ورزش ایران در بعد از پیروزی انقلاب اسلامی همواره دارای فراز و فرود‌هایی بوده است هم در زمینه قهرمانی و هم در بعد همگانی. البته افزایش اماکن و تاسیسات ورزشی در طی این سالها همواره رو به رشد بوده اما برخی چالش‌‌ها در طی این سالها، مانع دست‌یابی به افتخارات بیشتری در ورزش ایران شده است.
مهمترین تحول؛ پیروزی انقلاب اسلامی
در ۲۲ بهمن سال ۱۳۵۷ سرانجام مردم ایران بر رژیم پهلوی پیروز شدند و انقلاب اسلامی را بنیان گذاشتند. انقلابی که زمینه بزرگترین تحولات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را در تاریخ معاصر ایران رقم زد و طبیعتا چالش‌‌ها و دستاوردهای زیادی نیز به همراه داشته است.
انقلاب اسلامی ایران در حالی به وقوع پیوست که جامعه جهانی گذار به عصر مدرنیته را تجربه می‌کرد. با پیچیده شدن نظام صنعتی و پویایی فناوری‌های نوین؛ عصر الکترونیک و عصر ارتباطات در ادبیات جامعه شناختی انسان معاصر شکل گرفت و به دگرگونی و پیچیده تر شدن پدیده‌های اجتماعی از جمله “ورزش” ختم شد.
ورود ورزش ایران به عرصه جدید بعد از انقلاب
ورزش به عنوان دومین پدیده فراگیر اجتماعی بعد از مذهب در جهان، نسبت مشخصی با شرایط اجتماعی، جغرافیایی، زیستی، اقتصادی و سیاسی جوامع مختلف دارد. چونان که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷ ورزش ایران نیز وارد عصر جدیدی شد.
نگاهی آماری به عملکرد نظام ورزش ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی می‌تواند، تصویر روشنی از چالش‌‌ها و دستاوردهای این حوزه پدید آورد. بر کسی پوشیده نیست که تفکرات و شخصیت‌های اسلامی به رهبری حضرت امام خمینی(ره) در این انقلاب حضور برجسته‌ای داشتند. چونان که این انقلاب، با نام انقلاب خمینی شناخته می‌شود. پس نگاهی به اندیشه‌های بنیانگذار انقلاب اسلامی می‌تواند روشنگر رویکرد انقلاب به پدیده‌های مختلف از جمله ورزش باشد.
ورزش همگانی بعد از انقلاب
در جهان امروز ورزش پدیده‌ای است که می‌تواند پویایی اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی یک کشور را به همراه داشته باشد تا جایی که بسیاری از کشور‌ها محور برنامه توسعه خود را به ورزش متمرکز کرده‌اند. توسعه تربیت بدنی و ورزش همگانی در کشور می‌تواند زمینه پویایی و نشاط اجتماعی را به همراه بیاورد و سرمایه‌گذاری در حوزه درمان و بهداشت را کم کند و به کاهش مصرف دارو منجر شود. با وجود اینکه هرم سنی جامعه ایران جوان است، طبیعتا پویایی در حوزه ورزش همگانی و قهرمانی انتظار غیرمعقولی نیست.
ورزش با کارکردهای‌های مختلف می‌تواند به جامعه پذیری افراد بر اساس ارزش‌های مسلط جامعه کمک بسیار زیادی کند. از این رو کشورهای توسعه یافته نقش محوری را برای ورزش در توسعه کلان کشور در نظر می‌گیرند. نگاهی به آمار منتشر شده شده بر اساس شاخص‌های کلان و اهداف کمی ورزش همگانی می‌تواند چشم انداز مناسبی را در اختیار ما قرار دهد. اگر چه این آمار به صورت مستند برای سال‌های گذشته وجود ندارد و یا به سبب تخمین‌های نادرست غیر منطقی به نظر می‌رسد اما تکیه بر اصول آماری پنج سال گذشته می‌تواند تاحدی وضعیت ورزش همگانی را در کشور روشن کند.
نقاط قوت و ضعف
وجود تشکیلات تربیت بدنی در بعضی از دستگاه‌‌ها و نهادهای اجرایی، وجود کمیسیون ورزش همگانی در کمیته ملی المپیک ،وجود هیات‌های ورزش همگانی و ورزش‌های روستایی عشایری در روستاهای مختلف ،تبلیغات گسترده در رسانه‌های مختلف بویژه صداوسیما، تمایل ساکنان مناطق شهری و روستایی در اجرای فعالیت‌های ورزش همگانی از جمله نقاط قوت می‌باشد و عواملی چون :ناکافی بودن امکانات و تجهیزات ورزش عمومی ،پایین بودن بودجه اختصاصی به حوزه ورزش‌های همگانی ،فقدان ارتباط بین‌المللی مناسب جهت توسعه ورزش همگانی،فقدان نظام جامع آماری و اطلاعات بروز و پویا در زمینه مشارکت مردم و سازمان‌های درگیر،فقدان یک مکانیزم همکاری و هماهنگی بین بخش‌های سازمانی،کمبود منابع نیروی انسانی متخصص در زمینه مدیریت استراتژیک ورزش،توزیع نامتقارن امکانات ورزشی در سطح کشور و مشارکت اندک و حداقلی زنان بویژه در مناطق روستایی به علت عوامل فرهنگی جزو نقاط ضعف محسوب می‌شد.
ورزش در دوران جنگ تحمیلی
ورزش ایران هم پس از انقلاب شکوهمند اسلامی وارد فاز جدیدی از فعالیت خود شد که در دهه اول انقلاب به خاطر جنگ تحمیلی نتوانست در عرصه‌های بین‌المللی حضوری موفق داشته باشد اما بعد از دوران سازندگی، امروز شرایط برای شکوفایی استعدادهای ایران در بخش‌های انفرادی و تیمی بوجود آمده و شاهد موفقیت‌های تیم‌‌ها و ورزشکاران ایران در رقابتهای مهم بین‌المللی هستیم.
ورزش که در قانونی اساسی ایران اینگونه به آن اشاره شده: «دولت موظف است برای آموزش و پرورش و تربیت بدنی رایگان برای همه در تمام سطوح، همه امکانات خود را به کار برد»، هنوز نتوانسته جایگاه واقعی‌اش را در کشور بدست آورد که رسیدن به این موضوع نیاز به توجه ویژ‌ه‌تر در بحث‌‌های تخصیص بودجه و استفاده از مدیران کاربلد و با تجربه در همه عرصه‌های آن دارد.
اهمیت ورزش از منظر بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران و مقام معظم رهبری
همچنین بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران هم بار‌ها در سخنان خود توجه به فعالیت‌های ورزشی را گوشزد کرده و جمله معروف “من خودم ورزشکار نیستم اما ورزشکار‌ها را دوست دارم”، بیانگر اهمیت ورزش برای ایشان است. مقام معظم رهبری هم جمله معروف “امر به ورزش، امر به معروف است” را برای این مقوله مهم اجتماعی به کار برده که میزبان اهمیت ورزش برای مردم کشور را بیان می‌کند.
قطعا ورزش ایران در این سالها با دستاورد‌ها و چالش‌های بسیاری در دو بخش همگانی و قهرمانی روبرو بوده است اما در سایه مشکلاتی از جمله جنگ تحمیلی و تحریم‌های غیر منطقی بین‌المللی امروز در برخی از رشته‌‌ها ایران حرف اول را در دنیا زده و در برخی از رشته‌‌ها در حال پیشرفت‌های چشمگیر است.
قهرمانی‌های تیم‌های فوتبال، کشتی فرنگی، کشتی آزاد، تکواندو، ووشو، بسکتبال و موفقیت‌های بزرگی که امروز والیبالیست‌های ایران بدست آورده‌اند و کسب میزبانی مسابقات مهم آسیایی و جهانی، نشان می‌دهد ورزش ایران در مسیر مناسبی قرار گرفته، هرچند امروز ورزش نیاز به توجه بیشتر از نظر منابع مالی و استفاده از مدیران کاربلد و متخصص دارد تا این روند رو به رشد، متوقف نشود.
دستاورد انقلاب برای زنان ورزشکار محجبه
با پیروزی انقلاب اسلامی حضور زنان در میدان‌های ورزشی به جای اینکه جنبه تبلیغاتی داشته باشد، به وسیله‌ای تبدیل شد تا دنیا با قدرت زنان مسلمان و محجبه ایرانی آشنا شود و جایگاه والای زنان را در ایران به نمایش بگذارد.
پیدایش ورزش زنان در ایران به دوران طاغوت برمی‌گردد، دودمان پهلوی که در توهم احیای تمدن بزرگ بودند و احیای آن را در تقلید کورکورانه از غرب می‌دانستند، پروژه بزرگ را جهت غربی کردن زن ایرانی آغاز کردند که یکی از این پروژه‌‌ها تبلیغ و خودنمایی زنان بود که در این مورد می‌توان به مسائلی مانند بازی زن ایرانی در فیلم‌‌ها بدون در نظر گرفتن شئونات اخلاقی و مذهبی یا مطربی زنان و در نهایت بحث ورزش زنان اشاره کرد.
در دوران طاغوت، ورزش زنان به رشته هایی همچون ژیمناستیک، بسکتبال و رقص باله که بیشتر عرض اندام بودند، خلاصه می‌شد.
جنبه نمایشی ورزش بانوان قبل از انقلاب
در آن دوران ورزش زنان صرفاً جنبه نمایشی داشت و در آن سالها به هیچ عنوان مقام جهانی و آسیایی قابل توجهی برای زنان بدست نیامد.
در واقع در آن زمان ورزش بیشتر به ابزار تجملات شبیه بود تا حرکتی سلامت بخش، به همین خاطر تمام رشد و شکوفایی استعداد‌ها در این ۳۲ سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی اتفاق افتاده است.
تحول اساسی در ورزش بانوان بعد از انقلاب
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ورزش بانوان در ایران دچار تحولات بسیاری شد، از جمله از میان رفتن رشته‌های خلاف عفت همچون والیبال ساحلی، انطباق ورزش زنان با شئونات اسلامی مثل طراحی حجاب برای زنان ورزشکار، تشکیل ساختار و نهادهای نظارتی مستقل برای زنان، جداسازی ورزش زنان از مردان و تلاش جهت تعلیم زنان مربی برای اجتناب از به خدمت گرفتن مربیان مرد برای ورزش زنان.
قبل از انقلاب ۹ مربی و هفت داور زن در کشور وجود داشت و هفت رشته ورزشی در حوزه زنان فعال بود؛ همچنین تن‌ها یک مجموعه ورزشی متعلق به زنان بود، اما پس از پیروزی انقلاب و در زمان کنونی بیش از ۳۸ رشته ورزشی فعال در حوزه زنان وجود دارد و بیش از ۳۵ هزار مربی و ۱۶ هزار داور زن در کشور فعالیت می‌کنند و بیش از ۳۰ مجموعه ورزشی مختص زنان است.
قبل از پیروزی انقلاب ورزشکاران زن در شش مسابقه خارجی شرکت داشتند و ورزشکاران زن توانسته بودند در عرصه مسابقات بین‌المللی پنج مقام را دریافت کنند، اما بعد از پیروزی انقلاب زنان ورزشکار در مسابقات متعددی از جمله مسابقات ویژه زنان کشورهای اسلامی و در رشته‌های متعدد حضور می یابند و تا کنون بیش از ۱۶۰ مقام آسیایی، جهانی، پارالمپیک و کشورهای اسلامی را دریافت کرده‌اند.
گسترش فعالیت‌های ورزشی بانوان بعد از انقلاب
پس از پیروزی انقلاب اسلامی فعالیت‌های ورزشی بانوان در سراسر کشور گسترش یافت و تعداد انجمن‌های ورزشی در حوزه‌های ستادی و استانی نیز افزایش پیدا کرد تا جایی که در سال ۱۳۶۸ مدیریت ورزش بانوان تحت عنوان «معاونت ورزش بانوان» در سازمان تربیت بدنی فعالیت خود را آغاز کرد و این حرکت باعث شد تا تغییراتی در اساسنامه فدراسیون‌های ورزشی ایجاد شود که از مهمترین این تغییرات می‌توان به پیش بینی حضور نایب رئیس زن و عضویت وی در هیئت رئیسه اشاره کرد.
همچون انقلاب اسلامی، باید انقلابی با رهبری جدید در ورزش کشور رخ دهد!
محمدحسن محمدی کیادهی در گفتگو با خبرنگار بلاغ، در خصوص نقش انقلاب اسلامی در ورزش صحبت‌های جالبی انجام داد و اظهار کرد: در حال حاضر ما در عرصه جهانی و آسیایی حرف‌های زیادی برای گفتن داریم.کشور ما پا به پای کشورهای دیگری که جنگ و انقلابی در آن‌‌ها نبوده است در حال حرکت است و به جرات می‌توان گفت که ما در این فضا توانسته ایم موفق تر باشیم ودر تمای رشته‌‌ها در مسابقات جهانی شرکت کرده ایم و حتی در المپیک شرکت فعال داریم ولی اگر آن موانع انقلاب ومسایل جنگ نبود مطمنا آمار مدالهای طلا ما در جهانی و آسیایی بیشتر بود.
وی در خصوص امکانات افزاری و نرم افزاری ورزش کشور صحبت کرد و افزود: درست است که نتوانسته ایم مجموعه ای به بزرگی مجموعه ورزشی آزادی تهران داشته باشیم، اما نمونه‌های کوچکتری به مانند ورزشگاه تبریز و اهواز و … داریم که به بزرگی ورزشگاه آزادی نیست و همین موضوع می‌تواند به عنوان ضعف تلقی شود.
وی اضافه کرد: بعد از انقلاب به مانند مجموعه ورزشی آزادی تکثراش وجود دارد، یعنی ما اگر همه ی استادیوم‌‌ها و سالن‌‌ها و اماکن ورزشی سطح کشور را جمع کنیم به اندازه ده برابر مجموعه آزادی خواهد شد. ما در حال حاضر در تمامی شهرهای ایران استادیوم‌های خوب و استاندارد و سالن‌های مناسب داریم که این جزو نقاط قوت ورزش ما بعد از انقلاب اسلامی است.
این مسئول خاطر نشان کرد: در دوران قبل از انقلاب ما در شمال ایران و در استان‌های گیلان، مازنداران، گلستان حتی یک جای برای ورزش‌های آبی نداشته ایم ،اما در حال حاضر و بعد از پیروزی انقلاب این امکانات را داریم، همچنین در رشته کشتی فقط در تهران سالنی ۱۲ هزار نفری داشته‌ایم و در جاهای دیگر کشور سالنی استاندارد نداشته ایم اما الان در تمامی شهرهای ایران بهترین و مجهز ترین سالن‌های ورزشی را داریم.در مجموع اگر همه این‌ها جمع شود به اندازه ده مجموعه آزادی ما سالن ساخته ایم .چه ازنظر ریالی و چه از نظر آمار، تعداد سالن‌‌ها ۱۰ برابر شده است.
ایشان از پیشرفت چشم گیر ورزش کشور از لحاظ مدالی گفتند و خاطرنشان کردند: اکر بخواهیم از نظر آمار وضع ورزش بعد از انقلاب را حساب کنیم، کسب مدالهای ما ،پیشرفت ورزش ما بیشتر بود است ولی چون حجم مراجعه کننده به ورزش زیاد بود است یک مقداری احساس می‌شود در رسیدگی در سیستم برنامه ریزی برای ورزش کم بود.
وی ادامه داد: آن موقع سازمان تربیت بدنی بود که بعد‌‌ها به وزارت تبدیل شد. ازاینکه به وزارتخانه تبدیل شد کاردرستی است ولی ما خروجی ای از وزارت خانه ندیده‌ایم.
نمره مثبت به ورزش در دوران قبل انقلاب
این مدیر تشکیلات ورزش در قبل از انقلاب را بهتر از حال دانست و گفت: ازنظر تشکیلات ورزشی نمره مثبتی را به دوره گذشته می‌دهم چون آن زمان همه چی سیستمی بود و ورزشکار می‌دانست چه کار کند و چه پیشرفتی کند. باهمه ی امکاناتی که وجود نداشته اما یک سیستمی وجود داشت، ولی بعد از انقلاب مسئولین اظهار برنامه ریزی خوب می‌کنند ولی من به عنوان یک منتقد میگویم سیستم با اینکه وزارتخانه شد، فقط حجم رابزرگ کردند ولی خروجی مثبتی دیده نمی شود.یعنی آن هایی که باشگاه و یا هیات دارند رهاه شده هستند و هرکسی می‌تواند برای خودش تصمیمی بگیرد که به عبارتی می‌توان گفت که وضع ورزش در حال حاضر یک حالت جزیره ای شده است.
محمدی ضمن انتقاد از وضعیت موجود در وزارت ورزش افزود: وزارت ورزش باید این سیستم راجمع کند. یکی از مواردی که سبب شد مردم انقلاب کردند این بود که سیستم اداری را حذف کنند ولی ما می‌بینیم این موضوع به قدری زیاد شده است که در حال حاضر برای صدور مجوز یک باشگاه باید از هفت خان رستم گذشت و هردوره ۴ساله می‌گویند باید تمدید شود. در هر صورت وزارت خانه یک بودجه ای دارد و این بودجه‌‌ها را باید به تیم‌‌ها بدهند. الان قهرمانی قهرمانان ما با چنگ و دندان است و به همین دلیل است که بازیکن‌‌ها ،باشگاه‌‌ها و هیات‌‌ها همیشه از این موضوع گلایه دارند.
در پایان
اما آنچه مسلم است، هدف و فلسفه ورزش که در دین مبین ما اسلام به آن فراوان تاکید شده است، تن‌ها به دست آوردن مدال و افتخارات در قالب مسابقات بین المللی نیست بلکه ورزش فارغ از مواهب و فوایدی که برای جسم انسان دارد، بهانه ای است برای تلطیف روح و نشاط و شادابی و به دست آوردن انگیزه‌های روحی تا انسان بتواند در عرصه زندگی مفهوم حقیقی آن را بچشد. این است که دین مقدس اسلام تاکید بسیاری به ورزش داشته است. لذا دولت موظف است و باید مطابق منشور آرمانی ملت یعنی قانون اساسی شرایط را به گونه ای فراهم کند تا ورزش عمومیت یابد و از حالت کلیشه ای و شعاری خارج شود.
