«محمدرضا مرادی» در یادداشت روزنامه «کیهان» نوشت:

بن سلمان ولیعهد سعودی کجاست؟ چرا در چهار هفته گذشته از وی خبر نبوده و هیچ دیداری نداشته است؟ چرا وی در دیدار مایک پمپئو وزیر خارجه جدید آمریکا در عربستان حاضر نبود و عادل الجبیر وزیر امور خارجه عربستان با وی دیدار کرد؟ و سؤالات زیاد دیگری که همه بر محوریت این سؤال اصلی که بن سلمان کجاست می‌چرخد. این خبر در روزهای گذشته مطرح شده و  هیچ کس جواب قطعی برای این سؤال ندارد. چرا که سیستم بسته سیاسی عربستان اجازه رسیدن به جواب روشن را نمی‌دهد.

شنبه اول اردیبهشت ماه منابع محلی عربستان از شنیده شدن صدای تیراندازی در نزدیکی قصر سلطنتی محله «الخزامی» در ریاض خبر دادند. طبق معدود گزارش‌های منتشر شده، ساکنین محله‌هایی که نزدیک به کاخ سلطنتی بودند، محله‌های خود را تخلیه کردند. حتی برخی شبکه‌های خبری تاکید کردند محمد بن سلمان و پدرش را به مکانی نامعلوم منتقل کرده‌اند و شایعاتی شبیه به این‌ها در رسانه‌ها و فضای مجازی دست به دست می‌شد. حتی شایعه انتقال بن‌سلمان به پایگاه نظامی سلطنتی توسط نیروهای آمریکایی و بلک واتر هم نقل ‌شد. عده‌ای می‌گفتند که آمریکایی‌ها در حال اعزام نیروهای خود به محل هستند. حتی برخی رسانه‌ها از بسته شدن حریم هوایی ریاض به‌روی تمام پروازهای تجاری و نظامی و پرواز بالگردهای وابسته به گارد ویژه بن‌سلمان خبر دادند. اما با این وجود رئیس‌پلیس ریاض اعلام کرد که دلیل تیراندازی، نزدیک شدن یک پهپاد اسباب‌بازی به قصر سلطنتی بن‌سلمان بوده است!

مجتهد افشاگر سعودی همان زمان در توییتی اعلام کرد، حمله به قصر پادشاهی توسط خودروهایی انجام شده که خمپاره‌اندازهای ۵۰ میلی‌متری حمل می‌کردند. هویت مهاجمان، هدفشان و تعداد قربانیان حمله هنوز نامشخص است. وی چند ساعت بعد در توییتی دیگر تاکید کرد: «هدف حمله شخص محمد بن سلمان ولیعهد عربستان بوده است. ۷ تن از طرفین در این درگیری کشته شدند.مهاجمان‌گریخته‌اند. شاید مهاجمان از پهپاد هم کمک گرفته باشند.»

این ماجرا به نوعی توسط رسانه‌های سعودی پایان یافته معرفی شد. اما از آن زمان، محمد بن سلمان ولیعهد سعودی در رسانه‌ها دیده نشده است. همین مسئله باعث شده تا برخی از کارشناسان از احتمال ترور و یا زخمی شدن وی خبر دهند. علاوه‌بر این با مراجعه به صفحه اول خبرگزاری رسمی عربستان که اخبار نشست‌ها و دیدارهای پادشاه و ولیعهد سعودی را منتشر می‌کند، می‌بینیم که در صفحه مربوط به اخبار بن‌سلمان، آخرین خبر و عکسی که از وی وجود دارد مربوط به ۲۴ آوریل (یعنی سه روز پس از حادثه الخزامی) است و از آن تاریخ به بعد دیگر هیچ خبری از بن‌سلمان در صفحه رسمی وی در خبرگزاری رسمی سعودی منتشر نشده است تا بر ابهامات مربوط به سرنوشت وی بیفزاید.

اما مهم‌ترین خبر در مورد سرنوشت  بن سلمان را روزنامه کیهان منتشر کرد. حسین شریعتمداری مدیر مسئول این روزنامه در گزارشی ضمن بررسی احتمال ترور بن سلمان اعلام کرد، «آنچه شواهد و قرائن یاد شده در مورد ترور بن‌سلمان را از احتمال به قطعیت نزدیک می‌کند یک خبر به کلی سرّی است که از سرویس اطلاعاتی و امنیتی یکی از کشورهای عربی منطقه درز کرده و به گونه‌ای در اختیار کیهان قرار گرفته است. این سرویس اطلاعاتی در گزارش محرمانه خود برای مقام عالی کشور متبوع خویش با قاطعیت آورده است که در جریان درگیری‌های شنبه شب ریاض- اول اردیبهشت/۲۱ آوریل- حداقل دو گلوله به محمد بن‌سلمان ولیعهد عربستان اصابت کرده و احتمال اینکه از دنیا رفته باشد نیز وجود دارد.»

یک روز پس از انتشار این گزارش مشاور ارشد بن سلمان عکسی بدون تاریخ از بن سلمان را منتشر کرد تا چنین القا کند که وی صحیح و سالم است.

پس از تمرکز کیهان بر غیبت بن سلمان برخی رسانه‌های خارجی مانند اسپوتنیک هم این خبر را پوشش دادند. نقطه مشترک تمام گزارش‌ها در این مورد این است که احتمال زخمی شدن بن سلمان وجود دارد و با توجه به اینکه وی عطش حضور در رسانه‌ها را دارد غیبت یک ماهه وی بسیار مشکوک است. در این مورد چند سناریو وجود دارد:

سناریوی اول: بن سلمان ترور شده و احتمالا زخمی یا حتی مرده است. چرا که مجتهد همان زمان از تیراندازی سنگین در کاخ الخزامی وابسته به بن سلمان خبر داده بود و هیچ دلیل دیگری برای غیبت یک ماهه بن سلمان وجود ندارد.

سناریوی دوم: احتمال دیگر مربوط به بازداشت و دستگیری وی توسط مخالفان است. اصلاحات نمادین بن‌سلمان در کنار دستگیری شاهزاده‌های قدرتمند و کودتا علیه بن نایف باعث شده است تا چند جبهه علیه وی موضع‌گیری داشته باشند. بنابراین احتمال اینکه وی توسط برخی از این جبهه‌ها بازداشت شده باشد نیز وجود دارد، هر چند این احتمال ضعیف و کمی دور از ذهن می‌نماید.

سناریوی سوم: بن سلمان در فروردین ماه در سفر به آمریکا علیه فلسطین مواضع شدیدی اتخاذ کرد. وی در مصاحبه با نشریه آتلانتیک به صراحت از حق موجودیت اسرائیل برای داشتن سرزمین دفاع کرد. این مسئله برای عربستان بسیار سنگین تمام شد. فشار افکار عمومی باعث شد تا ملک سلمان در نشست سران عرب در ظهران برای رهایی از این فشار حتی عنوان نشست را به قدس تغییر دهد و در بیانیه پایانی از فلسطین به صورت ظاهری دفاع کرد. بنابراین یکی دیگر از احتمالات این است که بن سلمان با هدف رهایی از فشارهای رسانه‌ای مدتی را به دور از رسانه‌ها به سرببرد. دلیل اصلی این مسئله نیز به موضوع انتقال سفارت آمریکا از قدس به تل‌آویو بر می‌گردد. دوشنبه هفته گذشته این انتقال با کشتار شدید مردم فلسطین همراه بود و این مسئله از قبل قابل پیش‌بینی بود. بن سلمان در این شرایط باید یک موضع صریح و واضح می‌گرفت نظر وی طبیعتا دفاع از اسرائیل می‌بود. چرا که به قدرت رسیدن بن سلمان تنها با کمک‌های ترامپ و نتانیاهو صورت گرفته است. بن سلمان به عنوان رکنی اساسی در حمایت از اسرائیل نه به مخالفت با اسرائیل اعتقاد دارد و نه بنا دارد آینده خود و پادشاهی‌اش را در سایه چنین هزینه‌هایی با چالش مواجه ببیند. علاوه‌بر این یکی ازشعارهای اساسی مردم درغزه و کرانه باختری شعار علیه بن سلمان و آل‌سعود بود و غایب‌ترین رسانه‌ها در پوشش این ماجرا رسانه‌های متعلق به سعودی بودند.

از طرفی موضع حمایتی بن سلمان از اسرائیل در این شرایط که حتی برخی کشورهای اروپایی نیز از فلسطین حمایت کرده‌اند می‌توانست فشارهای داخلی و منطقه‌ای علیه وی را بار دیگر افزایش دهد. بنابراین وی بهترین راهکار را غیبت رسانه‌ای تا اتمام ماجرای انتقال سفارت دانسته است.

تحلیل سناریوها:

اینکه کدام یک از سناریوهای فوق به واقعیت نزدیک‌تر است را نمی‌توان به صراحت تعیین کرد. به نظر می‌رسد شواهد و دلایل برای واقعی بودن سناریوی مرگ بن سلمان چندان قوی نباشد و با توجه به شکاف عمیق در بین خاندان سعودی در صورت مرگ بن سلمان اخباری از این حادثه منتشر می‌شد. چرا که مجتهد افشاگر سعودی بارها اخبار بسیار ریزتری در این مورد را منتشر کرده است. علاوه‌بر این سه روز پس از حادثه کاخ الخزامی محمد بن سلمان به همراه پادشاه در یک مراسم افتتاحیه بر صفحه تلویزیون ظاهر شد.

بنابراین احتمال مرگ بن سلمان همچنان وجود دارد اما شواهد در این مورد ناکافی هستند.

به نظر می‌رسد سناریوی منطبق با واقعیت، «زخمی شدن بن سلمان باشد» تیراندازی اول اردیبهشت ماه طبق اعلام رسانه‌ها «بسیار سنگین» گزارش شده بود. به نظر می‌رسد این سناریو می‌تواند با واقعیت همخوانی داشته باشد.

روزنامه فرامنطقه‌ای رای الیوم اخیرا در گزارشی اعلام کرد، دیپلمات‌های اروپایی در حاشیه کنفرانسی که اخیرا در امان پایتخت اردن برگزار شد به شدت جویای علت غیبت اخیر محمد بن سلمان ولیعهد سعودی در انظار عمومی و رسانه‌ها شدند. بنابراین این غیبت رسانه‌ای نمی‌تواند طبیعی باشد. بن سلمان مهم‌ترین ابزار در راه اجرای اصلاحات را «رسانه‌ها» تعریف کرده و به روش‌های مختلف از طریق رسانه به تبیین اقدامات داخلی و منطقه‌ای خود می‌پرداخت. در شرایط کنونی تنها یک حادثه غیر طبیعی می‌تواند وی را از رسانه‌ها دور نگه دارد. بن سلمان به اندازه کافی در داخل برای خود دشمن تراشیده و بنابراین احتمال زخمی شدن وی دور از ذهن نیست. این اولین بار نبود که افراد ناشناس اقدام به انجام عملیات علیه سران سعودی به ویژه ولیعهد سعودی می‌کنند. ۶ ماه پیش از وقوع این حادثه نیز وزارت کشور سعودی در بیانیه‌ای اعلام کرده بود یک فرد مسلح با سلاح کلاشنیکف و چند نارنجک، به نیروهای گارد پادشاهی کاخ سعودی در شهر جده حمله کرده است.

اما نکته دیگر که سناریوی دوم یعنی زخمی شدن بن‌سلمان را بسیار قوت می‌بخشد به انتشار نخستین عکس از بن سلمان پس از حادثه تیراندازی در کاخ الخزامی برمی‌گردد.

«بدر العساکر» مدیر دفتر ویژه ولیعهد عربستان سعودی عکسی از «محمد بن سلمان ولیعهد این کشور برای نخستین بار پس از حادثه تیراندازی در کاخ پادشاهی در منطقه «الخزامی» منتشر کرد. در این عکس بن سلمان در کنار «حمد بن عیسی آل خلیفه» پادشاه بحرین، شیخ« محمدبن زاید» ولیعهد ابوظبی و «عبدالفتاح السیسی» رئیس ‌جمهور مصر دیده می‌شود. العساکر درباره این عکس که در حساب شخصی‌اش در توئیتر منتشر شد، نوشته: «دیدار دوستانه میان برادران…چند روز پیش به میزبانی جناب آقای رئیس‌جمهور مصر عبدالفتاح السیسی برگزار شد.»

به نظر می‌رسد انتشار این عکس از سوی مدیر دفتر ویژه بن سلمان پس از رسانه‌ای شدن دلیل غیبت ولیعهد سعودی با هدف کنترل افکار عمومی و عبور از شایعه ترور بن سلمان بوده است. البته هنوز مشخص نشده است که این عکس واقعا بعد از حادثه تیراندازی گرفته شده یا یکی از عکس‌های قدیمی بن سلمان است که در این شرایط منتشر  شده است.

اما یکی دیگر از مشکلات این عکس نیز این است که بن سلمان حاضر به گرفتن عکس یادگاری با دوستان منطقه‌ای خود می‌باشد اما از شرکت در مراسم سحری در صبح پنجشنبه که برای وی و پادشاه بسیار مهم است امتناع کرده است! رسانه‌های عربی و سعودی تصاویری از مراسم سحری ملک سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان ، با اعضای خاندان حاکم و شماری از وزرا و شاهزادگان به مناسبت آغاز ماه مبارک رمضان منتشر کردند؛ تصاویری که در هیچ‌کدام از آنها تصویری از محمد بن سلمان، ولیعهد جوان سعودی دیده نمی‌شود. علاوه ‌بر این محمد بن سلمان ولیعهد و وزیر دفاع عربستان در نشست شورای وزیران این کشور که هفته گذشته به ریاست سلمان بن عبدالعزیز پادشاه سعودی در کاخ سلام جده برگزار شد حضور نداشت. نکته آخر در مورد این عکس هم اینکه، العساکر در حالی این تصویر را منتشر کرده که پیش از این هیچ یک از رسانه‌های این چهار کشور خبر این ملاقات چهارنفره را ذکر نکرده بودند!

اما در مورد سناریوی سوم که به غیبت خودخواسته بن‌سلمان ‌اشاره دارد، این که، این سناریو هرچند در مرتبه بعدی احتمال وقوع قراردارد اما احتمال آن بسیار ضعیف است. بن‌سلمان به اظهار نظرهای صریح و تند معروف است و هیچ‌گاه در رفتار خود مصلحت را رعایت نکرده است. ضمن اینکه حمایت وی از اسرائیل بسیار آشکار بوده و تنها اعلام رسمی روابط با اسرائیل باقی مانده است و گرنه وی تمام مراحل نزدیکی به اسرائیل را انجام داده است. از سوی دیگر در شرایط کنونی که مهم‌ترین رویداد جهان اسلام یعنی انتقال سفارت آمریکا به قدس روی داده است بعید است بن‌سلمان که به دنبال دستیابی به تخت پادشاهی است از اظهار نظر سریع و به موقع در این مورد خودداری کند. بنابراین، این احتمال هرچند مطرح اما بسیار ضعیف است.

در کل می‌توان گفت در عربستان ترور مقامات و کودتا سابقه‌ دارد به عنوان مثال فیصل بن عبدالعزیز در تاریخ ۲۵‌مارس ۱۹۷۵ به‌دست برادرزاده خود فیصل بن مساعد، ترور شد. علاوه ‌بر این خودِ بن سلمان نیز در سال ۲۰۱۷ هدف ترور قرار گرفت.

خبرگزاری اسپوتنیک در این مورد نوشت، منابع نزدیک به دربار پادشاه سعودی و محمد بن سلمان فاش کردند که بن‌سلمان در معرض عملیات ترور ناموفق قرار گرفت. این عملیات توسط یکی از افراد خاندان حاکم سعودی هنگام حضور محمد بن سلمان در قصر انجام شده است. حتی برخی خبرها حاکی است بن سلمان از ترس همین ترورها بیشتر اوقات خود را در یک کشتی سپری می‌کند.

دلیل غیبت بن سلمان هر سناریویی باشد به نظر می‌رسد که وی در شرایط مساعدی به سر نمی‌برد و گرنه هیچ دلیلی برای غیبت رسانه‌ای وی وجود ندارد. البته مقامات سعودی از چند روز پیش شروع به انتشار یک سری عکس‌های بدون تاریخ از بن سلمان کرده‌اند تا نشان دهند که ولیعهد سعودی در شرایط مساعدی به سر می‌برد. اما تنها حضور تلویزیونی بن سلمان می‌تواند به این شایعه‌ها پایان دهد. ضمن اینکه حتی اگر بن سلمان زخمی نیز شده باشد تلاش تیم پزشکی وی در روزهای آینده احتمالا این خواهد بود که به هر ترتیب شرایط جسمی وی را به مرحله‌ای از ثبات برسانند تا مقدمات انجام یک مصاحبه تلویزیونی با وی را فراهم کنند!