با تکنرخی شدن بنزین در خرداد ۹۴ و اتمام مهلت استفاده از سهمیهها در انتهای آبان ماه، استفاده از کارت سوخت شخصی برای مردم هیچ مزیتی ندارد و هماکنون اغلب تراکنشهای بنزین با کارت جایگاهها انجام میشود. تداوم این وضعیت در عمل به معنای حذف سامانه هوشمند سوخت است. این در حالی است که بر اساس گزارش مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، از منظر مطلوبیت شاخص شدت انرژی در بخش حمل و نقل، ایران در میان ۱۰۳ کشور مورد مطالعه، در جایگاه ۹۱ قرار دارد که نشان میدهد کشور همچنان نیازمند اجرای سیاستهای کنترل مصرف بنزین است.
افزایش بیرویه تقاضای بنزین در سالهای ۷۵ تا ۸۵، سبب شد اجرای طرح سهمیهبندی با استفاده از سامانه هوشمند سوخت در سال ۸۶ در دستور کار قرار گیرد. با اجرای این طرح نه تنها رشد تقاضای بنزین کاملا متوقف شد بلکه در سال ۸۶، نیاز به عرضه روزانه بنزین حدود ۱۲درصد، معادل ۹/۲ میلیون لیتر، نسبت به سال ۸۵ کاهش یافت که ۱/۴ میلیون لیتر از آن ناشی از جایگزینی CNG است. کاهش تقاضای بنزین، در حالی رخ داد که پیش از اجرای طرح مذکور، تقاضای بنزین سالانه ۱۰ درصد رشد داشت.
سهمیهبندی بنزین به عنوان یک اهرم روانی قدرتمند سبب کاهش تقاضای مردم برای استفاده از خودروی شخصی شد. علت کاهش مصرف بعد از سهمیهبندی این است که دولت در اجرای این طرح، میان مشتریان «کم مصرف» و «پرمصرف» تفاوت قائل شد و در نتیجه مصرف بنزین در سالهای بعد از اجرای طرح فوق به شدت کاهش یافت. البته بخشی از کاهش تقاضای بنزین، مرتبط با کاهش شدید قاچاق این فرآورده پس از توزیع بنزین با کارت بود.
روند تغییر مجموع مصرف بنزین و CNG نشان میدهد حتی با در نظر گرفتن اثر جایگزینی CNG، سهمیهبندی بنزین با استفاده از کارت سوخت، به خودی خود عامل موثری برای کاهش تقاضای سفر با خودروی شخصی و کاهش کل مصرف سوخت بوده است.
برآوردها حاکی از آن است که در کل ۸ سال سهمیهبندی بنزین با استفاده از سامانه هوشمند، از محل کاهش مجموع تقاضای سوخت،۱۰۰ میلیارد دلار صرفهجویی شده است که ۷۵ میلیارد دلار آن مستقیما ناشی از کم شدن تقاضای بنزین و ۲۵ میلیارد دلار آن ناشی از جایگزینی با CNG است.
همانطور که گفته شد اگر قیمتگذاری سوخت به گونهای باشد که میان مشتریان «پرمصرف» و «کم مصرف» بنزین در پرداخت هزینه تمایز وجود داشته باشد، کاهش مصرف سوخت محقق میشود که برای تحقق این امر نیز حفظ بستر سامانه هوشمند و کارت سوخت ضروری است.
اما وزیر نفت در نشست مطبوعاتی اخیر خود در ۲۰ بهمن ماه، مخالفت خود را با ادامه استفاده از این سامانه ابراز کرد.
این در حالی است همانطور که گفته شد دولت برای در اختیار داشتن ابزار لازم برای اعمال تمایز بین مشتریان کم مصرف و پرمصرف، لازم است از زیرساخت سامانه هوشمند به بهترین نحو استفاده کند. در این راستا بنابر پیشنهاد ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، دولت میتواند از کسانی که به جای استفاده از کارت شخصی، با کارت جایگاهدارها سوختگیری میکنند، ۲۰ درصد عوارض بیشتر دریافت کنند تا مردم به استفاده از کارت سوخت شخصی ترغیب شوند و سامانه حفظ شود. در آن صورت با حفظ کارت سوخت، زمینه اجرای هرگونه سیاست تشویقی برای کنترل مصرف سوخت در آینده فراهم خواهد بود.