صنعت هوانوردی به‌عنوان یکی از صنایع پیشروی جهان در امر حمل‌ و نقل سریع مسافر و بار مطرح است و از این رو  از اهمیت بالایی برخوردار است.

بر اساس آمار سازمان هواپیمایی کشور، در سال گذشته تعداد ۲۲ میلیون و ۱۷ هزار نفر توسط ناوگان هوایی کشور جابه‌جا شده‌اند و آمار نشست و برخاست هواپیما از فرودگاه‌های کشور در همان سال ۷۱۴ هزار عدد است.

در کشوری با این حجم از فعالیت ناوگان هوایی و قرار گرفتن در یکی از پررفت‌وآمدترین کریدورهای هوایی جهان، یکی از موضوعاتی که از جایگاه بسیار مهمی برخوردار است تأمین امنیت خطوط هوایی و فرودگاه‌های آن کشور است.

 آغاز موج هواپیماربایی پس از انقلاب

پس از پیروزی انقلاب اسلامی و تهدیدات امنیتی که کشور و انقلاب با آن روبه‌رو بود موجب شد تا در سال‌های ابتدایی انقلاب اسلامی، تعدادی از هواپیماهای کشور توسط منافقین ربوده شود. محسن رضایی فرمانده وقت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در این باره می‌گوید: “در سال ۶۳ منافقین هفته‌ای ۲ هواپیما از ایران می‌ربودند که آمار آنها به ۱۶ هواپیما رسیده بود”.

در آن دوران بین سال‌های ۶۲ تا ۶۳ تنش روابط بین ایران و فرانسه به این هواپیماربایی‌ها دامن می‌زد. برخی چهره‌های رده‌بالای رژیم سابق همچون بختیار و یا افرادی همچون بنی‌صدر و مسعود رجوی در فرانسه به‌سر می‌بردند و این کشور حاضر به استرداد آنها به ایران نبود به‌علاوه دولت فرانسه تسلیحات نظامی در اختیار عراق قرار می‌داد.

پانزدهم تیرماه سال ۶۲ بود که یک هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ شیراز ــ تهران با ۳۹۰ مسافر، توسط پنج نفر از منافقین از آسمان شیراز ربوده شد. هواپیماربایان که برای رسیدن به پاریس سوخت کافی نداشتند ابتدا هواپیما را به کویت بردند و از مقامات کویتی درخواست کردند تا سوخت و آب و غذای مورد نیاز را در اختیار آنها قرار دهند.

پس از فرود هواپیمای ایران در فرودگاه کویت و درخواست سفیر وقت ایران در این کشور برای مذاکره با هواپیماربایان، بالاخره مسئولان کویتی بدون توجه به درخواست سفیر ایران خودشان با هواپیماربایان وارد گفت‌وگو می‌شوند و در نهایت می‌پذیرند تا پس از آزادی ۱۸۷ مسافر، سوخت و آب و غذای مورد نیاز را در اختیار منافقین قرار دهند.

پس از انجام این مراحل، هواپیماربایان هواپیمای ایرانی را به فرودگاه اورلی پاریس انتقال می‌دهند و در آنجا هم پس از مداخله پلیس فرانسه و اعطای پناهندگی به هواپیماربایان، مسافران ایرانی به کشور بازمی‌گردند و این موضوع آغازی می‌شود برای یک رشته هواپیماربایی در خطوط هوایی ایران و فرانسه.

کمتر از یک سال بعد در ۲۶ خرداد ۱۳۶۳ یک هواپیمای نظامی ایران (اف‌ــ‌۲۷) با ۸ سرنشین ربوده شد و ابتدا در بحرین و پس از سوخت‌گیری در فرودگاه مصر بر زمین نشست.

هواپیماربایان که ۴ نفر بودند پس از مخالفت دولت مصر با پذیرش پناهندگی آنان،‌ راهی فرانسه می‌شوند و در فرودگاه نیس فرانسه فرود می‌آیند. دولت فرانسه با پذیرش اعطای پناهندگی به هواپیماربایان، هواپیمای ایرانی با ۴ سرنشین دیگر آن را به ایران بازمی‌گرداند.

پس از این واقعه یک فروند هواپیمای ایرباس شیراز ــ جده با ۱۸۲ سرنشین به‌دست منافقین ربوده شد و ابتدا به قاهره و سپس به رم رفت. این هواپیماربایی با دخالت پلیس ایتالیا پس از ۵۳ ساعت پایان می‌یابد و مسافرین و هواپیمای ربوده‌شده به ایران بازگشتند.

کمی بعد هم یک هواپیمای بوئینگ ۷۲۷ خطوط هوایی ایران در مسیر دوبی ــ شیراز با دخالت دو فروند جنگنده عراقی و توسط منافقین ربوده و به بغداد برده شد. هرچند مسافرین این هواپیما نیز در ‌‌نهایت و با دخالت صلیب سرخ جهانی طی چندین مرحله آزاد شدند، اما تعداد هواپیماربایی‌ها در ایران و سایر کشور‌ها آن‌چنان رو به افزایش بود که وزیر امور خارجه سوئد و چند کشور دیگر از کشورهای جهان خواستند تا مشترکاً علیه هواپیماربایی اقدام کنند.

سپاه به فرودگاه‌های کشور می‌رود

در این برهه بود که امام خمینی(ره) در سال ۶۳ با اتخاذ یک تصمیم جدی به غائله هواپیماربایی در ایران پایان می‌دهند. محسن رضایی در این باره می‌گوید: “حاج احمد آقا در تماسی به بنده گفت که امام(ره) فرموده‌اند: «بچه‌های سپاه به فرودگاه رفته و آن را بگیرند و هیچ هواپیمایی حق پرواز بدون حضور پاسدار را ندارد»، لذا ما این جملات امام(ره) را به نیروهای سپاه تهران و حفاظت ابلاغ کردیم”.

“۴ روز پس از ابلاغ پیام امام(ره)، اولین هواپیما ربوده شد و منافقین خلبان را از آسمان اصفهان مجبور به حرکت به‌سوی عراق کردند بنابراین پاسداران که در آن پرواز با لباس شخصی حاضر شده بودند به‌سمت منافقین شلیک کرده و با لطف خدا گلوله شلیک‌شده به قلب یکی از منافقین اصابت کرد و بدون اینکه باعث انفجار هواپیما شود، مردم نجات یافتند”.

سپاه حفاظت هواپیمایی تشکیل می‌شود

پس از این تاریخ در سال ۱۳۶۷ و با پایان جنگ تحمیلی امام خمینی(ره) طی نامه‌ای در تاریخ ۱۳۶۷/۱۰/۱ به فرمانده وقت سپاه پاسداران دستور تشکیل سپاه حفاظت هواپیمایی را می‌دهند:

«جناب آقای محسن رضایی، فرمانده محترم سپاه پاسداران انقلاب اسلامی

با تشکر از زحمات ارزشمند سپاه پاسداران در حراست از هواپیماها و برخورد با هواپیماربایان و با ابلاغ سلام به آنان، سپاه پاسداران چون گذشته مسئول حفاظت هواپیماها می‌باشد، و در صورت ربوده شدن هواپیمایی، سپاه مسئول می‌باشد. روح‌الله الموسوی الخمینی (۱۳۶۷/۱/۱۰)»

پس از این فرمان حضرت امام، در ۵ دی ماه همان سال رسماً سپاه حفاظت هواپیمایی تشکیل می‌شود و از این تاریخ به بعد سپاه پاسداران مسئول برقراری امنیت پرواز‌های خطوط هوایی و فرودگاه‌های کشور می‌شود.

پس از این موضوع وزرای وقت اطلاعات و راه و ترابری کشور در نامه‌ای به امام خمینی خواستار مشخص شدن حدود وظایف و اختیارات سپاه حفاظت هواپیمایی می‌شوند و حضرت امام در نامه دیگری حدود اختیارات سپاه در فرودگاه‌ها را مشخص‌ می‌کنند.

بسمه تعالی

“بنا بر گزارشات واصله، وضع فرودگاه بسیار خراب است، گاهی برای یک قطعۀ‌ کوچک طلا و چیزهایی از این قبیل که خارج نگردد مردم را اذیت می‌کنند. فرودگاه هر کشوری چهرۀ ظاهری آن کشور در برابر بیگانگان است. قبلاً گفته‌‌ام حفاظت هواپیماها با سپاه است. مقدمات و مؤخرات آن هم با نخست‌وزیر است، که با مسئولین مربوطه جلسه بگذار‌د و مسئله را حل کند. اکنون نیز تأکید می‌کنم که آقای نخست‌وزیر در اسرع اوقات این مسئله را حل نماید، و گزارش آن را به اینجانب بدهد؛ و نگذارد مردم بیش از این در رنج باشند”. “روح‌اللّه‌ الموسوی‌الخمینی”

۳۰ سال بدون هواپیماربایی

از این تاریخ به بعد حدود ۳۰ سال می‌گذرد و تاکنون هیچ هواپیماربایی موفقی در کشور ما صورت نگرفته است و علاوه بر آن هیچ اقدام تروریستی هم در فرودگاه‌های کشور رخ نداده است.

شاید زمانی که حفاظت از هواپیماها به‌عهده سپاه گذاشته شد کسی فکرش را هم نمی‌کرد سی سال بعد سپاه به چنان درجه‌ای از توانمندی در این حوزه برسد که  موفقیت ۱۰۰درصدی در حیطه اجرای مأموریتش کسب کند. این امر نشان‌دهنده توان بالای سپاه در حفاظت از خطوط هواپیمایی و فرودگاه‌های کشور است و به‌گفته مسئولان سپاه حفاظت هواپیمایی بر اساس اعلام سازمان‌های بین المللی هوانوردی، خطوط هوایی ایران از امن‌ترین خطوط هوایی جهان به‌شمار می‌روند.