مطمئناً شوک بزرگ ارزی ماه‌های اخیر در کشور ضربات شدیدی را به شاکله اقتصاد وارد کرد و مردم اولین کسانی بودند که از طرق و جهات مختلف تحت‌فشار این نابسامانی‌ها قرار گرفتند.
پس از گذر مدتی از اتفاقات ارزی کشور و به‌هم‌ریختگی در اقتصاد، مشکل جدیدی خودش را به نمایش گذاشت که با گذر زمان تبدیل به یک معادله چند مجهولی شد و معادله چند مجهولی گوشت، نام گرفت. در این معادله عجیب اقتصادی افزایش قیمت گوشت به حدی رسید که بسیاری از افراد کم‌درآمد جامعه توان خرید این ماده غذایی را از دست دادند و تقریباً می‌توان گفت از سفره غذایی آن‌ها حذف شد.
اما شاید از طرفی شکل‌گیری یک جو روانی خاص در جامعه بر مجهول‌های این معادله افزود و شرایط را به سمت افزایش بیشتر قیمت‌ها سوق داد و با ورود دولت به این حوزه و ارائه گوشت وارداتی باقیمت مصوب دولتی، حضور مردم در صف‌های طولانی برای خرید این گوشت افزایش یافت.
همچنین افزایش قیمت ارز و کاهش ارزش پول ملی و ایجاد عامل ترغیب‌کننده برای صادرات مجهول بزرگ قاچاق را ایجاد کرد و حتی در پاره‌ای از موارد بحث قاچاق دام ماده، شاخک‌های امنیتی را به تکان درآورد.
در میان همه این مجهولات، ضعف نظارتی دولت و ضعف شدید در سیستم توزیع گوشت باقیمت مصوب به بزرگ مجهول این معادله تبدیل شد و بر شرایط نامناسب بازار گوشت در کشور دامن زد. شرایطی که مردم ضرر کنندگان اصلی آن هستند و باید فشار فراوانی را تحمل کنند.
شاید بد نباشد برای حل این معادله عجیب و یافتن پاسخ برای مجهولات آن پای صحبت مسئولین و کارشناسان اقتصادی بنشینیم.
مدرس دانشگاه و کارشناس مسائل اقتصادی:
آشفته‌بازاری که یقه گیر مردم شده است
یونسی مدرس دانشگاه و کارشناس مسائل اقتصادی درباره اوضاع آشفته‌بازار گوشت، در گفتگو با دیار آفتاب گفت: مسئله وضعیت فعلی عرضه گوشت موردنیاز مردم اعم از گوشت قرمز و گوشت سفید مرغ و ماهی نشان‌دهنده این است که یا برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده برای مدیریت قیمت و عرضه منظم در شبکه، دارای ایراد است که در شرایط فعلی نتوانسته قیمت را متناسب باقدرت خرید مردم پایین نگه دارد و یا اساساً برنامه‌ای وجود نداشته و مسئولین در شرایط فعلی غافلگیر شدند؛ یا عواملی تحت عنوان عوامل اخلال در سیستم وجود دارند که اجازه نمی‌دهند برنامه‌های طراحی‌شده به‌خوبی عملیاتی شود.
وی افزود: مشکلات فعلی ما در مورد گوشت قرمز، در سه حوزه تولید، توزیع و مصرف است که وضعیت تولید و توزیع وضعیت به‌مراتب بدتری نسبت به مصرف دارند.
این مدرس دانشگاه درباره وضعیت مصرف تصریح کرد: با توجه به قیمت گوشت، وضعیت مصرف به خانوارها برمی‌گردد که به‌شدت کاهش پیداکرده است. چراکه در حال حاضر مردم ناچار هستند در وعده‌های غذایی خود، از غذاهایی که در آن‌ها گوشت کمتر استفاده‌شده مصرف کنند تا بتوانند مدیریت کرده و بتوانند از این بحران فعلی، رها شوند.
یونسی اظهار کرد: به نظر می‌رسد که مصرف‌کنندگان کار خود را مدیریت می‌کنند. اما مشکل اصلی این است که بخش دولتی ما در حوزه تولید و توزیع، دچار آن سه گرفتاری که عرض کردم شده‌اند؛ یا برنامه‌ها کاربردی نبوده، یا اصلاً برنامه‌ای نداشتند و یا برنامه داشتند ولی عوامل اخلال اجازه نمی‌دهند که این برنامه‌ها شکل بگیرد.
دلالان، بزرگ نقش‌آفرینان عرصه گوشت!
وی در توضیح عوامل اخلال عنوان کرد: منظور از عوامل اخلال دلالان شبکه توزیع است.
این مدرس دانشگاه درباره شبکه تولید و عرضه عنوان کرد: تولیدکننده با پتانسیل‌های خود از دیرباز در حال تولید گوشت قرمز برای کشور بوده است، پس‌ازآن تولید موجود در کشور در شبکه توزیع عرضه می‌شود علاوه بر این هر جا که ما با محدودیت مواجه می‌شویم از طریق واردات و شرکت‌هایی که مسئول تأمین واردات هستند، این کالا در شبکه توزیع عرضه می‌شود.
وی افزود: نوسانات قیمت دلار، تمام کالاهای ایران را برای کشورهای همسایه، ارزان می‌کند. و ارزان شدن کالاهای ایرانی برای همسایگان خارجی، زمینه افزایش واردات آن‌ها و صادرات ما را فراهم می‌کند. به دنبال فراهم شدن زمینه صادرات، کالایی که درزمینهٔ تولید عقبه قوی‌ای ندارد در کشور با کمبود مواجه می‌شود.
یونسی با اشاره به دلایل افزایش قیمت گوشت بیان کرد: زمانی که کمبود کالا ایجاد می‌شود، تولیدکنندگان باقیمت‌های بالاتر از سوی خارجی‌ها مواجه می‌شوند و درنتیجه دام زنده شروع به افزایش قیمت می‌کند. تا جایی که بازرگانان و دلالان خارجی می‌آیند و خودشان در روستاها و شهرها به دنبال تولیدکننده‌ها می‌گردند، آن‌ها را پیدا می‌کنند و دام را با قیمتی بالاتر از آنچه تولیدکننده می‌تواند در کشتارگاه‌ها عرضه کند از محل دامداری، دام را تحویل می‌گیرند و از کشور خارج می‌کنند. دامدار وقتی می‌بیند که می‌تواند دام را به قیمت بالاتری به خارجی‌ها بفروشد، انگیزه‌ای برای عرضه کالا در داخل کشور ندارد.
وی ادامه داد: از اینجا به بعد است که نقش دولت و نقش مسئولین برای شرایط بحرانی خود را نشان می‌دهد. یکی از سه مشکلی که گفته شد و یا ترکیبی از آن‌ها باعث شده که دولت نتواند این مسئله را مدیریت کند و قیمت گوشت مرز ۱۰۰ هزار تومان را رد کرده و مردم را دچار مشکلات عدیده‌ای کند.
این کارشناس مسائل اقتصادی درباره تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومان به واردات گوشت منجمد اظهار کرد: احتمال اینکه عرضه کالا با ارز ۴۲۰۰ تومانی و قیمت مناسب‌تر بتواند روی مدیریت قیمت گوشت تأثیر داشته باشد وجود دارد.
وی افزود: حقیقت این است که در چند ماه گذشته هم که قیمت گوشت در حدود ۶۰ و ۷۰ هزار تومان بود، به دلیل عرضه گوشت یخی بود. اما وقفه در توزیع گوشت ارزان دولتی باعث افزایش مجدد قیمت گوشت شده است.
اخلالگران بهترین سیاست‌ها را هم زمین‌گیر می‌کنند
یونسی با تأکید بر نظارت در توزیع گوشت تصریح کرد: به نظر می‌رسد که اگر سیستم توزیع ما سیستم مناسب و صحیحی باشد و عوامل اخلال و خیانت‌کاران به رفاه مردم، حذف بشوند امکان اینکه گوشت به قیمت مناسب و به‌وفور به دست مردم برسد وجود دارد اما اگر شبکه توزیع گوشتی را که باید به دست خانوارها برساند به قصابی‌ها که بعداً آن را به قیمت آزاد می‌فروشند و یا به رستوران‌ها بدهد مشکلاتی را ایجاد می‌کند که ما در شبکه توزیع گرفتار آن هستیم.
وی تأکید کرد: اگر این اخلالگران حذف نشوند، حتی بهترین سیاست‌ها هم نمی‌تواند وضع موجود را کنترل کند.
نتیجه شبکه توزیع دولت؛ آبروبر است یا آبرو خر؟
یونسی افزود: دولت برای عرضه گوشت و مرغ یخی به مردم از درایت و تدبیر لازم برخوردار نیست و این شبکه توزیع فعلی بیشتر آبروبر است تا آبرو خر.
این مدرس دانشگاه با اشاره به صف‌های طولانی خرید گوشت اظهار کرد: اخیراً مردم را می‌بینیم که از ابتدای صبح و قبل از باز شدن مغازه قصابی، جلوی درب مغازه صف می‌بندند و این بسیار زشت است که دولت این‌قدر ضعیف عمل کند و نتواند مصرف یکی دو کیلو گوشت مردم در ماه را تأمین کند.
یونسی در پایان ضمن توصیه به دولت که از روش‌های نوین در توزیع استفاده کند خاطرنشان کرد: به‌جای اینکه مردم در صف‌ها بایستند و چهره نامناسبی را از بی‌تدبیری دولت عرضه کنند با استفاده از شبکه‌های مجازی، با استفاده از سایت‌ها و اپلیکیشن ها می شود به راحتی مایحتاج مردم را متناسب با جامعه هدف، درب منزلشان تحویل داد.
مدرس امنیت غذایی در دانشگاه:
جهاد کشاورزی باید این شرایط را پیش بینی می کرد
اسماعیلی فر مدرس دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک در گفتگو با دیارآفتاب در این باره گفت: در مدیریت کلان اقتصادی و تنظیم بازار به وزارت جهاد کشاورزی اشکالاتی وارد است.
وی افزود: جهاد کشاورزی باید از قبل پیش بینی می کرد که تولید در بخش کشاورزی و به ویژه دام و طیور در حال حاضر اقتصادی نیست. علت اصلی آن هم به دلیل افزایش قیمتی است که با توجه به نرخ ارز در حوزه خوراک دام اتفاق افتاده است.
این مدرس دانشگاه تصریح کرد: با توجه به احتمال افزایش نرخ ارز باید پیش بینی های لازم قبل از این انجام می شد و با واردات و یا جایگزینی گوشت سفید به جای گوشت قرمز می توانستند تا حدودی قیمت را تعدیل کنند ولی متاسفانه این اتفاق نیفتاده است.
وی افزود: در حال حاضر با افزایش قیمتی که ایجاد شده و کاهش توان خرید، به ویژه در دهک های پایین اجتماع عملا می توانیم بگوییم که تأمین گوشت قرمز با این قیمت‌های کنونی از دسترس آحاد جامعه خارج‌شده و این مسئله به‌نوعی ایجاد ناامنی غذایی است.
توزیع ناعادلانه مهم‌ترین معضل موجود
اسماعیلی فر با اشاره به تخصیص ارز ۴۲۰۰ از سوی دولت برای واردات گوشت یخی بیان کرد: مهم‌ترین معضلی که در بحث امنیت غذایی در کشور داریم، توزیع عادلانه آن در سطح کشور است بنابراین حتی اگر گوشت به مقدار موردنیاز وارد شود و اگر قیمت آن مناسب باشد، نحوه توزیع آن بسیار مهم است.
وی افزود: نکته مهم دیگر این است که چه دهک‌هایی بتوانند از این گوشت دولتی برخوردار شوند و با توجه به تجربه‌ای که از این توزیع اخیر دیدیم و مشاهده کردیم ازجمله صف‌های طولانی و معضلاتی از این قبیل، عملاً پیش‌بینی نمی‌شود که اجرای مناسبی در این خصوص را شاهد باشیم.
این مدرس دانشگاه با اشاره به اینکه یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های امنیت غذایی در دسترس بودن و پایداری در دریافت غذا هست، اظهار کرد: الآن اگر هم گوشت قرمز به مقدار موردنیاز مصرف مردم وجود داشته باشد، در دسترس نیست. چون شاخص قیمت و میزان درآمد افراد در این قضیه بسیار تعیین‌کننده است. هرچه قیمت بالاتر رود توان موردنیاز خرید هم بالاتر می‌رود و امکان تهیه آن برای افرادی که درآمد ثابتی دارند و یا اصلاً بیکار شدند و سفره آن‌ها جمع شده است، عملاً وجود ندارد و این نوعی خطر محسوب می‌شود و باید راه‌حل جدی برای آن پیدا کنیم.
وی واردات را راه‌حلی مقطعی برای شرایط حاضر عنوان کرد و گفت: اگر منابع گوشت قرمز در داخل وجود ندارد، باید وارد کنند و اگر وارد کردند باید توزیع مناسب و عادلانه صورت بگیرد تنها به این صورت می‌توانیم فشار افزایش قیمت را کم کنیم اما در درازمدت باید شرایط تولید، اقتصادی بشود تا بتوانیم تولید کافی داشته باشیم و علاوه بر اینکه امنیت غذایی را در این حوزه تأمین کند بتواند تولید اشتغال کند.
گوشت و معادله اقتصادی چند مجهولی‌اش!؟
اسماعیلی فر وضعیت بازار گوشت را یک معادله اقتصادی دانست و راه‌حل آن را ایجاد تعادل در شیب قیمت عنوان کرد و گفت: باید این شیب قیمت متعادل شود. من جسته‌وگریخته و در گزارش‌های رسمی و غیررسمی می‌شنوم که واسطه‌ها و دلالان در بعضی روستاها دام‌ها را به قیمت بالاتری نسبت به آنچه در داخل کشور به فروش می‌رسد، می‌خرند. این قیمت‌ها به‌شدت برای دامدارها وسوسه‌برانگیز است و همین مسئله شیب قیمتی ایجاد می‌کند مثلاً قیمت لاشه گوسفند در برخی نواحی مرزی کیلویی ۱۲۸ هزار تومان است و اگر ادامه‌دار باشد خیلی خطرناک است.
وی افزود: این وضعیت قطعاً باید کنترل شود شیب قیمت باید کنترل شود وگرنه با بگیروببند و ممنوعیت از جابه‌جا شدن دام در داخل کشور تا حدی می‌توانیم مسئله را کنترل کنیم.
این مدرس دانشگاه تصریح کرد: تا کی می‌توانیم مانع انتقال دام در استان‌های مختلف شویم؟ چقدر نیروها و دستگاه‌های نظارتی و انتظامی باید درگیر این موضوع شوند؟ همین استفاده از نیروهای انتظامی در این مسئله هزینه زیادی دارد.
اسماعیلی فر سیاست‌گذاری صحیح در این حوزه را امری حیاتی دانست و خاطرنشان کرد: باسیاست گذاری صحیح، می‌توانیم استراتژی مناسبی را برای کنترل این اوضاع در کشور اجرا کنیم.
عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی:
مدیریت و نظارت حلقه مفقوده مسئله گوشت است
علی ابراهیمی نماینده مردم شازند در مجلس و عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی در این رابطه در گفتگو با دیار آفتاب؛ با اشاره به اینکه متأسفانه دولت در برنامه‌ریزی تأمین مواد پروتئینی، خوب عمل‌نکرده است گفت: دولت در تنظیم بازار روش غلطی را به کار می‌برد.
ابراهیمی، کاهش ارزش پول ملی را در این آشفتگی بازار مؤثر دانست و تصریح کرد: به خاطر کاهش پیدا کردن ارزش پول ملی زمینه صادرات و به‌خصوص قاچاق انواع محصولات ازجمله مواد پروتئینی، دام زنده، گوشت گرم و حتی گوشت منجمد هم فراهم‌شده است.
وی افزود: وقتی قیمت‌ها متفاوت باشد خریداران در آن‌طرف مرز هم واسطه‌های خود را پیدا می‌کنند و کالا را می‌خرند. این مسئله به این دلیل است که ارزش پول آن‌ها از پول ما بالاتر رفته و به‌این‌ترتیب قیمت نهایی جنس برای آن‌ها مناسب‌تر می‌افتد.
این نماینده مجلس درباره تخصیص ارز ۴۲۰۰ برای واردات گوشت منجمد اظهار کرد: این روش که ارز ۴۲۰۰ تومانی برای ۲۵ قلم کالا ازجمله گوشت، تخصیص شود به دو دلیل ناکارآمد است؛ اول اینکه توان تأمین کل نیاز وجود ندارد و دوم اینکه اساساً در کنار هر کالایی که تفاوت قیمت داشته باشد، رانت و فساد به وجود می‌آید.
نبود ابزار نظارتی دقیق به نتیجه رسیدن کار را غیرممکن می‌کند
وی افزود: هرچند تخصیص ارز دولتی با نظارت دقیق شاید راه‌حل موقتی برای این مشکل باشد ولی ما ابزار نظارتی دقیق نداریم و همین به نتیجه رسیدن کار را غیرممکن می‌کند.
تخصیص ارز برای واردات گوشت هدر دادن منابع است
ابراهیمی، تخصیص ارز برای واردات گوشت را منجر به هدر رفت منابع مملکت دانست و عنوان کرد: زمانی که می‌گوییم روش غلط در تنظیم بازار، یعنی ارز و منابع این مملکت را به هدر می‌دهیم، در مقاطعی و در مناطقی مقداری گوشت و یا کالای موردنیاز مردم را توزیع می‌کنیم درحالی‌که بقیه مردم کشور معطل می‌مانند و این کار هیچ تأثیری بر قیمت عمومی یک کالا در کل کشور ندارد.
وی ادامه داد: به‌طورکلی هم منابع خود را از دست می‌دهیم و هم عزت و کرامت مردم زیر سؤال می‌رود به خاطر اینکه مجبور می‌شوند در صف‌های طولانی بایستند، به یکدیگر پرخاشگری کنند و فضای دلالی هم رونق پیدا کند.
عضو کمیسیون کشاورزی مجلس تأکید کرد: هرزمانی که شاهد عرضه کالایی باقیمت پایین‌تر بودیم به دنبال آن زمینه مکان‌های مخفی دادوستد هم فراهم‌شده است.
ابراهیمی، حلقه مفقوده بازار گوشت را مدیریت دانست و گفت: درحالی‌که ارز زیادی خارج می‌شود، هواپیمای ما به خاطر این واردات به زمین می‌خورد، سرمایه انسانی ما شهید می‌شود اما نتیجه‌ای در پی ندارد پس سوء مدیریتی در این زمینه وجود دارد.
تفاوت قیمت، احتکار زاست
این نماینده مجلس تفاوت قیمت گوشت دولتی و آزاد را زمینه‌ای برای احتکار دانست و بیان کرد: اگر در روز هزار تن گوشت هم توزیع کنیم به نتیجه مطلوب نمی‌رسیم، زیرا وقتی قیمت‌ها تفاوت زیادی دارد کالا یا احتکار می‌شود و یا از منافذی خارج می‌شود.
وی با تأکید بر اینکه نمی‌شود مسیر دائم و بدون انتهای واردات فراهم کنیم، گفت: وقتی واردات به‌صورت مقطعی انجام شود عده‌ای آن را می‌گیرند و عده‌ای احتکار می‌کنند و مردم بیچاره باید به دنبال این باشند که بازرگانی اطلاعیه بدهد که در کدام بازرگانی گوشت توزیع می‌شود و از شش صبح در صف بایستند.
ابراهیمی اظهار کرد: مادامی‌که قیمت‌ها نامتعارف باشد هیچ موقع صف‌ها تمام نمی‌شود.
پول را در اختیار مردم قرار دهید
این نماینده مجلس ضمن بیان اینکه باید پول را در اختیار مردم قرار بدهیم، قیمت‌ها خودبه‌خود تعدیل می‌شود خاطرنشان کرد: من بارها به این روش انتقاد کردم و در مصاحبه‌ها و گفتگوهای متعددی این روش را زیر سؤال بردم. زیرا با روش تخصیص ارز، واردات گوشت، دادن سهمیه و روش‌های این‌چنینی کاملاً مخالفم. باید در همه مؤلفه‌ها پول را در اختیار مردم قرار دهیم و دست از این مسخره‌بازی برداریم.
رئیس دامپزشکی کشور:
برنامه‌ریزی برای واردات بیش از ۳۰۰ هزار تن گوشت منجمد و گرم
به نقل از ایسنا علیرضا رفیعی پور رئیس دامپزشکی کشور در خصوص تأمین گوشت قرمز و مرغ کشور گفت: با توجه به اینکه علاوه بر تولید داخل، واردات گوشت قرمز و دام زنده از پنج قاره دیگر برنامه‌ریزی‌شده، در نتیجه مردم و مسئولان نباید در راستای تأمین گوشت قرمز و گوشت مرغ نگرانی داشته باشند.
رفیعی پور تصریح کرد: با توجه به برنامه‌ریزی انجام‌شده واردات بیش از ۳۰۰ هزار تن گوشت منجمد و گرم از کشورهای مختلف در دستور کار قرار دارد که تا به امروز ارز ویژه ۲۰۰ هزار تن تأمین و ۱۴۶ هزار تن نیز وارد کشور شده است، همچنین علاوه بر این مقدار ۱۵ هزار تن گوشت منجمد و گرم نیز بارگیری شده و تا چند روز دیگر وارد بندرها کشور می‌شود، این در حالی است که پنج هزار تن نیز در سردخانه‌های بندرها کشور بارگیری شده است.
وی عنوان کرد: در حال حاضر در خصوص تأمین گوشت مرغ نیز هیچ مشکلی وجود ندارد، با توجه به اینکه ۲۳۰ هزار تن گوشت مرغ برای بهمن‌ماه تأمین‌شده، اما میزان مصرف گوشت در بهمن‌ماه در کل کشور ۱۷۰ هزار تن بوده است.
قاچاق دام باید ازلحاظ امنیتی بررسی شود
رئیس دامپزشکی کشور با اشاره به قاچاق دام زنده خاطرنشان کرد: قاچاق دام زنده از کشور به مسئله مهمی تبدیل‌شده است که باید ازلحاظ امنیتی موردبررسی قرار گیرد چراکه کشورهای عربی دام زنده‌ی هر کیلوگرم ۸۰۰ هزار ریالی را از ایرانی‌ها می‌خرند، اما حاضر نیستند همین دام را با نصف قیمت از رومانی یا دیگر کشورهای جهان خریداری کنند.
