روند چابک سازی و بهینه شدن یگانهای نیروهای مسلح کشورمان، چند سالی است شتاب بیشتری به خود گرفته و با تدابیر فرمانده معظم کل قوا و ابتکار فرماندهان مواردی چون طرح ثامن در ارتش و طرح سپاه‌های استانی و تغییراتی در ساختار نیروهای زمینی و هوافضای سپاه، به اجرا گذاشته شده است.

جدیدترین تحول در این خصوص را این بار سردار عراقی جانشین فرمانده نیروی زمینی سپاه اعلام کرده است که بر اساس آن، «بالگردهای سپاه پاسداران که هم اکنون در اختیار نیروی هوافضای سپاه هستند، به منظور تشکیل یگان هوانیروز سپاه در حال انتقال به نیروی زمینی هستند.»

اینکه این تحول مهم که این بار نیز با دستور رهبر معظم انقلاب عملیاتی شده، چه تاثیری در توان رزم نزسا دارد، موضوعی است که در ادامه به آن پرداخته خواهد شد اما در ابتدا باید به نقش و اهمیت بالگردها در توان رزمی نیروهای زمینی پرداخت.

بالگردها را می توان از جمله وسایلی دانست که چهره میادین نبرد را از حدود نیم قرن پیش تاکنون عوض کرده و باعث شده اند تاکتیک ها و استراتژی های جدید در ارتش های جهان به عرصه ظهور برسد.

شاید بتوان از جنگ ویتنام به عنوان اولین نبردی یاد کرد که بالگردها به معنای واقعی کلمه پتانسیل های بالای خود را به نمایش گذاشته و در انواع نقش ها از جابجایی نیروها گرفته تا آمبولانس هوایی، جستجو و نجات و پشتیبانی آتش از نیروهای زمینی وارد عمل شدند. یگان های بالگردی آمریکای متجاوز، در این نبرد در اختیار نیروی زمینی ارتش این کشور قرار گرفته و سایر یگان ها مثل سپاه تفنگداران دریایی این کشور نیز یگان بالگردی مستقل خود را در اختیار داشتند.

بالگردهای آمریکایی در ویتنام

ایران در دهه ۱۹۷۰ میلادی به عنوان یکی از متحدین کلیدی غرب در منطقه غرب آسیا، با نگاهی به تجربه آمریکا در ویتنام دست به تشکیل یگان هوانیروز برای نیروی زمینی ارتش زد و در نهایت و تا قبل از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی، ایران با داشتن ۸۰۰ فروند بالگرد، بعد از آمریکا و شوروی سابق سومین یگان بالگردی بزرگ جهان در اختیار داشت که بخشی از آن به خاطر ایفای نقش ژاندارم منطقه و بخشی به خاطر پولهای بادآورده نفتی و جنون خریدن اسلحه توسط رژیم طاغوت بود.

با شروع قائله کردستان بود که ارزش های این یگان بیش از پیش مشخص و نقش این یگان در انتقال نیروها به خطوط درگیری و همچنین پشتیبانی از آنها در برابر ضد انقلاب برجسته شد. در ۸ سال دفاع مقدس نیز تقریبا عملیاتی نبود که بدون حضور هوانیروز انجام شود و در برهه هایی مثل چند ماه اول جنگ و یا عملیات مرصاد، بالگردهای کبری ایرانی نقشی بی بدیل و غیر قابل کتمان در نابودی دشمنان داشتند.

بالگرد کبری هوانیروز ارتش در زمان جنگ

در سالهای اخیر و در تقریبا تمام میادین جنگ در جهان از جمله افغانستان تا عراق و نیز درگیری ها در سوریه، لیبی و حتی مبارزه علیه قاچاقچیان مواد مخدر در آمریکای لاتین، این یگان های بالگردی بودند که حجم عمده ای از عملیات را بر عهده داشتند.

ورود سپاه به عرصه بالگردی

سپاه پاسداران به عنوان یگانی که از روز اول شکل گیری به عنوان سپر حافظ انقلاب و کشور در برابر حوادث تروریستی و حملات نظامی قرار داشته است، در ابتدای حیات خود برای بحث عملیات بالگردی وابسته به هوانیروز ارتش بود. در سالهای بعد از جنگ تحمیلی، سپاه با حرکت انقلابی و موثر در بحث طراحی و ساخت بالگردهای سبک، اولین گام ها را برای خودکفایی در این بخش برداشت.

سری بالگردهای شناسایی و تهاجمی شاهد در مدل های گوناگون حاصل تلاش های سپاه در این بخش بودند که هم اکنون در اختیار یگان های عملیاتی قرار دارد.

بالگرد تهاجمی شاهد ۲۸۵ سپاه

بالگرد میل ۱۷ سپاه

در عین حال سپاه به خرید بالگردهای سری میل ۱۷ نیز اقدام و آنها را وارد سازمان رزمی خود کرده است؛ بالگردی با ماموریت اولیه ترابری که البته توان انجام عملیات های جستجو و نجات و حتی پشتیبانی آتش را نیز بر عهده دارد. این بالگرد با ظرفیت حمل نیروی مناسب، توان عملیات در انواع شرایط آب و هوایی یکی از موفق ترین بالگردها در عرصه صادراتی در جهان محسوب شده و در ۵ قاره جهان در حال پرواز در نقش های گوناگون است.

بالگردها به نیروی زمینی سپاه منتقل می شوند

بر اساس اعلام سردار عراقی که بیان کرده بود عمده بالگردهای سپاه که پیش از این در نیروی هوافضای سپاه در حال نقش آفرینی بودند به نیروی زمینی سپاه منتقل می شوند، باید به این موضوع توجه کرد که این اقدام چه مزایایی دارد؟

در دکترین کشورهای دارای یگان بالگردی در نیروی زمینی، به طور معمول هر لشکر پیاده یا زرهی دارای یگان بالگردی خاص خود است که امور جابجایی و یا پشتیبانی آتش از آن را به اجرا می گذارد. به صورت کلی، این یگان های نیروی زمینی هستند که بیش از هر یگان دیگر به پشتیبانی بالگردی نیاز دارند.

در مورد سپاه به طور نمونه می توان به سابقه درگیری های سپاه با ضد انقلاب در سالهای اخیر در مرزهای جنوب شرق و غرب کشور اشاره کرد که یگان های عمل کننده پیاده از نیروی زمینی سپاه بودند و در حال حاضر نیز یگان های نزسا هستند که در این نقاط حضور دارند.

انتقال نیروها، مهمات و سایر ملزومات و همچنین پشتیبانی آتش از جمله نیازهای نیروهای عمل کننده در این مناطق است. با انتقال این بالگردها به نیروی زمینی سپاه، هماهنگی بین نیروهای مورد نظر افزایش و زمان اطلاع و واکنش این وسایل پرنده در مناطق مورد نیاز کاهش پیدا می کند. انتقال سریع مجروحین با بالگرد از جمله عواملی به حساب می آید که می تواند از تعداد تلفات خودی شدیدا بکاهد.

در عین حال بالگردهای تهاجمی نیز در همین وضعیت هستند و عمدتا در پاسخ به درخواست یگان های نیروی زمینی برای برای نابودی نیروهای پیاده، زرهی و استحکامات دشمن وارد عمل می شوند. با عنایت به این موارد مهم، تفاوت داشتن یگانهای دارای بالگرد با نیروی عملیات کننده منجر به از دست رفتن زمانهای طلایی در عملیات یا پشتیبانی خواهد شد.

در عین حال سپاه در بخش طراحی و ساخت بالگردهای رزمی و ترابری نیز طرح های جدید مثل بالگردهای شاهد ۲۱۶، شاهد ۴۴۴ و شاهد ۴۹۰ دارد که با اضافه شدن آنها به سازمان رزم هوانیروز سپاه، توان ترابری و آتش باری این یگان هر چه بیشتر اضافه خواهد شد.

از سوی دیگر، با توجه به تلاش های دشمنان برای ناامنی مرزهای کشورمان از طریق نیروهای نیابتی تکفیری، این تغییر ساختار کمک خواهد کرد نیروی زمینی سپاه در نقش حافظ و تامین کننده امنیت پایدار مرزهای کشور در مناطق مهمی چون استان سیستان و بلوچستان و کردستان، سرعت عمل و قدرت آتش خود را در مقابله با این گروهک ها افزایش دهد که تاثیر آنرا می توان از هم اکنون مشاهده و لمس کرد.