اینکه یک سوم بیماران برای صرفه جویی در پرداخت ویزیت به طور مستقیم به داروخانه مراجعه می‌کنند از ضعف‌های ساختاری در نظام ارائه خدمات بهداشتی درمانی در جامعه حکایت دارد، اما انگار این آمار و ارقام وزارت بهداشت را به اشتباه انداخته‌است به‌گونه‌ای که این وزارتخانه به‌جای تلاش برای کاهش پرداخت از جیب مردم و راه‌اندازی نظام‌های ارجاع و پزشک خانواده برای مدیریت هزینه‌های سلامت، سندی تنظیم کرده و علاوه بر درمان ناخوشی‌های جزئی، تزریق واکسن و انجام تست‌های تشخیصی سریع را به داروخانه‌ها واگذار کرده‌است!
چندی پیش بود که ایرج حریرچی، معاون کل وزارت بهداشت آماری قابل تأمل ارائه داد، به گفته وی حدود ۳۰درصد بار مراجعات به داروخانه‌ها بدون داشتن نسخه و بدون مراجعه مجدد به پزشک است تا از این طریق بتوانند هزینه‌های خود را کاهش داده و پول ویزیت را پرداخت نکنند. واکنش حریرچی به این آمار و این رفتار مردم اینگونه بود: «این‌ها نشانه‌های نگران‌کننده‌ای است.»
با گذشت چند ماه از این ماجرا حالا سندی رونمایی شده که نشان می‌دهد آمار و رفتاری که در ابتدای امر برای وزارت بهداشت نگران‌کننده بوده‌است، حالا به یک راهکار تبدیل شده تا بدانجا که مسئولان این وزارتخانه با همراهی سازمان غذا و دارو بر مبنا همین رفتار مردم (یعنی مراجعه به داروخانه و درمان از طریق نسخه‌ای که نسخه‌پیچ داروخانه برایشان می‌پیچد) که زمانی رفتاری نادرست و نگران‌کننده تلقی می‌شد، سند تازه جامع خدمات سلامت در داروخانه‌های ایران را که اوایل شهریورماه رونمایی شده‌بود، ابلاغ کرده‌است. جالب‌تر اینکه این بار وزارت بهداشت چند قدم هم از مردم عادی پیش افتاده و اگر مردم تنها برای درمان بیماری‌های به ظاهر کوچک و بنا به تعبیر بند ۱۸-۴ سند جامع خدمات سلامت در داروخانه‌های ایران «ناخوشی‌های جزئی» خود به جای مراجعه به پزشک به داروخانه مراجعه می‌کردند، حالا طبق بندهای۱۲-۴ و ۱۳-۴ همین سند برای انجام خدماتی همچون تزریق واکسن و انجام تست‌های تشخیصی سریع نیز دیگر لازم نیست به دکتر و درمانگاه و آزمایشگاه مراجعه کنید و این کارها هم به داروخانه‌ها واگذار شده است.
نقدهای وارده به سند جامع خدمات سلامت در داروخانه‌ها
ابلاغ سند جامع خدمات سلامت در داروخانه‌های ایران در یکی دو روز اخیر با اعتراضات گسترده‌ای از سوی جامعه پزشکی مواجه بوده‌است. از مهم‌ترین سرفصل‌های این اعتراضات هم دخالت دادن داروسازان در تمامی امور مرتبط با پزشکان است که در مواردی می‌تواند بیمار را با چالش جدی مواجه سازد. به طور نمونه ناخوشی‌های جزئی ذکر شده در این سند لزوماً گاهی اوقات نشانه‌ای از یک بیماری بسیار جدی و مهم است به گونه‌ای که علائمی همچون درد بدن و آبریزش تنها نشانه‌ای از ابتلای بیمار به سرماخوردگی نیست و بیماری‌ای مانند ایدز نیز در مراحل اولیه علائمی شبیه به سرماخوردگی از خود بروز می‌دهد. از همه مهم‌تر اینکه اغلب اوقات تشخیص بیماری و تجویز دارو بر پایه معاینات اولیه در مطب پزشک انجام می‌شود. در برابر این سند جدید، اما یک سوال جدی مطرح است، فرآیند معاینه در داروخانه چگونه صورت می‌گیرد؟
تزریق واکسن نیز امری تخصصی است که اغلب در مراکز بهداشتی و از سوی بهورزان، کارشناسان بهداشتی و مراقبین سلامت صورت می‌گیرد و به نظر می‌رسد این کار نیازمند زیرساخت‌هایی همچون اتاق تزریق و فضایی جداگانه است که لااقل در حال حاضر در داروخانه‌ها فراهم نیست.
درباره انجام «تست‌های تشخیصی سریع در داروخانه» نیز تست‌هایی همچون تست مرفین یا حاملگی در صورت مثبت بودن حساسیت و اختصاصی بودن بالایی ندارد. به همین خاطر به طور نمونه در صورت مثبت شدن در تست مرفین باید تست TLC و در مورد حاملگی باید تست بتا انجام شود. از همه مهم‌تر اینکه این تست‌ها روی ادرار انجام می‌شود، اما آیا در داروخانه‌ها شرایط انجام این تست‌ها روی ادرار فراهم است؟
کمک به اقتصاد داروخانه‌ها
برای پاسخ به این سؤالات شاید این توضیح محمد رضا شانه‌ساز، معاون وزیر بهداشت و رئیس سازمان غذا و دارو قانع‌کننده به نظر برسد که در تشریح اهداف سند جامع خدمات سلامت در داروخانه‌ها می‌گوید: «طی چند سال آینده دیگر نیاز نیست داروخانه‌ها برای ادامه حیات خود تنها به فروش داروهای گرانقیمت متکی باشند.»
کاهش هزینه‌های بیماران
مهرناز خیراندیش، مدیرکل دفتر نظارت و پایش مصرف فرآورده‌های سلامت سازمان غذا و دارو هم با اشاره به ابلاغ نهایی سند جامع خدمات سلامت توسط وزیر بهداشت، درباره این سند می‌گوید: «در دنیا داروسازان و داروخانه‌ها در داخل شهرها و بیمارستان‌ها چه در سطح بستری و چه سطح سرپایی، خدمات وسیع‌تر و مرتبط‌تری را در حوزه سلامت به بیماران ارائه می‌کنند که متأسفانه در سیستم و نظام خدمات دارویی ما مغفول مانده‌است.»
وی با بیان اینکه مکرراً در اسناد سازمان بهداشت جهانی قید شده‌است که خدمات داروسازان دسترسی بیماران به خدمات سلامت را افزایش می‌دهد، عنوان کرد: «بر این اساس، صف انتظار بیماران کمتر شده، بیماران راحت‌تر به خدمات دسترسی خواهند داشت و در اینگونه خدمات اولیه، هزینه بیمار نیز کاهش خواهد یافت.»
شرط آموزش و فراهم بودن شرایط
به گفته خیراندیش اغلب خدماتی که در سند جامع خدمات سلامت ابلاغی آمده‌است به صورت داوطلبانه و بنا به درخواست بیمار و یا حتی پزشک ارائه می‌شود و این سند یک سند چشم انداز ۲۰ ساله است.
وی با تأکید بر اینکه خدمات ارائه شده در داروخانه‌ها نیاز به تدوین ضوابط و استاندارد دارد، خاطرنشان می‌کند: «برخی از این خدمات حتی نیاز به ارائه آموزش دارد، به عنوان مثال در دنیا اجازه خروج واکسن آنفلوآنزا از داروخانه‌ها داده نمی‌شود؛ چراکه تأمین زنجیره سرد واکسن بسیار مهم است و بر این اساس واکسیناسیون در داخل داروخانه انجام می‌شود، لذا اغلب خدماتی که در این سند نوشته شده‌است نیاز به تدوین استاندارد خدمت و بعضاً آموزش دارد، یعنی اگر آموزش داده نشود و داروخانه واجد شرایط آن استانداردها نباشد و مدارک مورد نیاز را نداشته باشد، قاعدتاً حق ارائه خدمت اضافی را نخواهد داشت.»
وی اعتراض پزشکان به این سند را به واسطه ناآگاهی آن‌ها از اصول اولیه FDA و WHO برای بررسی علمی و قانونی نسخه‌ها می‌داند.
منبع: روزنامه جوان
