برای عده زیادی شروع پاییز یادآور شروع درس و مدرسه است، اما عده ای هم از آن با سرماخوردگی های متعدد یاد می کنند. در «درمانگاه» این هفته قصد داریم داروهای رایج یکی از شایع ترین بیماری ها در جهان را با هم مرور کنیم؛ سرماخوردگی.

سرماخوردگی نام چندان نگران کننده ای ندارد. اکثرا خفیف است و ظرف مدت کوتاهی درمان می شود، اما از آنجا که باعث غیبت های فراوان افراد سر کلاس های درس، محل کار و… می شود، می توان گفت هزینه زیادی را بر جوامع تحمیل می کند.

سرماخوردگی، مجموعه ای از علایم است که توسط یک نوع از هزاران نوع ویروس ایجاد می شود. بیش از صدها نوع ویروس عامل سرماخوردگی هستند و هرکدام از این ویروس ها فقط یک بار فرد را بیمار می کنند اما به دلیل زیاد بودن تعدادشان، فرد در طول عمر خود چندین و چند بار دچار آن می شود.

بزرگسالان معمولا ۲ تا ۳ بار در سال این بیماری را تجربه می کنند (که به وضعیت سلامت عمومی بدن، سن و در معرض ویروس بودن، بستگی دارد) اما در کودکان معمولا ۸ تا ۱۲ بار در سال سرماخوردگی رخ می دهد. داروهای زیادی برای درمان سرماخوردگی ساخته شده اند اما باید گفت درمان مشخصی برای آن وجود ندارد و بیشتر داروها برای کم کردن علایم عمل می کنند.

در اینجا به بعضی داروهای رایج اشاره می کنیم:

داروهای مرکب سرماخوردگی (تلفیق چند ماده موثر در یک دارو): بسیاری داروهای سرماخوردگی، ترکیبی از چند دارو هستند، این داروها در بازار، اسم های گوناگونی دارند: ادالت کلد، کلداستاپ و… مثلا حاوی یک ضداحتقان، یک آنتی هیستامین، یک ضدسرفه و یک ضددرد هستند (همه در یک قرص) اما هنگام مصرف این داروها باید دقت کرد وقتی چنین دارویی را می خورید، در واقع همه این داروها را با هم مصرف کرده اید در حالی که شاید نیازی به بعضی از آنها نداشته باشید…

داروهای تب بر: تب، پاسخ بدن در مقابل ویروس ها و باکتری هاست و گاهی لازم است برای درمان آن دارو مصرف شود. بعضی داروها مانند استامینوفن، آسپیرین و ایبوپروفن هم آثار ضددرد و هم آثار ضدتب دارند اما اگر باوجود مصرف دارو باز هم تب وجود داشته باشد یا درجه بدن بالاتر برود یا اگر تب پیش از ۳ روز طول بکشد، باید به پزشک مراجعه شود.

دارو برای رفع گرفتگی بینی: زمانی که بینی دچار احتقان (گرفتگی) شده باشد، داروهای ضداحتقان کمک خوبی هستند. آنها التهاب را در راه های بینی کم می کنند و اجازه می دهند فرد راحت تر از راه بینی تنفس کند.

دو نوع داروی ضداحتقان وجود دارد:

ضد احتقان های خوراکی: قرص ها و شربت هایی مانند فنیل افرین و سودوافدرین ضداحتقان های خوراکی محسوب می شوند. این داروها آثار ضداحتقان خوبی دارند اما مانند همه داروها عوارضی هم دارند مثلا تهوع، گیجی و مشکل خواب. باوجودی که می توان این داروها را بدون نسخه از داروخانه تهیه کرد اما بهتر است از داروساز داروخانه در مورد نحوه و مقدار مصرف آن سوال شود. افراد با فشارخون بالا، دیابت، مشکل قلبی و تیرویید هم بهتر است قبل از مصرف دارو با پزشک خود مشورت کنند. زنان باردار و شیرده نیز باید قبل از مصرف هر دارویی از پزشک یا داروساز اطلاعات لازم را کسب کنند.

اسپری بینی ضداحتقان (مانند فنیل افرین): در این روش دارو را مستقیم به داخل بینی اسپری می کنند و باعث کم شدن گرفتگی بینی می شود. این دارو نیز عوارضی مشابه نوع خوراکی آن دارد. به علاوه ممکن است باعث سوزش و خشکی بینی شود. مصرف اسپری های بینی ضداحتقان، نباید بیش از ۳ روز پشت سر هم ادامه پیدا کند چون باعث بدتر شدن وضعیت احتقان می شود.

دارو برای رفع آبریزش بینی: اگر عطسه و آبریزش بینی داشته باشید، آنتی هیستامین ها (مانند کلرفنیرآمین) و دیفن هیدرامین موثر هستند. این داروها با مسدودکردن آثار هیستامین (ماده ای شیمیایی که باعث عطسه و آبریزش می شود) در خشک کردن راه های بینی موثر هستند اما این گروه از دارو یک عارضه مهم دارند؛ خواب آلودگی، بنابراین بهتر است قبل از کارهایی که به تمرکز و دقت بالا نیاز دارند (مانند رانندگی) مصرف نشوند.

داروی ضدسرفه: دو نوع داروی ضدسرفه وجود دارد: سرکوب کننده سرفه و خلط آور.

سرکوب کننده های سرفه: این داروها باعث توقف سرفه می شوند. معمولا داروی دکسترومتورفان به عنوان یک ضدسرفه اثر خوبی دارد. این دارو هم معمولا نیازی به نسخه ندارد اما لازم است در مورد نحوه و مقدار مصرف آن از داروساز اطلاعاتی به دست آورد. این دارو هم عوارضی دارد؛ مثل گیجی، تهوع و معده درد. اما اگر سرفه شما طولانی شد یا به دارو جواب نداد بهتر است به پزشک مراجعه کنید و سرخود دارو مصرف نکنید.

داروهای خلط آور (اکسپکتورانت): این داروها با نازک کردن مخاط، گرفتگی قفسه سینه را رفع و سرفه کردن را راحت تر می کنند (مانند گایافنزین). البته در بعضی داروهای ضدسرفه مخلوطی از هر دو نوع داروی ضدسرفه وجود دارد.

آنتی بیوتیک ها: مصرف آنتی بیوتیک در درمان سرماخوردگی اثری ندارد. چون سرماخوردگی یا بیماری ویروسی است و آنتی بیوتیک ها روی ویروس موثر نیستند.

بهتر است دارو را طبق نیاز مصرف کنید. مثلا اگر فقط آبریزش بینی دارید، یک آنتی هیستامین کافی است یا اگر سرفه می کنید، یک داروی ضدسرفه به تنهایی مشکل را حل می کند. قبل از مصرف دارو روی جعبه آن را مطالعه کنید یا از داروساز سوال کنید که این دارو شامل چه موادی است.

اگر علایم بیماری شما بهتر نشد به پزشک مراجعه کنید شاید دچار آنفلوانزا یا پنومونی شده باشید که علایمی مشابه سرماخوردگی دارند. بعضی داروهای سرماخوردگی به دو نوع داروی روز و داروی شب تقسیم شده اند.

هر دو نوع این داروها معمولا مشابه هستند اما در داروهای روز، عوامل خواب آلود کننده (مانند آنتی هیستامین) وجود ندارد یا کمتر است تا فرد در طول روز دچار مشکل نشود و در عوض عوامل ضد تب یا ضد سرفه در آن موجود است، اما داروهای شب معمولا حاوی عوامل ضددرد و ضدتب و آنتی هیستامین است.

داروهای سرماخوردگی کودکان: مواد موثره داروهای سرماخوردگی کودکان، تقریبا مشابه داروهای سرماخوردگی بزرگسالان یعنی حاوی مواد ضددرد، ضدتب، آنتی هیستامین، ضداحتقان و ضدسرفه است اما با آنها تفاوت هایی نیز دارند. مثلا در داروهای سرماخوردگی کودکان، عوامل ضداحتقان کمتر به کار رفته است (چون آثار جانبی مانند خواب آلودگی دارد) یا مثلا آسپیرین در آنها وجود ندارد (چون می تواند باعث ایجاد مشکل هایی در کودکان شود).

یکی دیگر از تفاوت های داروی سرماخوردگی کودکان با بزرگسالان در مقدار مواد موثره آن است. داروهای بزرگسالان، حاوی مقادیر استاندارد از هر ماده است که براساس وزن یک فرد بالغ (حدود ۷۰ کیلوگرم) تعیین می شود اما تعیین اندازه دارو در کودکان سخت تر است و اغلب براساس سن و وزن کودک مشخص می شود.

تفاوت دیگر در شکل داروی کودکان است. از آنجا که بلعیدن قرص برای کودکان کار سختی است، معمولا داروهای کودکان به اشکالی ساخته می شوند که مصرف آنها راحت تر باشد. مثلا داروهای مایع و قرص های جویدنی از معمول ترین اشکال دارویی کودکان است. به علاوه طعم داروهای کودکان معمولا متفاوت است و از طعم های میوه ای در آنها استفاده می شود.

رنگ داروهای کودکان نیز اغلب متفاوت است و از رنگ های شاد و جالب توجه کمک می گیرند. داروهای سرماخوردگی کودکان گاهی می تواند باعث بروز مشکل هایی در آنها شود. معمولی ترین مشکل، مصرف بیش از حد و مسمومیت کودکان است. بنابراین داروهای کودکان را باید حتما با پیمانه مخصوص دارو اندازه گیری کرد تا مقدار آن حساب شده باشد.

مصرف داروهای سرماخوردگی بدون نسخه و دستور پزشک، برای کودکان زیر ۲ سال ممنوع است و هرگز نباید به کودکان کمتر از ۲ سال، سر خود دارو داده شود.

داروهای گیاهی و طبیعی: افراد زیادی ترجیح می دهند هنگام سرماخوردگی، به جای مصرف دارو، از مواد طبیعی استفاده کنند. ویتامینc (که در بسیاری میوه ها و سبزی های تازه وجود دارد)، گیاهان دارویی (مانند گیاهان اکیناسه، «سرخارگل») و قرص های مکیدنی حاوی «روی» تا حد زیادی موثر هستند.

عسل در کم کردن سرفه، آثار خوبی دارد. البته برای کودکان کم سن و سال توصیه نمی شود. برای رفع گلودرد، غرغره آب نمک اثر خوبی دارد به علاوه مصرف مایعات گرم مانند سوپ مرغ و چای هم توصیه شده است. مرطوب کردن هوا به کمک بخور نیز در مواقع گرفتگی بینی، کمک قابل توجهی به بیماران می کند.

در نهایت باید گفت، هیچ دارویی نمی تواند ویروس سرماخوردگی را از بین ببرد. به همین دلیل، افراد زیادی ترجیح می دهند در صورت سرماخوردن، با استراحت و صبرکردن، اجازه دهند که دفاع بدن ویروس را از بین ببرد.

منبع: WebMD