به نقل از وبلاگ روستای وانشان /

بیماری تب برفکی یک بیماری بسیار عفونی و بشدت واگیر دام می باشد که به لحاظ شدت خسارات   اقتصادی  یکی از موانع اصلی در تامین بهداشت و تولید دام و فراورده های دامی محسوب می گردد.  این بیماری سبب  کاهش شدید تولید دام شده و نقش اساسی در تجارت دام و فراورده های  خام  دارد.   

سبب شناسی

عامل بیماری تب برفکی ویروسی از خانواده پیکورناویریده و از جنس آفتوویروس است که هفت سروتیپ  مشخص به نامهای A,O,C,SAT1,SAT2,SAT3,Asia دارد.

مقاومت دربرابر عوامل فیزیکی و شیمیایی

ویروس عامل بیماری تب برفکی از جمله مقاوم‌ترین ویروس‌های شناخته شده در طبیعت است.

دما :‌ویروس عامل تب برفکی با سرد کردن و منجمد کردن زنده می‌ماند (حفظ می‌شود) و در دمای بیش از ۵۰ درجه سانتی‌گراد به طور تصاعدی غیرفعال می‌شود.
pH: ویروس عامل تب برفکی در PH پایین‌تر از ۶ یا بالاتر از ۹ غیرفعال می‌شود.
مواد ضدعفونی کننده :‌هیدروکسید سدیم ۲% ، کربنات سدیم ۴% و اسید سیتریک ۲/۰% ویروس عامل تب برفکی را  غیرفعال می‌کنند. این ویروس نسبت به یدوفورها ،‌ترکیبات چهارتایی آمونیوم ،‌هیپوکلریت و فنل ،‌به ویژه در حضور مواد آلی، مقاوم است.

ماندگاری ویروس

ویروس عامل تب برفکی در گره‌های لنفاوی و مغز استخوان در pH خنثی فعال می‌ماند، اما در عضلات وقتی pH پایین‌تر از ۶ باشد (یعنی پس از طی دوره جمود نعشی) تخریب می‌شود. ویروس عامل تب برفکی در علوفه آلوده و نیز در محیط،‌بسته به اندازه دما و pH می‌توان بیش از یک ماه زنده بمند.

همه‌گیرشناسی

واگیری و مرگ و میر
تب برفکی، از واگیرترین بیماریهای دامی است که باعث خسارات اقتصادی قابل توجهی می‌شود. میزان مرگ و میر در دامهای بالغ، کم است. اما به دلیل ایجاد میوکاردیت ،‌میزان مرگ و میر در دامهای جوان زیاد است.

میزبان‌ها
گاوسانان (گاو،گاو کوهان‌دار هندی – زبو –  گاومیش اهلی ،‌یاک –  گاو میش اهلی تبت) ،‌گوسفند،‌بز ، خوک، همه‌ نشخوارکنندگان وحشی و میزان حساسیت شترسانان (شتر، شتر جماز –  شتر تک کوهانه بومی عربستان و شمال آفریقا،‌شتر بی‌کوهان آمریکایی –  لاما،‌شتر بی‌کوهان پشم بلند آمریکایی) کم است.

راه انتقال

ویروس بیماری تب برفکی از راههای مستقیم و غیرمستقیم به شرح زیر انتقال می‌یابد:

–  تماس مستقیم یا غیرمستقیم (ریزقطره‌ها)
– جانداران ناقل (انسان و مانند آن)
– ناقلین بیجان (وسایل نقلیه،‌ابزار کار)
– از طریق هوا،‌به ویژه در مناطق استوایی (تا ۶۰ کیلومتر در خشکی و ۳۰۰ کیلومتر در دریا)

منبع ویروس

منابع ویروس تب برفکی عبارتند از :

–  دامهای بیماری که نشانه‌های درمانگاهی بیماری را نشان می‌دهند یا در دوره کمون قرار دارند.
– ترشحات تنفسی ، بزاق ،‌مدفوع و ادرار ،‌شیر و منی (تا ۴ روز پیش از بروز نشانه‌های درمانگاهی)
– گوشت و آلایشی که pH آن ‌، به کمتر از ۶ کاهش نیافته باشد.
– دامهای ناقل : به ویژه گاو و گاومیش اهلی شده آسیایی ،‌دامهایی که دوره نقاهت پس از بهبود را طی می‌کنند و دامهای واکسینه شده دفع کننده ویروس (ویروس در ناحیه پایینی حلق گاو به مدت ۳۰ ماه و در گاومیش به مدت طولانی‌تر و در گوسفند به مدت ۹ ماه باقی می‌ماند). گاومیش دماغه آفریقا میزبان نگهدارنده اصلی سروتیپ‌های SAT است.
وقوع

بیماری تب برفکی در مناطقی از قاره آسیا، آفریقا،‌ خاورمیانه و آمریکای جنوبی (همه‌گیری‌های انفرادی در مناطق عاری از بیماری) بومی است.

دوره کمون

دوره کمون بیماری تب برفکی از ۲ تا ۱۴ روز متفاوت است.

نشانه‌های درمانگاهی

–  گاو : نشانه‌های درمانگاهی تب برفکی در گاو به شرح ذیل است :

تب ،‌بی اشتهایی ،‌لرز ‌،کاهش تولید شیر به مدت ۲ تا ۳ روز و سپس صدای ملچ ملوچ لب‌ها،‌ سائیدن دندان‌ها روی یکدیگر، ریزش بزاق (کش‌دار)، لنگش ،‌لگدزدن یا پا بر زمین کوبیدن (به دلیل وجود وزیکول (تاول/آفت) روی مخاط داخلی گونه و بینی و / یا شکاف بین سمی و تاج سم)
پس از ۲۴ ساعت تاول‌ها پاره می‌شوند. گاهی تاول‌ها روی پستان نیز ظاهر می‌شوند.
به طور کلی بیماران ظرف ۸ تا ۱۵ روز بهبود می‌یابند.
عوارض ثانویه ‌: تخریش‌های بیماری زبان آبی،عفونت ثانویه ضایعات، تغییر و بدشکلی سم‌ها،‌ورم پستان و کاهش دائمی تولید شیر، میوکاردیت،‌سقط جنین ،‌مرگ دامهای جوان،‌کاهش مستمر وزن ،‌ناتوانی در کنترل دما

– گوسفند و بز : ضایعات تب برفکی ،‌کمتر مشخص و مشهود است. گاهی ضایعات سم‌ها تشخیص داده نمی‌شوند. ضایعات سکوی دندانی در گوسفند دیده می‌شود. توقف شیردهی در گوسفند و بز، یک چهره درمانگاهی بیماری است. مرگ دامهای جوان.

ضایعات

تاول‌های ریز و درشت روی زبان، سکوی دندانی ،‌لثه، گونه،‌ کام سخت و نرم، لب‌ها،‌سوراخ‌های بینی، پوزه، نوک پستانک‌ها،‌ پستان، شکاف بین سمی و تاج سم
ضایعات پس از مرگ روی پرده‌های ماهیچه‌ای عرضی شکمبه، در لایه عضلانی قلب دامهای جوان (قلب ببری)

 تشخیص تفریقی

تب برفکی را باید از دو گروه بیماری تشخیص تفریقی داد :

۱ –  بیماریهایی که از نظر درمانگاهی قابل تفریق با تب برفکی نیستند :
–  التهاب تاولی دهان
۲ –  سایر موارد :
–  طاعون گاوی
– بیماری مخاطی
– رینوتراکئیت عفونی گاوان
– بیماری زبان آبی
– ورم پستان
– التهاب پاپولار گاوان
– اسهال ویروسی گاوان (BVD)

تشخیص آزمایشگاهی

۱ –  روش‌های تشخیص
–  شناسایی ویروس : الایزا / آزمون ثبوت عامل مکمل/جداسازی ویروس : تلقیح یاخته‌های اولیه تیروئید گاوی و یاخته‌های اولیه خوک ،‌یاخته‌های کلیه گوساله و بره،‌ تلقیح رده‌های یاخته‌ای BHK-21 and IB-RS-2 ،‌ تلقیح موش.
–  آزمون‌های سرمی : الایزا/آزمون خنثی‌سازی ویروس

۲ –  نمونه‌برداری و ارسال نمونه
–  نمونه تاول‌ها
نمونه باید :
–  از تاول‌ها نترکیده و یا تازه ترکیده برداشت شود.
– به اندازه کافی و حداقل یک گرم باشد.
– در بافر مخصوص انتقال نمونه تب برفکی (که pH را بین ۲/۷ تا ۴/۷ حفظ می‌کند) و در کنار یخ به آزمایشگاه ارسال گردد.
– فاصله زمانی بین نمونه‌برداری و انجام آزمایشات نباید بیشتر از ۴۸ ساعت باشد.
–  مایع مری- حلقی بوسیله یک میله جام‌دار گلو برداشته شود. نمونه‌ها باید بلافاصله پس از جمع‌آوری،‌ در برودت زیر منهای ۴۰ درجه سانتی‌گراد منجمد شود.

پیشگیری و کنترل

کنترل بیماری تب برفکی بسیار مشکل است. مقاومت ویروس عامل بیماری در طبیعت و عفونت‌زایی شدید آن (ضایعات پاتولوژیک در پستان و دست و پا) همراه با عوامل دیگری از جمله تغییرات آنتی‌ژنتیکی ویروس و پیدایش تحت تیپ‌های جدید آن و مهم‌تر از همه ‌،توان بیماریزایی در انواع نشخوارکنندگان اهلی و وحشی و وجود دامهای ناقل و حامل ویروس تب برفکی (که اغلب متعاقب عفونت طبیعی پدیدار می‌شوند) در بقاء عفونت و بیماری در یک جمعیت و منطقه تأثیر دارد و کنترل این بیماری را بسیار مشکل و همراه با هزینه‌های زیاد می‌کند.
کنترل بیماری بر پایه سه اصل زیر استوار است :

۱ –  اقدامات بهداشتی و قرنطینه‌ای :‌ اقدامات بهداشتی و قرنطینه‌ای که به منظور جلوگیری از ورود ویروس تب برفکی بویژه تیپ‌های جدید و غیربومی انجام می‌شود عبارتند از :
–  محافظت از مناطق عاری از بیماری با کنترل و مراقبت حمل و نقل دام در نوار مرزی منطقه
– کشتار دامهای آلوده ،‌بهبود یافته و دامهای حساس در تماس با دامهای بیمار
– ضدعفونی جایگاه و همه مواد آلوده (ابزار کار، خودروها،‌لباس‌ها و مانند آن) –  مناسب‌ترین مواد ضدعفونی کننده عبارتند از ‌: فرمالین ۵%،‌سود سوزآور ۲% و آهک (مناسب برای محوطه) می‌باشند.
– امحاء لاشه دامهای تلف شده ،‌بستر و فرآورده‌های دامهای حساس در مناطق آلوده
– اقدامات قرنطینه‌ای
۲ –  مراقبت درمانگاهی و سرولوژیکی : مراقبت درمانگاهی و سرولوژیکی به منظور شناخت تغییرات بیماری و ماهیت سویه‌های درگردش انجام می‌شود.
۳ –  مایه‎‌کوبی (ایمن‌سازی) : واکسیناسیون به منظور ایجاد پوشش ایمنی در دامهای حساس و با استفاده از واکسن کشته (حاوی یک ماده کمکی) انجام می‌شود. مدت ایمنی حاصله ،‌بسته به میزان قرابت ژنتیکی واکسن با سویه عامل همه‌گیری،‌شش ماه پس از دو بار مایه‌کوبی اولیه – به فاصله یک ماه از یکدیگر – است. تاکنون از واکسن زنده تب برفکی به دلیل ایجاد میوکاردیت شدید و انتشار ویروس استفاده نشده است. 

در نهایت باید: 

مهمترین و اساسی ترین روش پیشگیری و کنترل بیماری تب برفکی بکارگیری اقدامات بهداشتی و قرنطینه ای است به نحوی که از ورود ویروس دریک گله و یا جمعیت جلوگیری نماید. از جمله اقدامات فوق باید هر واحد پرورش و نگهداری دام و بخصوص مجتمع های بزرگ دامپروری و تولید شیر و گوشت مسائل زیر را جدی گرفته و بکار بندند:
۱- جلوگیری از ورود دام آلوده و حامل ویروس به دامداریها و یا دامپروری تولید شیر و گوشت.
۲- ضدعفونی وسائط نقلیه.
۳- ضدعفونی و رفع آلودگی دامداریهای آلوده تا رفع بیماری.
۴- کشتار دامهای مبتلاء بخصوص در دامداریهای بزرگ و مجتمع های تولید شیر و گوشت و سوزاندن و دفن بهداشتی لاشه دامهای مبتلاء.
۵- رعایت مقررات بهداشتی قرنطینه ای فردی اکیپ های واکسیناتور ، تلقیح مصنوعی – دامپزشک و افراد ورودی به دامداری و استفاده از لباس و چکمه متعلق به دامدار.
۶- استفاده از سرنگ سرسوزن و کلمن های نگهداری واکسن مخصوص هر واحد در زمان واکسیناسیون.
۷- ضدعفونی روزانه وسائط نقلیه حمل شیر در زمان ورود و خروج.
۸- سوزانیدن لاشه و فضولات و هرگونه وسائل آلوده یکبار مصرف.
۹- عدم برداشت و انتقال کود آلوده تا رفع کامل بیماری.

مناسب تریت مواد ضد عفونی کننده :
– فرمالین ۵ %
– سود سوزآور ۲ %
– آهک ( مناسب برای محوطه)