در اوایل سال ۹۸؛درست زمانی که کشور در تعطیلات نوروزی بود، بارندگی‌های شدید باعث بروز سیل در برخی استان‌ها شد.

سیلی که همان موقع گفته شد هر صد سال یکبار رخ می‌دهد؛ شهرهای گنبد کاووس، آق‌قلا، بندر ترکمن و گمیشان که در مسیر رودخانه‌های قره‌سو و گرگان رود در استان گلستان قرار داشتند خسارت زیادی دیدند، سیل بخش‌هایی از استان گلستان به ویژه گنبد کاووس را درگیر کرد. در این حادثه طبیعی طی دو روز بیش از ۳۰۰ میلی‌متر بارش رخ داد که برابر حدوداً ۸۰ درصد متوسط بارش یک سال استان گلستان بود. این حجم از بارش در این منطقه در تمام دوران ثبت داده‌های هواشناختی بی‌سابقه بوده است.

مردم در این استانها درگیر مشکلات ناشی از سیل بودند اما نکته قابل تأمل این بود که برخی دولتمردان از قبل می‌دانستند که وضعیت استانهای سیل‌خیز و سدهای اطراف آ‌ن بحرانی است و بعدها مشخص شد که بسیاری از مدیران در انجام وظایف خود کوتاهی کرده اند.

مسؤولانی مانند وزیر کشور چند روز بعد از سیلاب به منظور ارزیابی میدانی به مناطق سیل‌زده رفتند. وزیر صنعت و معدن و تجارت نیز طی نامه‌ای به رؤسای سازمان‌های شمال‌شرق کشور از آنها خواست ارزاق و نیازهای عمومی مردم را با تدبیر جدی تأمین و در صورت نیاز از ستاد مرکزی درخواست کمک شود.اسماعیل نجار رئیس سازمان مدیریت بحران کشور گفت که «با پیش‌بینی‌های از قبل صورت گرفته حجم مشکلات و خسارات بسیار کم است، مردم به اطلاعیه‌ها توجه کنند.»

خلاصه همه بسیج شدند تا مشکلات فائق آمده کمتر شود؛ اما هنوز سوال اساسی بی جواب مانده بود چرا مسؤولان در انجام وظایف خود کوتاهی کرده بودند؟ این درحالی است که برخی دولتمردان از ۲ سال قبل در جریان وضعیت بحرانی این استانها قرار داشتند اما به نامه‌های ارسالی پاسخی نمی‌دادند. برای آن دولتمردان مربوطه احداث و لایروبی سدها اهمیتی نداشت و هر بار که نامه‌نگاری در این باره صورت می‌گرفت بی‌پاسخ می‌ماند.

ورود عدلیه به ماجرای سیل

سه روز بیشتر از آغاز سال نو و بالا گرفتن سیل در گلستان و استانداری که حضور در خارج از کشور به هر دلیل را به حضور در کنار مردم ترجیح داده بود، نگذشته بود که آیت الله سید ابراهیم رئیسی به ناصر سراج رئیس وقت سازمان بازرسی کل کشور دستور داد به موضوع ورود کند.

دستور رئیس قوه قضائیه به سازمان بازرسی در پی وقوع سیل

در نتیجه آیت الله رئیسی با صدور پیامی به رئیس سازمان بازرسی کل کشور مأموریت داد ضمن حضور فوری در مناطق سیل زده ابعاد مختلف حادثه و روند امداد رسانی را مورد نظارت و ارزیابی قرار دهد.

در همین راستا و در پی تأکیدات فراوان رئیس قوه قضائیه؛ سازمان بازرسی کل کشور بسیج شد تا ابعاد مختلف این حادثه را بررسی کند و در همان روزهای ابتدایی اعلام کرد که در رابطه با سیل اخیر حتما برای مسؤولانی که قصور تقصیر داشته باشند پرونده تشکیل می‌شود.

رئیس سازمان بازرسی در بازدید میدانی از مناطق سیل‌زده استان گلستان همچنین از حضور کم‌رنگ مسؤولان در مناطق سیل‌زده انتقاد کرده و گفته بود: به مردم عزیزمان قول می‌دهیم که اگر قصور و تقصیری در این رابطه وجود داشته باشد، قطعاً رسیدگی خواهد شد.

احضار مقصران احتمالی سیل در شیراز و گلستان

پنجم فروردین اما دردناک‌تر بود؛ مردمی که مسافرت نوروزی خود را در دروازه قرآن شیراز سپری می‌کردند، به یکباره با سیلی بنیان‌کن رو به رو شدند؛ سیلی که هر چه در مسیر خود داشت، شست و برد و ضمن جان باختن ۲۱ نفر از هموطنان‌مان، تعداد زیادی خودرو تخریب شد.

بعد از این ماجرا بود که بحث‌ها درباره طرح‌های غیرکارشناسی سال‌های گذشته در اجرای اتوبان مجاور دروازه قرآن شیراز که روزگاری دره و مسیل بوده، بالا گرفت و نهایتاً دادستان شیراز از احضار تعدادی از مقصران احتمالی خبر داد؛ مقصرانی که بعدها علی القاصی‌؛ دادستان تهران و رئیس کل وقت دادگستری استان فارس، تعدادشان را دو نفر اعلام کرد و گفته بود: «موضوع فعلاً در دست کارشناسی است و متهمان با قرار تامین کیفری مناسب آزاد هستند.»

هادی هاشمیان رئیس‌کل دادگستری استان گلستان نیز که تا پیش از این برخورد با مقصران احتمالی سیل در این استان را به آرام تر شدن فضا و پایان امدادرسانی موکول می‌کرد، نهایتاً از احضار سه تن از مدیران دستگاه‌های اجرایی استان در رابطه با موضوع سیلاب خبر داده و گفته بود: این افراد مدیران دستگاه‌هایی هستند که برای پیش بینی و پیشگیری از وقوع سیلاب و کاهش خسارت‌های ناشی از آن باید چاره اندیشی می‌کردند.

هاشمیان با تاکید بر این که وظیفه هر دستگاه در قانون پیش بینی شده است، گفته بود: این مدیران درباره تکالیف قانونی خود توضیحات ارائه دادند و اظهارات آنان در اختیار کارشناسان زبده قرار گرفته تا بررسی و نظر خود را به دادستانی اعلام کنند.

رئیس قوه‌قضائیه: برخورد با مقصران سیل بدون رعایت هیچ خط قرمزی

۱۸ فروردین،رئیس قوه‌قضائیه برای بازدید از نحوه امدادرسانی، به استان گلستان سفر کرد. او در جلسه شورای اداری استان گلستان، برای مقصران احتمالی خسارات ناشی از سیل، خط و نشان کشید و گفت: مصمم هستیم، مقصران اصلی سیل‌های اخیر را شناسایی کنیبم و دستگاه‌های نظارتی بدون رعایت هیچ خط قرمزی باید با تخلفات مرتبط با سیل اخیر برخورد کنند.

اخطار مجدد سازمان بازرسی

رئیس سابق سازمان بازرسی کل کشور گفته بود قطعاً در ارتباط با خسارت‌های سیل در استان‌های گلستان، شیراز، لرستان و خوزستان، قصور و مقصرانی وجود دارد و تا الان چهار گزارش از مناطق سیل‌زده تهیه و به رئیس قوه‌قضائیه ارائه کردیم و قطعاً تقصیراتی وجود دارد ولی با توجه به اینکه امدادرسانی‌ها تمام و وضعیت عادی نشده است در این خصوص کمی احتیاط می‌کنیم.

سراج تصریح کرده بود: رئیس قوه‌قضائیه در ارتباط با گزارش‌هایی که ارسال کردیم، دستوراتی داده و در حال اجرای دستورات رئیس قوه هستیم.

سخنگوی قوه قضائیه:پیشینه تاریخی سیل بررسی می‌شود

غلامحسین اسماعیلی سخنگوی قوه‌قضائیه نیز چندی بعد اعلام کرد که بررسی‌هایی از سوی سازمان بازرسی صورت گرفته است اما این بررسی‌ها کامل و جامع نیست. در خصوص سیل قرار بر این شد تمام عوامل دخیل در این موضوع در سنوات مختلف بررسی شوند و بدینگونه نیست که ما در سیل اخیر مثلا اگر در جایی قرار است شهرداری را مقصر بدانیم، شهردار وقت را مسئول بدانیم؛ بلکه باید پیشینه و تاریخچه زمانی که بستر رودخانه و انهار مورد تجاوز و تعدی قرار گرفته، در مقطع زمانی خودش بررسی شود که متولیان آن زمان چه کسانی بوده‌اند و چه اقداماتی داشته‌اند؛ لذا گزارشِ تهیه شده کامل نیست.

سخنگوی قوه قضائیه گفته بود: در این خصوص دستور صادر شده که در زمینه و پیش زمینه‌های این موضوع بررسی‌های تکمیلی صورت گیرد و عوامل مقصر شناسایی شوند و پس از شناسایی شدن مقصر، چنانچه بازرسی کل احراز کرد که جرمی به وقوع پیوسته، وظیفه دارد موضوع را به دادستانی اعلام کند تا مقصران تحت تعقیب قرار گیرند. برخی از موارد هم ممکن است شناسایی علل و عوامل، بدون وقوع جرم باشد که پیشنهادات لازم به دستگاه‌ها برای برطرف کردن اشکالات و پیشگیری از تکرار حوادث مشابه منعکس خواهدشد.

سرانجام قاضی ناصر سراج، مشاور رئیس قوه قضائیه و رئیس سابق بازرسی کل کشور در رابطه با آخرین گزارش انجام شده در مورد سیل اخیر در کشور، به خبرنگار فارس گفت: قبلاً آیت‌الله رئیسی دستور داده بود که چهار استان سیل‌خیز را بررسی کنیم و سپس بخشنامه‌ای از سوی ایشان صادر شد که علاوه بر این چهار استان، ۳۱ استان دیگر نیز از باب پیشگیری مورد بررسی قرار گیرند.

وی با اشاره به اینکه علت وقوع سیل در فروردین امسال در این ۳۱ استان کشور به صورت یک گزارش تهیه شده، گفت: ۲۲ گزارش کامل در این رابطه به مراجع ذیصلاح و رئیس قوه قضائیه داده‌ایم و ایشان نیز به مقامات قضایی مربوطه دستورات لازم را داد.

وی گفت: در رابطه با چهار استان سیل‌خیز، تا یک هفته قبل از اینکه از سازمان بازرسی بیرون بیایم، گزارشی در حدود ۵ هزار برگ تهیه شد که با تمام جزئیات نوشته و تکمیل شده، به طور مثال؛ نوشته شده که در استان شیراز طی ده سال گذشته چه کسانی مقصر بوده و در رده‌های مختلف چه عملکردی داشته‌اند و تا به امروز که مسئول مربوطه چه اقداماتی کرده، همه برررسی شده‌اند.

سراج گفت: بررسی و گزارش کامل انجام شده، سازمان بازرسی این گزارش را تحویل رئیس قوه قضائیه داده و ایشان نیز دستور داده دقیقاً بررسی شود و در این گزارش تمام افراد و دستگاه‌های مسئول شناسایی و به ترتیب به دادسراها معرفی خواهند شد.

پیش‌تر غلامحسین اسماعیلی سخنگوی قوه‌قضائیه گفته بود: یک ماه از پاییز را پشت سر گذاشتیم و امیدواریم خداوند متعال پاییز و زمستان امسال را توام با بارش رحمت‌های الهی برای مردم منطقه و به ویژه ایران اسلامی قرار بدهد ولی یادمان نرود در روزهای پایانی سال ۹۷ و آغازین روزهای سال ۹۸ بارندگی‌ها و سیلاب‌های به وقوع پیوسته مشکلاتی را برای مردم ما در بخش‌های مختلف ایجاد کرد که بخشی از این مشکلات ناشی از ترک فعل‌ها و قصور و تقصیر مدیران در بخش‌های مختلف بود.

وی تأکید کرده بود: اگر این مدیران وظایف خود را به نحو شایسته انجام می‌دادند نباید در اثر باران رحمت‌ الهی این قدر دچار زحمت می‌شدیم.

اسماعیلی گفت: در همان ایام رئیس قوه قضائیه خطاب به دستگاه‌های متولی اعلام کرد «باید تبدیل شدن رحمت الهی به ایجاد زحمت برای مردم آخرین بار باشد» و اینک در مقام یادآوری و تذکر و اقدام پیش‌دستانه و پیشگیرانه به تمام مسئولان ذی‌ربط یادآوری می‌کنم با هدف پیشگیری از جاری شدن سیلاب‌های احتمالی، بازنگاهی به حوزه‌های جغرافیایی محل ماموریت خود داشته باشند تا مجددا شاهد این قبیل حوادث نباشیم.

اسماعیلی ادامه می‌دهد: در اتباط با سیل گذشته بررسی‌های جامعی توسط سازمان بازرسی کل انجام شد و در مجموع ۱۴۰ نفر از مدیران دوره‌های مختلف اعم از فعلی و سابق به هیأت‌های رسیدگی به تخلفات اداری معرفی شدند و ۱۰۵ نفر از مدیران بخش‌های ذی‌ربط اعم از فعلی و سابق برایشان پرونده کیفری تشکیل شد و تحت تعقیب قرار گرفتند و در بررسی اولیه ۲۴۵ نفر از مدیران ادوار مختلف در بروز حوادث ناشی از سیل در مظان تخلف و اتهام قرار گرفتند.

وی می‌افزاید: امیدوارم با پیشگیری‌هایی که انجام می‌شود در آینده شاهد تکرار حوادث ناشی از سیل و تکرار معرفی مدیران به نهادهای ذی‌ربط نباشیم.

آیت الله رئیسی، رئیس قوه قضائیه در همان روزهای ابتدایی پس از وقوع سیل، به استان گلستان رفت و تأکید کرد: مهمترین کار مسئله آسیب شناسی از مناطق سیل زده است و این سیل نه اولین حادثه و نه آخرین حادثه خواهد بود و باید آسیب‌ها را با همکاری همه دستگاه‌های مسؤول دنبال کنیم.

وی نقش مردم و تشکل‌های مردمی دغدغه‌ دار را در این حوزه مهم خواند و افزوده بود: با آسیب‌شناسی که انجام می‌شود کمک کنیم تا حوادثی از این دست را در کشور و در سطح استان شاهد نباشیم و از نزول باران که از برکات الهی است اگر به درستی استفاده نشود تبدیل به یک مشکل خواهد شد.

بنابراین طبق اذعان و اظهارات مسؤولان قضایی، آنچه تا کنون مسلم است، در گسترده بودن خسارات سیل قطعا قصور وجود داشته است و قطعاً برخورد دستگاه قضا با مقصران علاوه بر اینکه مردم را نسبت به اجرای عدالت امیدوارتر می‌کند، باعث می‌شود مسؤولان دستگاه‌های اجرایی، در اجرای پروژه‌ها و وظایف خود، همه جوانب امر را ببیند و با آینده‌نگری و دقت، طرح‌ها و پروژه‌ها را اجرا کنند تا حادثه تلخ سیل در آغاز امسال تکرار نشود.