اپیدمی آنفلوآنزا هر سال اتفاق می‌افتد و حادثه عجیبی نیست. تنها نکته قابل تامل در زمینه آنفلوآنزا، پیش بینی و البته پیشگیری از تلفات اپیدمی جدید است. ویروسی که هر ساله خود را به شکل تازه‌ای در می‌آورد و به جان مردم جهان می‌نشیند. دو شرکت در ایران واکسن آنفلوآنزا را توزیع می‌کنند، دو شرکت خصوصی که معمولا تبلیغات گسترده‌ای در بازه زمانی اواخر شهریور و اواسط مهر ماه هر سال انجام می‌دهند تا واکسن وارد شده را بفروشند و این روند طبیعی اقتصادی شرکت‌های واردکننده است.
نکته جالب ماجرا این‌جاست که نه تنها شرکت‌های واردکننده و توزیع کننده واکسن آنفلوآنزا، بلکه مدیرکل دارو سازمان غذا و دارو هم علاقه‌ای به مصاحبه در این زمینه ندارد و می‌گوید: با هیچ رسانه‌ای مصاحبه نمی‌کنم.
این شیوه تبلیغاتی معمولا از کارشناسان و مسؤولان نظام سلامت کمک می‌گیرد تا به شیوه غیرمستقیم، مزایای تزریق واکسن آنفلوآنزا یا هر محصول مشابه دیگری را تبلیغ کند. در این میان هم اطلاعات عمومی و سلامت مخاطب بالا می‌رود و هم فروش آن شرکت؛ تا این‌جای داستان مشکلی نیست و هر دو سر ماجرا سود می‌برند. یکی سود اطلاعات عمومی درباره یک بیماری و دیگری سود اقتصادی. مشکل وقتی جالب می‌شود که موج بیماری آغاز شود و رسانه‌ها به شکل طبیعی به سمت بازی با اعداد بزرگ بروند.
این‌جای داستان دیگر کفه ترازو به یک سمت متمایل می‌شود؛ یعنی مخاطب می‌ترسد و سود اقتصادی برای شرکت‌های واردکننده یا توزیع کننده بالا و بالاتر می‌رود. حالا هرچقدر این ترس بیشتر، سود اقتصادی هم بیشتر.
*تکذیب شیوع آنفلوآنزا در اواخر مهر ماه
داستان آنفلوآنزا در سال جاری هم دقیقا با این روایت تطابق دارد. شرکت‌های واردکننده و توزیع کننده در بازه زمانی اواخر مهر ماه با استفاده از صحبت‌های مسؤولان مربوطه نظام سلامت، هشدار دادند که موج آنفلوآنزا در راه است. از آن طرف مسؤولان مربوطه با توجه به وظیفه ذاتی خود برای جلوگیری از بروز هیجان و ترس در جامعه، این موضوع را تکذیب کردند.
۲۵ مهر ۹۸ بود که برخی رسانه‌ها صحبت‌های محمد مهدی گویا، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت در سمپوزیوم کشوری آنفلوآنزا مبنی بر موج جدید آنفلوآنزا را منتشر کردند.
گویا در آن سمپوزیوم بیان کرد که مطالعه امسال ما تاکنون مواردی که تشخیص قطعی داده شده، H۱N۱ بوده و این انتظار را هم داشتیم، چون سال قبل اکثر موارد H۳N۲ بود و موارد H۱N۱ کم بود.
این انتظار را داشتیم که احتمالا امسال اولین موج آنفلوآنزا در کشور از نوع H۱N۱ باشد. این نوع آنفلوآنزا قدری شدیدتر از نوع H۳N۲ است و بنابراین انتظار داریم موارد آنفلوآنزا در کشور امسال نسبت به سال قبل در مجموع شدیدتر باشد.
در این شرایط این سوال پیش می‌آید که اگر مسؤولان نظام سلامت احتمال شیوع آنفلوآنزا را پیش بینی کرده بودند، چرا این احتمال و رسانه‌ای شدن آن را تکذیب کردند.
به هر حال همه این موارد در بازه زمانی اتفاق افتاد که شرکت‌های واردکننده و توزیع کننده واکسن آنفلوآنزا همه توان خود برای اطلاع رسانی در زمینه اهمیت تزریق واکسن را پای کار گذاشته بودند.
*مواضع تغییر کرد
حدود یک ماه از این ماجرا گذشت و نشست خبری محمد مهدی گویا درباره اطلاع رسانی مصرف صحیح آنتی بیوتیک در ۲۶ آبان ۹۸ برگزار شد.
وی در این نشست خبری درباره موج آنفلوآنزا در سال جاری گفت: این بیماری امسال بسیار زودتر از سال‌های پیش و شدیدتر از سال‌های گذشته شروع شده و مصرف بی رویه آنتی بیوتیک در مورد این بیماری نیز نگران کننده است.
تبلیغات برای تزریق واکسن به سکانس آخر رسید
هرچند مسؤولان سازمان غذا و دارو علاقه‌ای به مصاحبه درباره ماجرای واکسن آنفلوآنزا ندارند، اما جهانپور، رئیس مرکز روابط عمومی وزارت بهداشت تا حدودی جای خالی بقیه را پر کرده و درباره داستان واکسن آنفلوآنزا به شکل شفاف به فارس گفت: تعداد فراوانی از افراد جامعه نیاز به دریافت واکسن آنفلوآنزا ندارند و سودجویان در زمینه واکسن و داروی آنفلوآنزا تقاضاهای القایی با مقاصد تجاری ایجاد کرده اند و هیچ نگرانی درباره واکسن و داروی آنفلوآنزا وجود ندارد.
وی ادامه داد: با وجود تبلیغات انجام شده برخی افراد علیه واکسن، امسال به خاطر اطلاع رسانی‌های انجام شده، واکسن آنفلوآنزا ۵۵ درصد بیشتر از سال قبل تلقیح و ۳۰ درصد نیز بیشتر از سال قبل وارد کشور شد. این واکسن در سال جاری دو هفته زودتر از سال قبل وارد بازار شد. سال گذشته در مجموع یک میلیون و ۴۰۰ هزار واکسن وارد شد که ۴۰۰ هزار عدد آن امحا شد. در سال جاری یک میلیون و ۸۶۰ هزار واکسن آنفلوآنزا وارد شد.
جهانپور هم سناریوی طراحی شده برای ایجاد تقاضای القایی جهت تزریق واکسن را تایید کرد و گفت: کل تولید واکسن آنفلوآنز در جهان به اندازه کل جمعیت ایران نیست و از طرفی برخی افراد تلاش می کنند ته مانده واکسن های وارد شده را با ایجاد تقاضای القایی به مردم بفروشند.
سخنگوی سازمان غذا و دارو ادامه داد: آنفلوآنزا هر ساله قربانی می گیرد و نکته دیگر اینکه مرگ و میر ناشی از آنفلوآنزا در طول سال خیلی بیشتر از اپیدمی ایجاد شده در بازه زمانی فعلی است. سال ۹۴ بیش از ۲۴۸ نفر در اثر آنفلوآنزا در ایران فوت کردند و در سال های ۹۵ و ۹۶ و ۹۷ هم این میزان کمتر شد و از طرفی واکسیناسیون هم کمتر بود.
وی دلیل این تبلیغات گسترده را فروش بیشتر واکسن دانست و عنوان کرد: تنها در سال گذشته، بیش از ۴۰۰ هزار واکسن آنفلوآنزا دور ریخته شده، در حالی‌که تعداد کل واردات هم کمتر از امسال بوده است.
*روند نزولی آنفلوآنزا
قطعه‌های پازل جوری کنار هم چیده می‌شود که ذهن معمولی‌ترین مخاطب هم به سمت یک برنامه از پیش طراحی شده برای سوء استفاده از شیوع یک بیماری برود.
یک قسمت شرکت‌های واردکننده و توزیع کننده و قسمت دیگر مردمی که از ترس ابتلا به آنفلوآنزا حاضرند این واکسن را با قیمت‌های گزاف بخرند و تزریق کنند؛ غافل از آن‌که تزریق واکسن حداقل به ۲ هفته زمان نیاز دارد تا به نقطه‌ای برسد که از ابتلا به بیماری جلوگیری کند. این در حالی است که به گفته علی رضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت، موج آنفلوآنزا حداکثر تا ۲ هفته دیگر پایان می‌گیرد.
رئیسی معاون وزیر بهداشت ۱۴ آذر ۹۸ در این رابطه گفت: بیماری آنفلوانزا در حال حاضر روند نزولی در کشور دارد و تا ۲ هفته آینده شاهد فروکش شدن این بیماری در کشور خواهیم بود.
*داستان کمبود داروی آنفلوآنزا
درست وسط موج آنفلوآنزا قرار داشتیم و انتقادات نسبت به کمبود داروی آنفلوآنزا آغاز شده بود که غلام حسین مهرعلیان، مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو بالاخره در ۲۵ آبان ۹۸ به ماجرای داروی درمان آنفلوآنزا واکنش نشان داد و گفت: یک میلیون و ۵۰۰ هزار بسته ۱۰ تایی داروی درمان آنفلوانزا وارد کشور کردیم و صدهزار بسته جدید در ۲ هفته گذشته و ۲۰۰ هزار بسته روز چهارشنبه هفته قبل در معاونت بهداشتی توزیع شد و فردا ۸۰۰ هزار بسته جدید داروی درمان آنفلوانزا در معاونت بهداشتی دانشگاه‌های علوم پزشکی توزیع می‌شود.
وی بیان کرد: برای داروی استامینوویر یا داروی درمان آنفلوانزا یک شرکت تولیدکننده دارو در رقابت با سایر تولیدکنندگان در فراخوان پیروز شده بود و قرادارد تامین برای سال ۹۸ بسته شد. متاسفانه تولیدکننده داخلی داروی درمان آنفلوانزا ناگهان در نزدیکی فصل پاییز اعلام کرد که با وجود تامین ماده اولیه شرایط تولید این دارو را ندارد و ما با شرایط غیر مترقبه ای مواجه شدیم، زیرا در نزدیکی فصل پاییز تامین دارو مشکل است و بلافاصله از منابع فوریتی دارو برای تامین نیاز داروی درمان آنفلوانزا کشور کمک گرفتیم.
مهرعلیان اظهار داشت: ما داروی درمان آنفلوانزا را از سورس های خارجی و منابع فوریتی به سختی تامین کرده و واکسن آنفلوانزا را به وفور در کشور توزیع کردیم.
هرچند انتقادات درباره داروی آنفلوآنزا به درازا کشید و کش و قوس آن تا آذر ماه ادامه پیدا کرد؛ این در حالی بود که آمارهای ناشی از فوت به علت آنفلوآنزا رو به افزایش بود و کیانوش جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و دارو گفت: هیچ گونه نگرانی در زمینه داروی آنفلوآنزا وجود ندارد و بر اساس روند مصرف سال‌های گذشته و حتی بیش از آن، داروی آنفلوآنزا تا نوروز ۱۳۹۹ ذخیره شده است.
سرانجام تیر آخر در ۱۷ آذر ۹۸ شلیک شد و جهانپور درباره داروی ایرانی آنفلوآنزا و تامین نیاز بازار اظهار داشت: شرکت تولیدکننده داروی آنفلوآنزا بعد از تاخیری که در تولید داشت و بعد از وقفه دوماهه تولید را شروع کرد و هفته گذشته ۷۰۰ هزار کپسول اسلتامیویر توسط این شرکت ایرانی تولید و در شبکه بهداشتی کشور توزیع شد.
به گزارش فارس، هرچند داستان آنفلوآنزای ۹۸ در سکانس آخر قرار دارد، اما آنچه قابل توجه است، قطعه‌های پازلی است که بخشی از آن مربوط به پیش بینی به موقع شیوع این بیماری در سال جاری، پیش بینی جهت تولید یا تامین به موقع دارو و واکسن و البته برخورد با افرادی است که اولا در زمان نیاز از تولید سر باز زده و ثانیا در زمان شیوع به ایجاد تقاضای القایی و التهاب در جامعه دامن زدند. اتفاقی که به نظر می‌رسد باید از طرف سازمان غذا و دارو به شکل جدی پیگیری شود.
