جلوگیری از واردات کالاهای دارای مشابه داخلی، یکی از راهکارهای کلیدی حمایت واقعی از تولید داخل و رونق آن محسوب می‌شود و دولت‌های دهم و یازدهم مصوبات متعددی در این زمینه داشته‌اند و بارها مقام معظم رهبری هم بر این موضوع تاکید کرده‌اند. با این وجود، در صحنه عمل همچنان این مصوبات دولت دور زده می‌شود و واردات کالاهای مشابه داخلی در بخش‌های مختلف ادامه دارد.

یکی از کالاهای پرمصرف در صنعت نفت کشور که توانایی زیادی برای تولید آن در داخل کشور هم ایجاد شده است و از دیدگاه وزارت نفت جزو ده قلم کالای استراتژیک این صنعت محسوب می شود، «شیرهای کنترلی» هستند. در این زمینه بعضی از شرکت‌های داخلی با اتکا به دانش و توان متخصصان کشور اقدامات قابل اعتنا و مهمی انجام داده‌اند. چنانکه به عنوان مثال توانمندی‌های یکی از شرکت‌های داخلی تولیدکننده انواع شیرآلات کنترلی و ابزار دقیق که در لیست سازندگان داخلی وزارت نفت قرار دارد، آنقدر بالا بوده است که به تایید معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری رسیده و دارای نشان «دانش بنیان» است. این شرکت داخلی با توجه به کیفیت بالای محصولاتش، نقش مهمی در تولید شیرآلات کنترلی بسیاری از پروژه‌های ملی داشته است. چنانکه به عنوان مثال، تولید و نصب بیش از ۵۰۰۰ عدد شیر کنترلی در فازهای ۶ تا ۸ و ۱۲ تا ۲۴ پارس جنوبی در کارنامه این شرکت دیده می‌شود. واحد تحقیق و توسعه این شرکت داخلی شامل نخبگان علمی و فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های شریف، امیرکبیر و تهران بوده که توانسته‌اند دانش و فناوری تولید شیرآلات کنترلی و ابزار دقیق را طی ۵ سال اخیر بومی‌سازی کنند.

با توجه به سوابق متعدد این شرکت داخلی و دانش‌بنیان در زمینه ساخت شیر کنترل، این شرکت به مدیران پروژه پالایشگاه گاز بیدبلند ۲ معرفی شده است و پیشنهادات فنی خود را به شرکت پیمانکار که کنسرسیوم دو شرکت خصوصی مشهور با نام‌های «س» و «ج» است، ارائه داده است. با این وجود، شرکت‌های مذکور به دلایل نامعلومی از ادامه مکاتبات با این شرکت داخلی خودداری کردند و پس از مدتی مشخص شد که در حال خرید و وادرکردن شیرآلات کنترلی پروژه مذکور از کشور آلمان به واسطه شرکت‌های فرانسوی هستند.

* مکاتبات بی‌نتیجه مسئولان وزارت صنعت

پیرو این موضوع و در ماه‌های اخیر، این شرکت داخلی و دانش بنیان از طریق دفتر صنایع ماشین‌سازی و تجهیزات وزارت صنعت، معدن و تجارت و همچنین برخی اعضای کمیسیون‌های اقتصادی و صنایع مجلس پیگیری‌های زیادی انجام داده است. در نتیجه این پیگیری‌ها، شیروی، مدیرکل دفتر ماشین‌سازی و تجهیزات وزارت صنعت، معدن و تجارت نامه‌ای به امین‌نژاد، مدیرعامل شرکت پالایش گاز بیدبلند خلیج فارس (یا همان پالایشگاه گاز بید بلند ۲) در تاریخ ۲۱ خرداد امسال ارسال کرده است. در این نامه، با اشاره به دستور مقام عالی وزارت یعنی نعمت زاده و همچنین نامه آن شرکت دانش بنیان، آمده است: «لطفا دستور فرمایید از توان سازندگان داخلی استفاده لازم به عمل آید».

وزیر صنعت، معدن و تجارت دولت یازدهم در حاشیه نامه مشابه مورخ ۱۹ اردیبهشت یکی دیگر از شرکت‌های ایرانی درباره عدم استفاده از توان داخلی در زمینه تامین شیرآلات پالایشگاه بید بلند ۲ خطاب به نژاد سلیم، مدیرعامل شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس یه عنوان کارفرمای این پروژه نوشته بود: «با سلام و با توجه به تاکید مقام معظم رهبری بر حمایت از تولیدات داخلی، با هر گونه خرید خارجی شیرآلات طرح پالایشگاه گاز بیدبلند ۲ مخالفیم و اجازه واردات داده نخواهد شد. لطفا دستور فرمائید از طریق سازندگان داخلی خریداری شود».

اما این پایان کار نیست. ۳ روز بعد از ارسال نامه شیروی، مدیرعامل پالایشگاه گاز بیدبلند ۲ پاسخ پیمانکاران این پروژه درباره دلائل عدم استفاده از پیشنهاد فنی آن شرکت داخلی و دانش بنیان را به شیروی ارسال کرد. ۳ تیرماه، مدیرکل دفتر ماشین سازی و تجهیزات وزارت صنعت، معدن و تجارت این نامه را برای مدیرعامل آن شرکت دانش بنیان داخلی ارسال کرد و یک روز بعد هم این شرکت دانش‌بنیان با ارسال نامه‌ای به شیروی، به ارائه توضیحات درباره دلائل شرکت‌های پیمانکار پالایشگاه گاز بید بلند ۲ برای عدم استفاده از توان این شرکت پرداخت.

در نهایت، مدیران و کارشناسان دفتر ماشین‌سازی و تجهیزات وزارت صنعت، معدن و تجارت هم به بررسی اظهارات این شرکت دانش‌بنیان داخلی پرداختند و هم بازدیدی از این شرکت انجام دادند و نهایتا مدیرکل دفتر ماشین سازی و تجهیزات وزارت صنعت، معدن و تجارت مجددا نامه‌ای به مدیرعامل شرکت پالایش گاز بیدبلند خلیج فارس در تاریخ ۱۸ مرداد ارسال کرد. در این نامه که جوابیه شرکت دانش بنیان داخلی به پاسخ پیمانکاران این پروژه پیوست آن است، آمده است: «با توجه به توانمندی شرکت …. در تامین شیرهای کنترلی که مورد تائید این دفتر نیز می‌باشد، خواهشمند است در ارزیابی فنی شرکت مذکور تجدیدنظر نموده و حتی‌المقدور از توانمندی این شرکت استفاده نمائید».

از طرف دیگر، هم پیرو ارسال گزارشی توسط سنگین، مدیر تجاری سازی و فناوری و ساخت و سرپرست اداره کل سامانه کالا و حمایت از ساخت کالا وزارت نفت به حبیب‌الله بیطرف، معاون مهندسی، پژوهش و فناوری این وزارتخانه درباره این موضوع، بیطرف با ارسال نامه‌ای در مورخ ۱۱ مردادماه به شاهدایی، مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی خواستار اتخاذ تمهیداتی توسط شرکت ملی پتروشیمی شد تا در تأمین تجهیزات مذکور از ظرفیت‌های داخلی استفاده نمایند. دلیل نامه‌نگاری بیطرف با شاهدایی آن است که بخشی از سهام شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس کارفرمای این پروژه در اختیار شرکت ملی پتروشیمی است.

با این وجود، همچنان خبری از استفاده از توانمندی‌های آن شرکت داخلی و دانش بنیان برای تامین شیرهای کنترلی پروژه پالایشگاه گاز بیدبلند ۲ نیست و اخبار موجود حاکی از نهایی شدن قرارداد شرکت پیمانکار این پروژه با شرکت‌های دلال فرانسوی در این زمینه است.

* دلالان محور واردات کالای مشابه داخلی در صنعت نفت

در حالی شاهد واردات کالاهای مشابه داخلی در پروژه پالایشگاه گاز بیدبلند ۲ با چند برابر قیمت تولیدات داخلی هستیم که منابع لازم برای احداث این پالایشگاه از طریق منابع داخلی و به واسطه بانک سپه تامین می شود و سازندگان این پالایشگاه مکلف به خرید داخلی هستند. با این وجود، شرکت‌های پیمانکار این پالایشگاه که نماینده شرکت پالایش گاز بیدبلند خلیج فارس برای احداث این پالایشگاه هستند، با تاکید بر اینکه خصوصی هستند، ادعا می‌کنند الزامی برای استفاده از توانمندی‌های داخلی ندارند. همچنین آنها ادعا دارند بخشی از تامین منابع مالی این پروژه از طریق یک خط اعتباری یوزانس خارجی صورت می‌گیرد. این در حالی است که در هر صورت این پروژه عملا متعلق به دولت و شرکت‌های شبه‌دولتی است و خصوصی یا دولتی بودن پیمانکار ارتباطی با اجرای قانون حداکثر استفاده از توان داخل ندارد.

از نکات قابل توجه این موضوع، این است که نماینده شرکت‌های پیمانکار این پروژه در جلسه با کارشناسان و مدیران شرکت داخلی دانش بنیان بعد از تایید توضیحات این شرکت توسط دفتر تجاری‌سازی و فناوری ساخت درباره دلائل شرکت‌های پیمانکار پالایشگاه گاز بید بلند ۲ برای عدم استفاده از توان آنها، درباره قدرت و نفوذ دلالی به نام «م.ب» صحبت کرده است که خرید و تامین تجهیزات بسیاری از پروژه‌های در دست اجرای کشور را بر عهده دارد و هم از لحاظ سیاسی و امنیتی و هم از لحاظ وابستگی به برخی فرقه‌های ضاله سوابق مهم و قابل تاملی دارد.

انتظار می رود مسئولان وزارت صنعت، معدن و تجارت و همچنین وزارت نفت در دولت دوازدهم با پیگیری جدی‌تر و سریع‌تر واردات شیرآلات کنترلی پالایشگاه گاز بیدبلند ۲ علی‌رغم توان داخلی تولید آن، جلوی این موضوع را بگیرند. ورود دقیق‌تر نهادهای دولتی در کنار نهادهای نظارتی به این پرونده و پرونده‌های مشابه به کشف رویه‌های دارای مشکل و سوء جریانات در نادیده گرفتن توان داخلی و همچنین جلوگیری از تکرار آن کمک زیادی خواهد کرد.