درست است که خداوند مالک زمان و مکان است و همه ماه‌ها و افلاک و سماوات به او تعلق دارد، چرا که او خالق همه مخلوقات و آفریننده همه آفرینش‌هاست، اما وقتی خود از میزبانی ویژه خود در ماهی همچون رمضان‌المبارک خبر می‌دهد و تاکید فراوان دارد که همه از شاه و گدا، صالح و فاسد و همه و همه مهمان اویند و او در این میزبانی بار عام می‌دهد و از هیچ چیزی در برخوردار کردن مهمانان مضایقه نمی‌کند، باید واقعاً ماه رمضان را به‌صورت ویژه گفت: “رمضان‌المبارک”.
ماه پاکی
رمضان! ای ماه نور و پاکی، ای حجم وسیع صفا و خلوص، مقدمت گرامی باد. رمضان، تو قصیده بلند فضیلتی؛ تو دشت وسیع رحمتی؛ تو اقیانوس فراخ برکتی. رمضان، اینک تو با تمام خلوص و صفایت به سراغمان آمده ای، تا دستمان گیری و از گرداب گناه و نافرمانی های یکساله مان، رها سازی. اینک تو آمده ای تا تارهای غفلت و عصیانی را که به دور خویش تنیده ایم، بگسلی و در فضای پاک و مطبوع توبه به تفرّجمان گماری.
آری، ای رمضان، ای چکامه پرشور عشق، ای سرود پرسوز عرفان، آمده‌ای تا درس طریقت‌مان آموزی و چون سالکی پیر و شیخی پرسوزوگداز، در سلک عاشقان الهی، به سلوکمان واداری که غُل ها و زنجیرهای دست وپاگیر زمینی را بگسلیم و دستی بر آسمان برآریم. آری رمضان، تو پیام آور معنویت، و رسولِ درگاه ربوبیتی. مقدمت گرامی باد.
پیامبر خدا(ص) فرمود: روزه بگیرید تا تندرست شوید.
روزه [در برابر] آتش جهنم سپر است.
قسم به خدایی که جان محمد(ص) در دست اوست، بوی ناخوش دهان روزه دار نزد خداوند از بوی مشک بهتر است.
خداوند فرشتگان خود را موظف کرده است که برای روزه داران دعا کنند.
روزه در برابر آفات و بلاهای دنیا سپر و در برابر عذاب آخرت پرده است.
کسی که در ماه رمضان برای ایمان و [به دست آوردن] رضای خدا روزه بگیرد، خداوند گناهان گذشته او را می بخشد.
بهشت مشتاق چهار نفر است: کسی که گرسنه‌ای را سیر کند، آن که حافظ زبان خود باشد، تلاوت کننده قرآن و کسی که در ماه رمضان روزه بگیرد.
دعای روزه دار رد نمی‌شود.
کسی که درباره مرد یا زن مسلمانی غیبت کند، خداوند نماز و روزه اش را قبول نمی‌کند.
علی(ع) فرمود: روزه به معنای اجتناب از گناهان است.
روزه عبادتی بین بنده و آفریدگار است که غیر از خدا کسی از آن آگاه نمی شود.
روزه داشتنِ دل بهتر است از روزه داشتنِ زبان و روزه داشتنِ زبان بهتر است از روزه داشتنِ شکم.
خدا را، خدا را، درباره روزه ماه رمضان که روزه آن سپر است از آتش.
بسا روزه داری که از روزه داشتنش جز گرسنگی و تشنگی نمی ماند.
امام باقر(ع) فرمود: هرچیز بهاری دارد و بهار قرآن ماه رمضان است.
امام صادق(ع) فرمود: بهترین جهاد، روزه داری در هوای گرم است.
برای روزه دار دو شادی است: یکی هنگام افطار و یکی هنگام ملاقات خداوند.
برای هرچیز زکاتی است و زکات بدن روزه است.
وقتی روزه می‌گیری باید گوش، چشم، مو، پوست و دیگر اعضای بدنت نیز روزه باشد و نباید روزی که روزه می‌گیری، مانند روزی که غذا می‌خوری باشد.
اگر کسی [بدون عذر] روزه یک روز از ماه رمضان را بخورد، روح ایمان از او خارج می شود.
خداوند روزه را واجب کرد تا ثروتمندان و فقرا را همسان سازد.
برترین ماه‌ها، ماه خدا یعنی ماه رمضان است و قلب ماه رمضان شب قدر است.
ماه گسست از گسستنی‌ها
رمضان، فصل شکفتن غنچه‌های ناشکفته و دوباره شکفتن گل‌های پژمرده، حکایت التیام بال‌های شکسته و روایت بارش باران است بر دل تفتیده زمین. رمضان، ماه صعود به آسمان معرفت و جاده‌ای هموار برای نیل به مقصود است. رمضان، گاه عروج و نهر جاری آمرزش است. جان‌های تیره را تطهیر می‌کند و راه میان بُر وصل است که جان‌های پاک را به خود می‌خواند و روزه در این مسیر اقیانوسی از لطف و رحمت است که هر تشنه‌ای از این کاروان به قدر تشنگی خود می‌نوشد، و هر رهگذری به قدر همت خویش بر ساحل معرفت می‌نشیند و معدودند هشیارانی که چون غوّاص تا قعر آن فرو می‌روند و گوهر تابناک معرفت الهی به چنگ می‌آورند و واله و خرسند از این بحر موّاج، پاک و چالاک بیرون می‌آیند. و من چه می‌توانم از آن بگویم که رمضان، روایت مگویی است که تا آن را نیابی نتوانی شناخت.
شستشوی جان در ذلال رمضان
چه فرحناک است پای دل در بند محبت او دیدن و دست دل به قنوت او بستن؛ چرا که دستانِ به قنوت بالا رفته، رو به سوی ابر رحمت گشوده خواهند شد، تا از قطراتِ حیاتْ بخشِ بارانِ رحمت، جان را سیراب کنند و سرمست و مدهوش شوند. آنان که قنوت ندارند از باران محرومند و آنان که بی باران زندگی می کنند، هرگز برقِ زیباییِ زندگی چشمانشان را خیره نمی کند و هرچه می بینند، همه پلیدی و ناپاکی است.
ماه خروج از زندان حیوانیت
نیایش، پر و بال کشیدن از صحرای تفتیده تنهایی است. نیایش، جامی است لبریز از زلال وصل که در کام خشکیده زندگی ریخته می‌شود و به آن حیات می‌بخشد. نیایش، ما را وصله همرنگ جهان هستی می‌کند. آن کس که نیایش ندارد نغمه ناهماهنگ است. نیایش، بارقه امیدی است که در فضای دودزده عصر بیخودی و یأس، از اعماق جان بر می خیزد. هیچگاه شادابی و نشاط روح به اندازه زمان نیایش نمی رسد. نیایش، مونس و همدم تنهایی ها و غربت‌هاست. نسیمی است که از ابدیت برخاسته است تا مشام جان ما را به عطر خویش بنوازد و ما را در دریای نور غوطه ور کند. نیایش، پرواز مرغ روح از قفس تن و پر و بال زدن در بی نهایت است. در آن هنگام که تمام خیالات و توهّم های روزانه ما بی پایگیِ خود را نشان می دهد، این خورشیدِ حقیقتِ جان است که روح را به نیایشی فرحناک می خواند. پرواز از ژرفای روح تا قرب پروردگار، یک آه سوزان است و بس.
ماه خدا
ماه بزرگ خدا فرا رسید و عطر دل انگیز معنویت در میان مردمان خسته از غفلت ها پیچید و روح مشتاقان را آسمانی تر کرد. این ماه، ماه تزکیه است، ماه زلال شدن روح و صاف شدن درون؛ ماه فرار از قیود شیطانی و دلبستگی های حیوانی؛ ماه بهترین روزها و شب ها؛ ماه بهترین ساعات؛ ماه تسبیح بودن نَفَس ها و عبادت بودن خواب ها. این ماه هم رنج دارد و هم لذّت. آمیخته ای است از عُسر و یُسر و سختی و آسانی. سختی اش در گرسنگی و تشنگی و مبارزه با امیال و غفلت ها و زیاده گویی ها و پرخوری هاست و لذّتش در احساسِ نزدیکی به محبوب و استشمام بوی خوشِ غُفران از شکوفه هایِ بهاریِ رمضان و نشستن شبنمِ رحمت بر پیکرِ جانمان در سحرگاهان آن.
ماه تمرین
ماه رمضان، ماه لذّت بردن از بارشِ گاه وبی گاه ابرهای بهاری چشم است؛ بارشی که چون ظهور خورشید در ظلمت، روح غبارگرفته را شست وشو می‌دهد. رمضان بهار است؛ بهار قرآن کریم و بهار عبادت خداوند رحیم؛ یعنی درمان دردهای بی درمان است. ماه رمضان ماه مأنوس شدن با مفاتیح الجنان و فریاد فراق کشیدن با “ابوحمزه” در نیمه شب است. ماه رمضان ماه سحرهای روحانی، نمازهای عرفانی و سجده‌های طولانی است. خداوند متعال خطاب به رسول گرامی اسلام(ص) فرمود: «ای احمد، می دانی بنده چه وقت به من نزدیک می شود؟ پیامبر(ص) در جواب فرمود: نه. خداوند فرمود: هنگامی که گرسنه یا در سجده باشد». آری، ماه رمضان ماهی است که ما را به سوی آخرت سوق می‌دهد و دل را چون آینهْ صاف و پاک می‌سازد. ماه رمضان ماه تمرین است؛ تمرین یک ماهه‌ای برای تسلط بر خود و در دست گرفتن لجام نفس.
نقش روزه در پدید آوردن روح تقوا
خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید: «ای اهل ایمان، روزه بر شما واجب شده است همان گونه که برای پیشینیان شما واجب شده بود؛ باشد که تقوا پیشه کنید». آری، انجام دادن کاملِ روزه، خودداری از خوردن و آشامیدن و پرهیز از سایر مُبطلات را می طلبد و شخص روزه دار، برای این که عبادتش خدشه دار نشود، باید از بسیاری از خواهش های نفسانی خودداری ورزد. افزون بر آنچه ذکر شد، مسائل دیگری مانند دعا، قرائت قرآن و فضایِ معنویِ ماه مبارک رمضان در پرورش روح پرهیزکار نقش تعیین کننده ای دارد. علاوه بر این، کم خوردن و به هنگامِ روزه داریْ هرگز نخوردن، اصولاً از مادیت انسان می کاهد و بر معنویت انسان ـ که قهرا با پرهیزکاری همراه است ـ خواهد افزود.
ماه رمضان و سفارش پیامبر(ص)
آیات و روایات، ماه مبارک رمضان را دوره ریاضت شرعی برای پاکی و رها شدن از آلودگی معرفی کرده است. به راستی اگر مسلمانان در ماه مبارک رمضان تکلیف خود را بر اساس راهنمایی های متون دینی انجام دهند و به خودسازی های عملی و ریاضت های شرعی و ترک گناهان، تن در دهند، قطعا موفق می شوند از این طریق مستقیم، روح پاکی و نورانیتی خاص کسب کنند. رسول گرامی اسلام(ص) در خطبه آخرین جمعه شعبان چنین فرمود: «زبان خود را درا ین ماه از گناهان مربوط به زبان باز دارید، دیده را از آن چه بر شمال حلال نیست فرو بندید، و گوش از آن چه شنیدنش برای شما حلال نیست بربندید.»
گناه موجب تاریکی دل، افسردگی باطن، سستی در عبادت، و دوری از مقامِ قربِ حق و وصال حضرت محبوب می شود و رمضان بهترین زمان برای ترک همیشگی آن است.
ماه رمضان و توبه
توبه، بازگشت از راه خطا و پیمودن راه صحیح، قطع رابطه با گناهان مالی، اخلاقی، عملی، خانوادگی و اجتماعی و در یک کلام به معنای پاک کردن ظاهر و باطن از همه آلودگی ها و معاصی است. توبه، واجب شرعی و وجوب آن فوری است و حقیقت آن مجموعه ای از مسائل ظاهری از قبیل شرمساری و پشیمانی از گذشته و تصمیم جدی برای پاک زیستن در آینده و موارد عملی از قبیل ادای حق مردم، قضای نماز و روزه و حج و پرداخت خمس و زکات معوق است. ماه رمضان بهترین فرصت برای بازگشت به سوی خدا و دوری جستن از ناپاکی هاست. بدان امید که این فرصت را قدر بدانیم و از این ماه پربرکت استفاده مطلوب کنیم.
بیاییم…
یاران! بیاییم در ماه مبارک رمضان، حسد را که آتش نابود کننده حسنات است؛ حرص را که دشمن ایمان و کرامت آدمی است؛ بخل را که موجب دچار شدن به عذاب همیشگی است؛ کبر را که همرنگی با شیطان است؛ غرور و خودخواهی را که مانعی در طریق عبادت است؛ ریا را که عاملی برای بطلان همه عبادات است؛ به مدد حق از صفحه باطن خود بزداییم و درون را به خداترسی، کرامت، شرافت، و رأفت بیاراییم که این آراستن و آن پیراستن جواز عبور از صراط و ملاک رستگاری در دنیا و آخرت خواهد بود.
ماه رمضان و دعا
ادعیه اسلامی، دریایی از معارف بلند است که از زبان معصومین(ع) بیان شده است. برای کسانی که در پی ارتقای سطح خواسته های خویش از پیشگاه خدای متعالند، ماه مبارک رمضان بهترین فرصت و زمینه است تا در این ماه پرفیض دست به دعا بگشایند و از خداوند خیر و صلاح و آمرزش خویش را طلب کنند. ماه رمضان طبق روایات بسیار، ماه آمرزش الهی است. از همین رو بخش عمده ای از خواسته های ما در دعاهای این ماه شریف، طلب آمرزش از درگاه خداوند است و این که از گناهان در گذرد و مبادا این ماه سپری شود و همچنان بار گناهانِ نابخشوده بر گردن ما سنگینی کند.
طلب حج در ماه رمضان
گزاردن حج و اعمال و مناسک آن و تعظیم شعائر، زمینه ای برای مغفرتِ الهی است. در دعاهای متعدد ماه مبارک رمضان، توفیق زیارت خانه خدا و حرم پیامبر خواسته شده است، به ویژه در شب های قدر که شب های تعیین سرنوشت و مقدّرات است، با اصرار از خداوند خواسته شده که در مقدّراتِ حتمی این مسال زیارت بیت اللّه الحرام نوشته شود.
ماه رمضان و طلب نعمت
اسلام، هم دنیای انسان را تأمین می کند و هم سعادت اخروی او را. دعاهای ماه مبارک رمضان، هم گویای جامعیت اسلام است. از جمله خواسته های مطرح شده در ادعیه ماه مبارک، بی نیازی فقیران، سیری گرسنگان، پوشش بی جامگان، ادای قرض بدهکاران، گشایشِ گرفتاران، بازگشت غریبان، آزادی اسیران، اصلاح امور و شفای بیماران است. در دعای شب بیست و سوم این ماه پر از رحمت و مغفرت، در کنار حج و زیارت، طول عمر و وسعت رزق خواسته شده است؛ چرا که طول عمر همراه با طاعت الهی و وسعت رزقِ حلال، همواره از خواسته های بندگان بوده و از نظر اسلام نیز پسندیده است.
ماه رمضان و شب قدر
از فرصت های مهم در ماه مبارک رمضان وجودِ شب هایِ مبارک قدر در این ماه شریف است. طبق روایات فراوانی، در شب قدر، سرنوشت افراد برای سال آینده، بر اساس استعدادها و لیاقت ها، رقم می خورد. امام صادق(ع) فرموده است: «تقدیر امور و سرنوشت ها در شب نوزدهم، تحکیم آن در شب بیست و یکم، و امضای آن در شب بیست و سوم صورت می گیرد.» هم چنین رسول اکرم(ص) می فرماید: «هرکس در شب قدر از روی ایمان و اخلاص، به قیام و عبادت ایستد، گناهان گذشته او، آمرزیده می شود». پس بر ماست که این لیالی پربرکت را ارج نهیم و قدر بدانیم.
تا قلّه قاف
خداوند متعال در زندگی انسان، روزها و ماه هایی قرار داده است که در آنها به خود و به آنها می بالد؛ روزهایی که در آن نفحه های رحمانی چون خنکای نسیم بهاری، تن وجان آدمی را شاداب می سازد و به او حیات مجدد می بخشد تا مغناطیس وجود خود را از حوزه جاذبه های دروغین برهاند و تعلقات دنیایی را از خود دور کند. در این روزها و با این نفحه ها می توان در مدار جذبه الهی قرار گرفت و به سوی او شتافت و اوج گرفت. ماه رمضان این گونه است. عنقای وجود آدمی می تواند در این ماه، تا قلّه قاف پر کشد و از تماشای جلال و جمال خداوند به وجد آید.
طنین عشق
بیاییم در عصر و زمانی که دود همه جا را فرا گرفته است، پنجره های دل را به آن سوی فراموشی ببریم. شاید در آن جا نسیمی گذر کند و جان خسته ما را به نوازشی مهمان کند. بیاییم در این ماه مبارک، پر و بالی از سر صدق و صفا در آسمان نیایش بزنیم و خویش را در اقیانوس بی انتهای نور غوطه ور سازیم که آن لذت جان است و با هیچ لذتی برابر نیست.
ماه شب زنده داری
رمضان، شهر عشق و عرفان است
رمضان، بحر فیض و احسان است
رمضان، ماه عترت و قرآن
گاهِ تجدید عهد و پیمان است
رمضان امتداد جاده نور
در گذرگاه هر مسلمان است
ماه شب زنده داری عشّاق
ماه بیدارْباشِ وجدان است
ماه اشک و خروش و ناله و آه
ماهِ برگشتِ هر پشیمان است
ماه تحصیل دانش و تقوا
ماه تطهیر و ماه ایمان است
رمضان، فرصت تفکر در قرآن
قرآن کریم، این کتاب آسمانی و معجزه رسول گرامی اسلام(ص) کتاب زندگی است. کتابی است که همواره عمل کردن به آن سفارش پیامبر اسلام(ص) و همه معصومین(ع) به خصوص مولای متقیان حضرت علی(ع) بوده است. در ماه مبارک رمضان جلسات قرآن فرصت مناسبی برای تفکر و تدبر در قرآن است تا از برکات آن استفاده بیشتری شود. اگر اُنس با قرآن در ماه مبارک رمضان به خوبی مهیّا شود، بی تردید هم خانه دل و هم خانه گِل انسان‌ها نورانیت پیدا می‌کند و از زندگی در ظلمات جهل جلوگیری می‌شود.
دعا، مبادله عشق و پیام
دعا و تضرع در مقابل معبود واقعی در نهاد جان و فطرت انسان نهاده شده است. انسان پیوسته مایل است از گناهان توبه کند واز قصور و تقصیرها عذر خواهد. چنین فردی هرگز ناامید نمی شود و تا آخرین نفس با امید و نشاط با خدا سخن می گوید؛ به عبارت دیگر دعا مبادله عشق و پیام است. اصولاً بشر میل شدیدی دارد که در برابر معبودش به راز و نیاز و عذرخواهی پردازد و حدیث درد فراق را با او در میان بگذارد. شکایت کند و آلام درونی خود را بدین سان تسکین بخشد.
ماه رمضاه در کلام مقام معظم رهبری
مقام معظم رهبری حضرت آیت اللّه خامنه ای درباره ماه مبارک رمضان و فرصت دعا و استغفار چنین می فرمایند:
استغفار، شما را از آن حقارت نجات می دهد. استغفار، ما را از آن بند و زنجیرها و غل‌ها نجات می دهد. استغفار، زنگارهای دل نورانی تان را ـ که خدای متعال به شما داده است ـ از بین می برد و پاک می کند. دل، یعنی جان؛ یعنی روح؛ یعنی آن هویت واقعی انسان. این، چیز خیلی نورانی ای است. هر انسانی، نورانی است؛ حتی انسانی که با ما رابطه و آشنایی ندارد، در جوهر و ذات خود، نورانیت دارد؛ منتها بر اثر بی معرفتی و گناه و شهوت رانی، آن را دچار زنگار کرده است. استغفار، این زنگار را از بین می برد و نورانیت می بخشد. ماه رمضان، وقت استغفار و دعا و انابه است…
شب قدر از منظر رهبر انقلاب
رهبر معظم انقلاب شب های قدر را بهترین فرصت برای دعا و تأمل در آیات خلقت و سرنوشت انسان دانسته، چنین می فرمایند:
شب های قدر را قدر بدانید، از اول شب، از هنگام غروب آفتاب، سلام الهی «سلامٌ هِیَ حتی مَطْلَعِ الْفَجْر» شروع می شود، تا وقتی که اذان صبح آغاز می گردد. این چند ساعتِ این وسط، سلام الهی و امن الهی و خیمه رحمت خداست که بر سراسر آفرینش زده شده است. آن شب، شب عجیبی است، بهتر از هزار ماه، نَه برابر آن؛ «خیرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْر». هزار ماه زندگی انسان، چقدر می تواند برکات به وجود بیاورد و جلب رحمت وخیر کند. این یک شب، بهتر از هزار ماه است. این، خیلی اهمیت دارد. این شب را قدر بدانیم و آن را به دعا و توجه و تفکر و تأمل در آیات خلقت و تأمل در سرنوشت انسان و آنچه که خدای متعال از انسان خواسته است… بگذرانید.
روزه از نگاه دکتر تومانیانس
دکتر تومانیانس معتقد است روزه، یعنی کم خوردن و کم آشامیدن در مدت معینی از سال و این بهترین راه معالجه و حفظ تندرستی است، که طب قدیم و جدید را از این حیث متوجه خود ساخته است؛ مخصوصا امراضی را که بر دستگاه گوارش، به خصوص کلیه و کبد عارض می شود و با دارو نمی توان آنها را علاج کرد، روزه به خوبی معالجه می کند. بهترین داروها برای برطرف ساختن سوءهاضمه روزه گرفتن است. مرض مخصوص کبد نیز که موجب یرقان می شود، بهترین طریق معالجه اش روزه گرفتن است…
روزه از نگاه دکتر کارلو
دکتر کارلو معتقد است: هر شخص بیمار باید در هر سال مدتی از غذا پرهیز کند؛ زیرا مادامی که عذا به تن می رسد. میکرب ها در حال رشدند، ولی هنگامی که از غذا پرهیز کند، میکروب ها رو به ضعف می روند… روزه ای که اسلام آن را واجب کرده بزرگ ترین ضامن سلامتی تن است.
توصیه دکتر کارلو به روزه‌داران
دکتر کارلو می گوید: چون امراض زیاد شده اند، ناگزیر می بینم که هم وطنان خود را نصیحت کنم و آنها را با دوایی مؤثر، که در دسترس هر فقیر و ثروتمند است، راهنمایی کنم و این همانا روزه داری است که محمّد(ص) در جزیره العرب تشریع کرد».
نقش روزه در تأمین سلامت
چهارده قرن پیش، زمانی که جهل سرتاسر حجاز را فرا گرفته بود، پیامبر عظیم الشأن اسلام حضرت محمد(ص) فرمود: «روزه بگیرید تا تندرست شوید.» دانش بشری در این چندسال متوجه نقش مهم روزه در تأمین سلامت انسان شده است. از این رو در کشورهای گوناگون کلینیک هایی به وجود آمده است که اساس درمان آنها از طریق روزه صورت می گیرد و تا کنون موفق شده اند بیماران زیادی را درمان کنند. دکتر آلکسی سوفورین، از کسانی است که به نقش روزه در درمان بیماری ها پی برده و آن را به مردم سفارش کرده است. ایشان می گوید: جسم به هنگام روزه به جای غذا از مواد داخلی استفاده می کند و مواد کثیف و عفونی را که در جسم هست و ریشه و خمیره بیماری هاست، از بین می برد. به این طریق روزه سبب بهبود همه بیماری هاست. از این رو جسم خود را با روزه از داخل پاکیزه کنید.
