یکی از آسیب های جدی که در طول سالیان اخیر گریبانگیر جامعه شده،برگزاری غلط مراسم چهارشنبه سوری است،مراسمی که هر ساله با تلفات سنگین وخیم و نگران کننده ای در آستانه سال نو همراه می شود و چه بسیار جوانان و نوجوانانی که از لحاظ مالی و جانی متضرر می شوند.

ناهنجاری هایی که هر سال در مراسم چهارشنبه سوری و بعضا روزهای پیش از فرا رسیدن آن در جامعه ظهور و بروز پیدا می کند،از سوی جامعه شناسان تحت عنوان کج رفتاری اجتماعی تعریف می شود.

مراسم سنتی چهارشنبه سوری که ریشه در تاریخ چندهزار ساله ایران دارد امروزه با آسیب های جدی و قابل توجهی مواجه است،بطوریکه از چند روز پیش از فرا رسیدن این مناسبت،نهادهای اجتماعی متعدد از خانواده گرفته تا رسانه های جمعی و نیروی انتظامی،همگی به دنبال راه هایی برای کاهش صدمات ناشی از این کج رفتاری و هنجار شکنی اجتماعی هستند.

از به تصویر کشیدن تصاویری  تکان دهنده که گاه روح و روان جامعه را تحت تاثیر قرار می دهد(که البته در کوتاه مدت چاره ای جز این نیست)تا تعریف و برنامه ریزی طرح های متعدد امنیتی با مشارکت پلیس اطلاعات برای شناسایی عوامل ساخت،توزیع و فروش مواد محترقه در محلات  و مناطق متعددی از کشور ،و گویی در هر نقطه ای بخشی از نوجوانان و کودکان آنچنان مجذوب و شیفته  انفجارها و صداهای مهیب هستند ،که گویی لذت و هیجان آن با هیچ تجربه دیگری قابل قیاس نیست.

لذتی که گاه به تلخی کشیده می شود و تلخکامی آن تا سالها به چهره و اندام مشتاقان چنین سرگرمی های کاذبی ماندگار می شود و چه بسا عده ای بی گناه را نیز با خود می سوزاند و گرفتار می کند.

**مراسم چهارشنبه سوری نیازمند مهندسی فرهنگی است

رضا شرفی،آسیب شناس اجتماعی در گفتگو با خبرنگار گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران در خصوص مراسم چهارشنبه سوری و راهکارهای رفع و دفع آسیب ها و صدمات هر ساله این مراسم مخاطره آمیز اظهار کرد:هر جامعه ای برای بقای خود یکسری اهدافی را تعیین کرده و برای رسیدن به آنها برنامه ریزی های مدونی را انجام می دهد،یکی از این اهداف حفظ سنت ها،ارزش ها و آداب و رسوم و انتقال آنها به نسل های آینده است.

وی افزود:جشن چهارشنبه سوری نیز از نمونه سنت هایی به شمار می رود که سابقه دیرینی در جامعه ما داشته و گذشتگان آن را حفظ و به نسل کنونی منتقل کرده اند،اما به تبع در این تغییر و تحولات اجتماعی و پوست اندازی های اجتماعی که شاهد آن بوده ایم،این امر نیز با تغییراتی همراه شده،تغییراتی که نه به سمت باروری،بلکه حرکت به سمت افول و کج رفتاری معنا می شود.

این جامعه شناس و آسیب شناس اجتماعی عنوان کرد:آنچه که لزوم و ضرورت آن در حوزه مذکور ضروری به نظر می رسد،نیاز مبرم به یک مهندسی فرهنگی در عرصه مورد اشاره است تا بر مبنای آن بتوان با فرهنگ سازی صحیح و اصولی،مراسم مذکور را از هر گونه اضافات مخرب زدود و پالایش کرد.

شرفی گفت:بدون شک در صورت کارکرد صحیح خانواده،رسانه ها و دستگاه های متولی فرهنگی،امروزه شاهد چنین ناهنجاری نبودیم زیرا رفتار های اجتماعی تابعی از شرایط اجتماعی است و هر گونه کج رفتاری اجتماعی یا رفتارهای اجتماعی،صحیح و اصولی در نتیجه نحوه و چگونگی کارکرد نهادهای فعال اجتماعی،فرهنگی در جامعه ظهور و بروز پیدا می کند.

وی افزود:یکی از راهکارهایی که برای مقابله و برخورد با چنین ناهنجاری در دستور کار قرار می گیرد معطوف به برخوردهای قهری و سلبی می شود که بطور یقین در کنترل این امر بی تاثیر نخواهد بود اما یقینا چنین شیوه هایی ماندگار،ریشه ای،عمیق و تعیین کننده نیست که اگر اینچنین بود پس از سالها رفتارهای قهرآمیز و سلبی در برابر کج رفتاری های موجود در مراسم چهارشنبه سوری،امروز باید شاهد بهبود و اصلاح وضعیت موجود بودیم که در مقام عمل چنین امری میسر نشده است.

این جامعه شناس و آسیب شناس اجتماعی گفت:به نظر بنده موثرترین و کارآمدترین راهکار برای مقابله با چنین ناهنجاری هایی،آموزش صحیح اجتماعی و فرهنگی است و در چنین شرایطی جامعه بصورت خودکنترلی از چنین رفتارهای غیر اجتماعی پالایش می شود.

وی افزود:روش های بازدارنده برای زدودن این رفتارضد اجتماعی و ناهنجارگونه با به تصویر کشیدن آسیب ها و مخاطرات ناشی از آتش بازی های غیر معقولانه میسر می شود،آنچنان که رسانه های تصویری مکتوب و شنیداری هر ساله به آن می پردازند،اما این راهکار یک پایه ماجرا است و حصول مکمل های دیگری نیز در این عرصه ضروری است تا زنجیره بازدارندگی و فرهنگ سازی به نحو موثرتری شکل گیرد.

** غنی سازی اوقات فراغت و تامین زیرساخت های تفریحی

شرفی در تشریح دیگر الزاماتِ مهار این ناهنجاری اجتماعی گفت:نباید از نظر دور داشت که غنی سازی اوقات فراغت جوانان و نوجوانان نقش حائز اهمیتی در این امر خطیر ایفا می کند زیرا بخش قابل توجهی از نوجوانان و جوانان به چنین رفتارهایی به دیده تفریح و سرگرمی می نگرند.

وی افزود:تامین زیرساخت های فرهنگی و تفریحی نقش بسزایی در پیشگیری از گرایش به چنین رفتارهایی را ایفا می کند.

**چهارشنبه سوری واقعیت اجتماعی است

صادق فرشچی،پژوهشگر مسائل اجتماعی در خصوص راهکارهای مهار مدیریت ناههنجاری های چهارشنبه سوری عنوان کرد:نباید از نظر دور داشت که چهارشنبه سوری یک و اقعیت اجتماعی است و درست یا نادرست نمی توان از اساس آن را کتمان یا انکارکرد چون این مراسم پس از گذشت هزاران سال و قرن های متمادی،در گوشت و پوست و اذهان جمعی جامعه نقش بسته و رسوخ کرده است.

وی افزود:در صورت قبول این واقعیت،می توان چارچوب ها و هنجارها و ارزش های اجتماعی مرسوم را تعریف کرد تا این شادی و سرور در قالب چارچوب های تعیین شده برگزار شود،در غیر اینصورت انکار این واقعیت با کج رفتاری های هر چه بیشتری همراه می شود که بعضا امکان خارج شدن آن از چارچوب ها و عرف اجتماعی غیر ممکن نخواهد بود.

فرشچی گفت:به نظر بنده باید این واقعیت اجتماعی پذیرفته شود و در کنار پذیرش آن،اسباب و ساز وکار لازم برای تخلیه هیجانات جوانان و نوجوانان در مراسم مذکور فراهم شود.

این پژو هشگر اجتماعی عنوان کرد:در چنین شرایطی می توان نسبت به اعمال نظارت و مدیریت صحیح و اصولیِ مناسبت مذکور با هدف کاهش آسیب ها و دفع حداکثری ناهنجاری های این مراسم اقدامات لازم را مدنظر قرار داد.

فرشچی گفت:می طلبد در چنین شرایطی در کنار آگاه سازی و اطلاع رسانی هایی که در خصوص مخاطرات مواد محترقه در این ایام انجام می شود،نسبت به فراهم کردن محیط هایی خاص با مدیریت دستگاه هایی همچون شهرداری،تدابیر و تمهیدات لازم برای برگزاری مراسمی قاعده مند اتخاذ شود.

وی افزود:یقینا در این ساز و کار می توان با طراحی برنامه های متنوع نورافشانی آسمان،آتش بازی های استاندارد برای جوانان و نوجوانان و توزیع مواد محترقه استاندارد با نظارت صحیح و اصولی،مدیریت هوشمندانه را در این عرصه لحاظ کرد تا در نهایت چهارشنبه آخر سال با خاطراتی ماندگار  به سال نو ختم شود.