۲۷ دی‌ماه امسال بود که فدریکا موگرینی و محمد جواد ظریف روند آغاز برجام و یا همان روز اجرا را اعلام کردند و برخی از رسانه‌های زنجیره‌ای فردای همان روز تیتر یک خود را «تحریم‌ها هم رفت نوشتند»، گویا دولتی‌ها هم فریب این بازی‌های رسانه‌ای را خوردند و هم‌زمان جشن گرفتند و مدال افتخار و شجاعت بین هم تقسیم کردند.

گرچه اقدامات مختلف آمریکا مانند قانون محدودیت صدور روادید برای مسافران ایران هم برای دولتی‌ها ثابت نکرد که آمریکا با موضوعی به نام «وفای به عهد» هم غریب است، اما این روزها دولتی‌ها به شکلی ملتمسانه اعلام می‌کنند که آمریکا در اجرای برجام بدعهدی می‌کنند.

دولت یازدهم برای ثابت کردن خوش عهدی خود به آمریکا بیش از ۶۰ درصد سانترفیوژهای خود را کاهش داد، غنی سازی را از ۲۰ درصد به ۳. ۵ درصد رساند، آب سنگین ایران را با وعده خرید توسط آمریکا در عمان انبار کرد، قلب راکتور اراک را خارج کرد و با بتن پر کرد، غنی سازی در فردو را تعطیل کرد، دانشمندان هسته‌ای را تعطیل کرد و بودجه سازمان انرژی اتمی را کاهش داد تا بلکه آمریکا به برخی از عهدهای خود وفا کند.

اما همه این وفای به عهدی‌ها هم سبب کاهش بدبینی آمریکا نشد و بعد از برجام چندین بار صحبت از بازگشت تحریم‌ها کردند؛ در کنار این موضوعات، موضوع سوئیفت بود که بنا بر اظهار نظر مسئولان مختلف دولتی و کارشناسان هنوز برطرف نشده است. ایران در سال ۷۱ به عضویت سوئیفت درآمد و در سال ۹۰ به دلیل شدت یافتن تحریم‌ها ارتباطش قطع شد.

بعد از اجرای برجام طبیعتاً می‌بایستی ارتباط ایران با سیستم سوئیفت جهت ارسال و دریافت پیام‌های ارزی و تسهیل در معاملات وصل می‌شد اما تاکنون فقط ارتباط بانک ملی با یک بانک اروپایی که ۵۰ درصد سهامش متعلق به ایران بوده، ممکن شده است. حسین میرمحمدعلی، عضو انجمن کشتیرانی در این باره می‌گوید: همه شرکت‌های کشتیرانی خارجی امیدوار بودند با لغو تحریم‌ها بتوانند سرویس‌های منظم خود را به بنادر ایران مخصوصاً به بندر شهید رجایی دایر کنند. اما تا جایی که اطلاع دارم سوئیفت هنوز به‌طور کامل برقرار نشده و فقط بین بانک ملی با یک بانک اروپایی که ۵۰ درصد سهامش متعلق به ایران بوده، ممکن شده است. در حالی که اولین ابزار تجارت خارجی معاملات بانکی، گشایش‌های اعتباری و ارسال پول از طریق سیستم بانکی است که هنوز گشایشی در این زمینه ایجاد نشده است.

اما پس لرزه‌های برجام به موضوع سوئیفت ختم نشد و بعد از سفر پرهزینه حسن روحانی به اروپا، ایران با ایرباس قردادی منعقد کرد که در پی آن طرف خارجی قرارداد متعهد شد در سال جاری میلادی ۸ فروند و تا سال ۲۰۲۴ میلادی ۱۱۰ فروند هواپیما به ایران‌ایر تحویل دهد.

اما بعد از هیاهوی بسیار و یک ماه بعد از قرارداد مشخص شد که ایرباس برای تحویل دادن هواپیماها به اجازه آمریکا نیاز دارد و تا زمانی که آمریکا مجوز فروش صادر نکند، ایران نمی‌تواند هواپیمایی وارد کند؛ تنها دستاورد این قرارداد ۹۴ هزار میلیارد تومانی این بود که این هواپیما در نخستین روز اسفند در فرودگاه مهرآباد نشست تا عکاسان رسانه‌های مختلف به درخواست دولت از آن عکس‌برداری کنند.

سید عباس عراقچی، معاون حقوقی وزارت خارجه برای منطقی جلوه دادن این اقدام ایرباس و آمریکا می‌گوید: تحریم خرید هواپیما مربوط به تحریم‌های اولیه آمریکا می‌شود و برای خرید هواپیما، آمریکایی‌ها در برجام تقبل کردند که مجوز فروش هواپیما را به هرکسی که بخواهد به ایران هواپیما بفروشد، بدهند و این کار را انجام داده‌اند و در آینده هم باید انجام بدهند.

وی با تأیید اینکه برای خرید هواپیما نیاز به اجازه امریکا داریم، در پاسخ به اینکه چرا هنوز مجوز فروش هواپیما توسط امریکا صادر نشده است، گفت: من از جزئیات آن خبر ندارم اما طبق برجام باید این کار انجام شود.

البته بر اساس قوانین موجود، صادرات محصولاتی که بیش از ۱۰ درصد از آن‌ها در آمریکا تولید می‌شود نیازمند مجوز از مقامات آمریکایی است.

«علی اکبر صالحی»، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران در گفت‌وگو با وبگاه «العربی الجدید»، می‌گوید: تهران به آنچه باید، متعهد است، اما تأخیری در طرف مقابل هست که مسئولیتش هم با خودش است. هیچ مانع مشخصی وجود ندارد اما منظورم اینجا، تأخیرشان در اجرای برخی نقاط به شکل کامل است.

صالحی «رفع تحریم به موجب توافق» ‌ را از مصادیق این تأخیر برشمرد و گفت: تا الآن برخی بانک‌های بزرگ اروپایی تحریم‌هایش را به طور کامل پایان نداده است چرا که قبلاً تعهد داده که با ایران مراوده تجاری نداشته باشد. ما هنوز منتظر هستیم که وزارت خارجه ایران با اتحادیه اروپا تماس بگیرد و این بحران را حل کند. هیئت انرژی اتمی مسئول این بخش نیست اما ارزیابی من این است که سیر امور به طور نسبی خوب است.

محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه دولت یازدهم هم درباره تعهدات غرب می‌گوید: با توجه به این‌که تحریم‌ها در یک مقطع زمانی طولانی اعمال شده، معتقدیم اکنون فضا شکسته شده است اما برای این‌که شرکت‌ها و بانک‌ها بتوانند در فضای پسابرجام ورود پیدا کنند، نیاز است که طرف آمریکایی با یک حرکت مؤثر فضای ایران هراسی که برخی گروه‌ها خارج از ایران تلاش دارند کماکان به آن دامن بزنند را بشکنند و این ملاک آزمایش ما خواهد بود که آیا واقعاً آمریکایی‌ها قصد دارند به تعهداتشان با حسن نیت عمل کنند یا این‌گونه عمل نخواهند کرد.

وزیر خارجه کشورمان در پاسخ به این پرسش که برای رسیدن به این نتیجه که آمریکایی‌ها به تعهدات خود پایبند هستند چقدر زمان نیاز است یا چه اقدام خاصی باید انجام دهند تا شما نسبت به پایبندی آن‌ها به تعهداتشان اطمینان حاصل کنید؟ می‌افزاید: منتظر اقدام خاصی نیستیم. آمریکا باید تعدادی تحریم را روی کاغذ لغو می‌کرد که انجام دادند اما این یک روند است و باید ببینم آنچه در روی کاغذ لغو کردند در عمل هم کمک می‌کند تحریم‌ها برداشته شود یا خیر. البته این روند مقداری کند بوده است.
وی در توجیه رفتارهای غیر منطقی آمریکا بیان می‌کند: فکر می‌کنم روند اجرای برجام بد نبوده است اما آن‌قدر هم که ایجاد اعتماد کند، جدی نبوده است. شاید مقداری از این مسئله به خاطر مجموعه تار عنکبوتی تحریم‌ها است که آمریکایی‌ها دور خود تنیده‌اند و الآن خودشان هم در این تار عنکبوت گیر کرده‌اند.

به گزارش رهیاب، همه این اقدامات غرب و به ویژه آمریکا در کند کردن روند اجرای برجام هم تاکنون سبب نشده که خوش‌بینی دولتی‌ها پایان یابد و باید منتظر باشیم که دولت چه زمانی می‌خواهد به این خوش بینی محض پایان دهد و در برابر اقدامات خلاف برجام آمریکا واکنش نشان دهد.