همزمان با آشوب‌های خیابانی سال قبل، سودجویان فرصت را مناسب دیدند تا از فضای متشنج سواستفاده کرده و با روش‌های مختلف نظیر احتکار و خروج ثروت از کشور، بازار را تحت تاثیر قرار داده و قیمت‌ها را بخصوص در طلا و سکه و ارز به طور غیرطبیعی بالا ببرند.
گرچه لبه دیگر قیچی افزایش قیمت را باید در ضعف مدیریت و ناتوانی تیم اقتصادی دولت جستجو کرد اما آنچه در عمل اتفاق افتاد، نجومی شدن قیمت‌ها بود بطوریکه ظرف مدت کوتاهی قیمت دلار به حدود ۲ برابر افزایش یافت. سایر بازارها نیز به همین شیوه شاهد گرانی بودند.
در این برهه زمانی، دولت تصمیماتی برای کنترل بازار گرفت که از تعیین قیمت دستوری برای دلار تا پیش فروش و حراج سکه را شامل می شد. حال پس از گذشت چندماه از آن روز امکان بررسی موفقیت و حواشی آن ممکن شده است. به همین منظور به بررسی تاثیر اجرای طرح پیش فروش سکه بر بازار می‌پردازیم.
سکه چقدر بود؟
۱۸ بهمن ماه سال گذشته پیش فروش سکه به طور رسمی آغاز شد. در آن روز قیمت هر قطعه سکه تمام بهار آزادی در بازار ۱ میلیون و ۵۳۱ هزار بود که به گفته مقامات بانک مرکزی، ۲۵۰ هزار تومان آن حباب بود. در واقع قیمت واقعی سکه طبق این شرایط ۱۲۵۰ هزار تومان در نظر گرفته می‌شد.
وجود حباب در قیمت و همچنین جلوگیری از افزایش قیمت‌ها، دو عاملی بود که بانک مرکزی طرح پیش فروش را اجرا کرد. در این طرح هر شخص بالای ۱۸ سال می‌توانست با واریز مبلغ پیش‌پرداخت در سررسیدهای اعلام شده ۳ تا ۱۲ ماهه سکه خود را تحویل بگیرد.
اما آنچه مشخص است اجرای این طرح هم همانگونه که پیش از این کارشناسان هشدار داده بودند، نتوانست مانع افزایش قیمت و حباب شود بطوریکه قیمت سکه در روزهای اخیر به بیش از ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان نیز رسیده است.
کمک بلاعوض به سرمایه‌داران
طبق آخرین آمار اعلام شده توسط مسئولان، در پیش‌فروش، ۷ میلیون و ۶۰۰ هزار قطعه سکه تمام بهار آزادی به فروش رسید که علی‌رغم برخی اظهارات که استقبال از این طرح را خوب نمی‌دانستند نشان از استقبال بالایی دارد البته نه برای مردم عادی که برای ثروتمندان. کافی بود در آن ایام سری به شعب منتخب پیش فروش سکه زده باشید تا صف افرادی که هرکدام قصد خرید چندین سکه را داشتند مشاهده کنید.
دلیل دیگر این مسئله را می‌توان از سخنان سه روز قبل رئیس سازمان بازرسی کل کشور پیدا کرد چرا که به گفته وی، هر کدام از خریداران در مدت کوتاه سود نجومی بردند. قاضی ناصر سراج در این باره گفت:هفت میلیون و ششصد هزار ثبت نام سکه داشتیم که هر سکه ای یک میلیون سود دارد.
در واقع با فروش حدود ۷.۶ میلیون سکه توسط نظام بانکی عملا ۷.۶ هزار میلیارد تومان سود بادآورده نصیب کسانی شده که وارد این بازار شده اند که نکته تامل برانگیز این ماجرا نیز آنجاست که بخش عمده این سود خارق‌العاده تنها نصیب عده خاصی شده است.
به عنوان نمونه، ۵ درصد این میزان از سکه‌های فروخته شده متعلق به ۵۰ نفر است. به بیان دیگر این افرادی روی هم ۳۸۰ هزار عدد سکه خریداری کرده اند و هرکدامشان نیز در این مدت کوتاه حداقل ۷.۵ میلیارد تومان سود کسب کرده اند.
عدالت اقتصادی فراموش شد
براساس اطلاعات موجود، حجم زیادی از سکه‌های پیش فروش شده که حالا هرکدام سود یک میلیون تومانی برای خریدارانشان به همراه داشته‌اند را تعداد معدودی از افراد خریداری کرده اند.
به بیان دیگر اکثریت مردم نه تنها هیچ بهره‌ای از این طرح که علاوه بر کاهش ذخایر بانک‌مرکزی، سود نجومی را هم برای عده ای ثروتمند و سرمایه‌دار به همراه داشت نبردند بلکه باید افزایش قیمت را نیز تحمل کنند چنانکه قیمت هر قطعه سکه هم اکنون در بازار در حوالی ۲.۵ میلیون تومان قرار گرفته است.
در این فضا کسانی که از رانت ثروت برخوردار بودند، بیشتر بهره‌مند شدند. مصداقش هم همین ۵۰ نفری هستند که بدون هیچ دردسری ۳۸۰ میلیارد تومان سود به جیب زدند. این در حالی است که می توان با وضع دقیق مالیات، بخش زیادی از این درآمد بادآورده را پس گرفت و مانع از هجوم سیل نقدینگی به بازار های سفته بازی شد.
به بیان دیگر می‌توان گفت سود اجرای طرح پیش فروش سکه تنها در جیب عده خاصی از سرمایه‌داران رفت وضرر آن نصیب مردم شد. که بدان معناست دولت هیچ طرح و نقشه ای برای توزیع عادلانه ثروت و منافع ندارد و عملا هرچه افراد سود جوتر و رانت جو تر باشند، بیشتر نفع می برند.
