخبین اولین دوره شوراهای اسلامی شهر و روستا از تاریخ ۹ اردیبهشت سال ۱۳۷۸ رسماً آغاز به کار کردند و تا کنون چهار از شوراها را پشت سر گذاشته ایم.
کاندیداهای شورا از چه قشری هستند؟
افراد زیادی داوطلب حضور در انتخابات شورا ها هستند. در دوره گذشته افراد بسیاری از اقشار جامعه با سمت ها و مشاغل گوناگون به عنوان کاندیدا در این رقابت با یکدیگر رقابت کردند که احتمال افزایش این رقم در انتخابات پیش رو محتمل است. شرکت این تعداد از افراد جامعه در انتخابات شورا ها بیانگر این نکته است که افراد با توانمندی های مختلف علاقه مند به حضور در شورا ها و فعالیت در این نهاد مدنی هستند. از استاد دانشگاه، روحانی، فرهنگی و کارمند گرفته تا بازاری، ورزشکار، دانشجو و … تنوع و دربرگیری اقشار مختلف در این مقوله حاکی از این مطلب است که شورا ها به یک قشر یا یک گروه خاص تعلق ندارند و همه افراد جامعه می توانند در مدیریت شهری سهیم باشند.
فلسفه حضور افراد در شورا ها
هر چند فلسفه حضور افراد با گرایشات و تخصص های مختلف در شورا بسیار متنوع و گوناگون و حتی در مقاطعی نیز اقتصادی و مادی (!) است ولی آنچه که عیان است، بیشتر این افراد، داعیه مدیریت کلان شهری و اثر بخشی بر ساختار اداره امور شهری و روستایی دارند و مدعی هستند قادرند در اداره امور عمومی شهر تحول ایجاد کنند.
البته کسب موقعیت و جایگاه اجتماعی برتر، کسب محبوبیت و شهرت، دغدغه خدمت به شهروندان و حتی بستر سازی جهت سایر مناسبات اجتماعی نظیر انتخابات مجلس شورای اسلامی و برخی انگیزه های شخصی نیز از دلایل حضور افراد در کارزار انتخابات شوراهای اسلامی محسوب می شوند. به هر روی فلسفه حضور همه افراد در انتخابات شورا ها محترم است و مردم می توانند با نگاه به دیدگاه ها، اهداف و برنامه های کاندیدا در انتخاب کاندیداهای اصلح بکوشند.
تبلیغات با رویکرد ملی
با وجود اینکه هنوز ثبت نام رسمی از کاندیداهای انتخابات شورا ها آغاز نگردیده است و بالتبع هر گونه تبلیغات نیز در این ایام ممنوع است، ولی شاهد تبلیغات غیر رسمی بسیاری از کاندیداها از ماه ها قبل هستیم. از راه اندازی کانال های تلگرامی و فعالیت در فضای مجازی گرفته تا دست به قلم شدن و نگارش انواع مقالات انتقادی و اجتماعی و سیاسی و برگزاری جلسات خانگی و سخنرانی در برخی محافل و مدارس … البته حضور در اماکن متبرکه نظیر آرامگاه ها، مجالس ختم و شادی برخی جلسات و سمینار ها نیز از شگرد های تبلیغاتی چراغ خاموش عده ای از کاندیداها محسوب می شود. اما نکته جالب اینجاست که برخی از کاندیداها در صحبت های تبلیغاتی شان وعده انجام اموراتی را می دهند که به هیچ عنوان در حیطه اختیارات و وظایف شورا ها نیست و به نظر می رسد حتی از قوانین و وظایف شورا ها بی اطلاع هستند.
با نگاهی به پوسترها و تراکت های تبلغیاتی کاندیداهای ادوار گذشته و بررسی شعار های مطرح شده در می یابیم عده ای از دوستان ظاهراً با اهداف و ساختار شوراها کمتر آشنا هستند و در شعار های تبلیغاتی از وعده هایی رونمایی می کنند که در مقاطعی فراتر از توان رئیس جمهور مملکت است! ریشه کن کردن بیکاری، اشتغال زایی، کاهش نرخ تورم، ساخت جاده و ورزشگاه، وعده ساخت و احداث پروژه های مختلف، پیگیری پروژه های بر زمین مانده و …. بخشی از وعده های سوفسطایی کاندیداهای ادوار گذشته است. در صورتی که بر اساس قانون برای اعضای وظایفی مشخصی تدوین شده است که حرکت بر خلاف آن میسر نیست.
اولویت بندی و توجه به نیاز های شهری
هر چند نظرات اعضای شوراها محترم و قابل اعتنا است ولی شاید بین انتظارات عموم مردم شهر با نظرات اعضای محترم شهر اختلافاتی وجود داشته باشد. بدون شک «اولویت بندی نیاز های شهر» و «توجه به نیازهای اولیه شهر» را می توان اولین خواسته مردم در مدیریت شهری تلقی کرد.
دیوار کشی زمین های بلا استفاده در شهر، تمرکز زدایی و سوق دادن شهر ها به سمت مراکز کمتر توسعه یافته، افزایش ظرفیت حمل و نقل شهری با وسایل نقلیه بزرگتر نظیر مینی بوس و اتوبوس، شستشوی روزانه جداول شهری، شستشوی دو ماهه یا حتی چند ماهه کوچه ها، تلاش در جهت استفاده از ظرفیت های گردشگری و تفریحی موجود، فرهنگ سازی در خصوص پرداخت به موقع عوارض، ایجاد هماهنگی در جهت ساخت و ساز به صورت اشتراکی راه حل جلوگیری از هدر رفت زمینهایی متراژ کم و … از طرح هایی هستند که نیاز به بودجه و امکانات فراوان ندارند و با کمترین هزینه قابلیت اجرا دارند و تعدادی از این طرح ها در دراز مدت نیز باعث ایجاد درآمد پایدار در شهر داری ها می شوند.
به عنوان مثال یکی از مشکلات شهر نشینی در عصر حاضر کمبود پارکینگ و عدم امکان ساخت پارکینگ در واحد های تجاری با عرض کم در خیابان های اصلی شهرها می باشد. در واقع عرض کم، نداشتن پارکینگ، کوچک بودن واحدها از جمله ویژگیهای عمومی این سازهها هستند. این ساختمانها عموماً دو یا سه طبقه هستند و یک درب ورودی و راه پله دارند که تقریباً یک سوم از زمین صرف ساختن راه پله و درب ورودی شده است. به دلیل عرض کم این زمینها صاحبان آنها قادر به ساخت پارکینگ در ساختمان خود نیستند و ناخواسته به مشکل ترافیک شهر هم اضافه می‌شود.
یک راه‌حل برای جلوگیری از هدر رفت زمینهایی است که به لحاظ تجاری قیمت بالایی دارند، ساخت و ساز به صورت اشتراکی است. از عمده مزایای ساخت و ساز به صورت اشتراکی میتوان به مدیریت سرمایه و نیروی انسانی و بهرهوری بیشتر اشاره کرد. کمک به زیبایی مبلمان شهری، امکان استفاده منطقیتر از زمینهای تجاری، ساخت و ساز اقتصادی و مقرون به صرفه از دیگر مزایای این قبیل ساخت و ساز است. اما به دلایل مختلف اقتصادی و اجتماعی عمدتاً توافق بین مالکان این زمینها صورت نمیگیرد و مشکلات حقوقی نیز مزید بر علت می‌شود تا این امر محقق نشود.
استفاده از خرد جمعی و تجارب اهل فن در ایجاد هماهنگی بین صاحبان زمین های مناطق پر رفت و آمد شهری می تواند در جلوگیری از بروز برخی نا هنجاری های ترافیکی و شهری موثر باشد.
سخن پایانی
بی هیچ تردید نظرات، ایده ها و پیشنهادات کاندیداهای شورا ها محترم و در برخی موارد قابل اعتنا و به روز است، ولی آنچه که مردم از کاندیداها و اعضای منتخب شورا ها قبل و بعد از انتخابات انتظار دارند، حرکت در مسیر قانونی شوراها و پرهیز از علملکرد جناحی، سیاسی و قومیتی است. تصمیم گیری و خلق راهبرد های جدید بر اساس منابع مالی در دسترس و امکانات هر شهر با نگاه منطقی اولویت محور، استفاده از توان و ظرفیت بخش خصوصی و تلاش در جهت ایجاد درآمد پایدار با رویکرد خلاقانه کلید حل بسیاری از معضلات مدیریت شهری می باشد. در واقع داشتن برنامه های کوتاه مدت، میان مدت و دراز مدت می تواند در توسعه مدیریت شهری موثر واقع شود و اگر همه برنامه ها ۴ ساله طراحی و مدیریت شوند، در عمل اتفاق خاصی را در مدیریت شهری شاهد نخواهیم بود. در پایان ذکر این نکته لازم است که اهداف و برنامه های آرمان محور و اصولی محقق نخواهند نشد مگر به مدد توسل و تکیه به خرد جمعی و استفاده از همه پتانسیل های شهر، استفاده از تجارب بزرگان شهر و استان، تشکیل کارگروه و اطاق فکر مستقل در هر کدام از موضوعات شهری. امید است منتخبین آینده شورا ها با برنامه های جدید و توسعه یافته در مدیریت شهری تحول ایجاد کرده و زمینه داشتن شهر هایی زیبا و آباد را فراهم سازند.
به قلم: وحید حاج سعیدی خبرنگار افتخاری پایگاه خبری تحلیلی مازندرانه
