در فضایی که بسیاری از قراردادهای دولت مانند قرارداد با پژو، ایرباس و قراردادهای جدید نفتی محرمانه هستند و در شرایطی که بسیاری از مسئولین حاضر به قبول شفافیت اطلاعات در حوزه دارایی‌هایشان نیستند و در آستانه انتخابات مجلس شورای اسلامی، برنامه ثریا به بررسی این موضوع پرداخت. در این برنامه وضعیت شفافیت اطلاعات در ایران و کشورهای دیگر مقایسه شد که شرایط اسف‌بار ایران در مقایسه با کشورهای توسعه یافته و توسعه نیافته دیگر دنیا، نمایان شد.

سوال نظرسنجی برنامه به شرح زیر بود؛

آیا نامزدهایی را که آگاهانه حاضر به شفاف‌سازی دارایی‌ها، هزینه تبلیغات و کارنامه عملکر خود نباشند، انتخاب می‌کنید؟

۱)آری   ۲) خیر

که ۹۰٫۴۰ درصد گزینه خیر را انتخاب کرده‌اند و ۹٫۶۰ درصد از مخاطبین گزینه‌ آری را انتخاب کرده‌اند.

شفافیت اطلاعات در ۷۲ درصد کشورهای جهان عملیاتی شده است

مهدی صناعی، دبیر محتوایی پویش مردمی شفافیت داوطلبانه برای مجلس در خصوص ضرورت شفافیت کارنامه‌ نامزدهای انتخاباتی مجلس  گفت: شفافیت بستر ساز و مقدمه ضروریات زیادی است از جمله کنترل، نظارت و مشارکت و اگر بر روی بحث شفافیت تاکید می‌شود از باب تحقق این مولفه‌های اساسی است که هم پشتوانه قوی دینی و مذهبی دارد و هم پشتوانه‌ای از تجربیات بشر.

وی با ارائه اسلایدهایی به بررسی تجربیات بشر در این حوزه پرداخت و اظهار داشت: اولین بحث این است که اطلاعات مالی احزاب و کاندیدها در کدام کشورها داده می‌شود که عمدتا کشورها به شفافیت اطلاعات روی آورده‌اند که می‌توان گفت ۷۲درصد کشورها این اطلاعات را به مردم می‌دهند و ۲۸ درصد این امر را محقق نمی‌کنند.

وقتی مسئولین رده بالای کشور اطلاعات اموالشان را شفاف کنند، اعتماد بیشتر و فساد کمتر می‌شود

صناعی خاطر نشان کرد: بانک جهانی در سال ۲۰۱۲ بر روی ۸۷ کشور، پژوهشی انجام داده بود که ببیند فهرست اموال و دارایی‌های مسئولین این کشورها چگونه به مردم داده می‌شود که الزام اعلام دارایی آن فرد مشهور به همراه همسر و فرزندانشان صورت می‌گرفته که البته این روند برای سال ۲۰۱۲ است که قطعا در حال حاضر تعداد این کشورها بسیار بیشتر از این است.

مقصودی گفت: این امر نکته بسیار مهمی است چراکه وقتی مسئولین رده بالای کشور اطلاعات اموالشان را معرفی بکنند هم اعتماد مردم بیشتر می‌شود و هم امکان فساد بسیار کمتر می‌شود.

مهدی صناعی با ارائه اسلاید دیگری گفت: در این اسلاید منابع مالی انتخابات کشور کانادا با جزئیات ذکر شده است؛ همچنین در آفریقای جنوبی به تفکیک احزاب و محورهای مختلف هزینه‌های انتخاباتی آمده است؛ درکشورهایی مثل رومانی، نیوزلند و غیره نیز این امر محقق شده است.

مجری ثریا تصریح کرد: بنده تا کنون در کشورمان ندیده‌ام که یک حزبی بعد از انتخابات بگویید ما فلان مقدار هزینه کرده‌ایم و منابع آن از این جای مشخص تامین شد.

شفافیت اطلاعات در افغانستان

دبیر محتوایی پویش مردمی شفافیت داوطلبانه برای مجلس گفت: کشور افغانستان اداره‌ای دارد که اطلاعات مختلف در مورد مسئولین کشورشان را می‌دهد که در این راستا یک لیستی موجود است که توسط وزیر فرهنگ و اطلاعاتشان(آقای جهانی) تکمیل شده است که مثلا در یک فهرستی نوشته شده است که فهرست مشاغل این فرد بسیار قابل توجه است بطور مثال ایشان نوشته است که بصورت رسمی در صدای آمریکا کار می‌کرده است و ماهیانه ۵هزار دلار دریافت می‌کرده است که شغل دوم این فرد این بوده است که به مدت شش هفته در ریاست جمهوری وزیر اطلاعات شده است و به این راحتی به کمک شفافیت اطلاعات متوجه می‌شویم که کسی که وزیر اطلاعات بوده است سال‌ها در صدای آمریکا کار کرده است.

وی افزود: در جای دیگر نیز اطلاعات اتومبیل شخصی این فرد آمده است که حتی مدل و قیمت آن اتومبیل و جزئیات خرید آن دقیقا ذکر شده است؛ همچنین در خصوص خانه‌ای که خریده است اطلاعات را بصورت کامل آورده است که گفته این خانه در ایالت وجینیاست که آن را از طریق معاشات شخصی خریده است و البته باید گفت که این امرهم از مصیبت‌های افغانستان است که مسئولینشان در آمریکا کار می‌کنند و درآنجا خانه دارند.

صناعی ادامه داد: یکی دیگر از این کشورها کشور گرجستان است که به تازگی به شفافیت اطلاعات پرداخته است اما آنقدر شتابناک و با سرعت خوب این کار را انجام داده است که سال ۲۰۱۳ جایزه‌ای رو از سازمان ملل برای مبارزه با فساد و پیشگیری آن گرفته است که اطلاعات مربوط به همسر، فرزند و مادر مسئولینش را ذکر کرده است که علت ذکر کردن مادر به این دلیل است که برخی از کشورها می‌گویند باید اطلاعات افراد تحت تکفل را هم بدهید؛ همچنین اطلاعات مربوط به حساب‌های بانکی و داخلی این افراد نیز ذکر شده است.

سفرهای نمایندگان مجلس و مسئولین دولتی باید در مقوله شفافیت اطلاعات گنجانده بشود

این دانشجوی دکتری سیاست‌گذاری علم و فناوری تصریح کرد: همچنین در ایرلند بطور دقیق مشخص شده است که مسئولین دولتی در چه تاریخ‌هایی چه سفرهایی داشته‌اند که اتفاقا این سفرها یکی از معضلات ما در مجلس است چراکه بنابر ماموریت‌ها سفرهای خارجی زیادی داریم که نماینده‌ها سفر می‌کنند اما هیچ گزارشی را نمی‌بینیم که این نماینده ها چقدر حضورشان لازم بوده و چقدر دیدارهای رسمی و غیر رسمی داشته‌اند و اینکه خروجی سفر چه بوده است که خدایی نکرده سفرها به تفریح و غیره نگذشته باشد.

وی افزود: در استرالیا آماری بر گزارش سفر وزیر انرژی منتشر شده است که مربوط به سال ۲۰۱۴ است که جزئیات سفر در این اطلاعات آمده است که این فرم را بنده از یکسایت خبری بدست آوردم که این فرم را درج کرده بود و نقد جدی به این فرم و عملکرد داشت و در آن گفته بود که آقای وزیر شما گفته‌اید که برای این دیدار رفته بودید اما نگفته‌اید که خروجی این جلسه چه بوده است و چه چیزی تصویب کرده‌اید و بسیار انتقاد کرده بود که اسم این رفتار را شفافیت نگذارد چراکه در این فرم کلی‌گویی شده است و این نشان می‌دهد که شفافیت بحث بسیار عمیقی است و صرف داده اطلاعات ساده سفافیت حاصل نمی‌شود.

شفافیت اطلاعات در پارلمان اروپا؛ گرفتن هدیه آزاد است اما نگفتن آن جرم است

دکتر مهدی صناعی در ادامه گفت: در بحث هدایا باید گفت که هدیه دادن در روابط فردی یک سنت خوبی است اما وقتی وارد حاکمیت می‌شویم مرز بین هدیه و رشوه بسیار باریک می‌شود که بهترین راهبرد برای مهار کردن آن شفافیت اطلاعات است که در دنیا می‌گویند گرفتن هدیه آزاد است اما نگفتن آن جرم است که در پارلمان اروپا دقیقا مشخص شده است که این هدیه از چه کسی گرفته شده، جه بوده و حدو.دا چه قیمتی دارد و غیره.

محسن مقصودی تصریح کرد: جالب اینجاست که از این منظر چندین بار ضربه خورده‌ایم یعنی مفسدین اقتصادی‌ای بودند که محکوم شده‌اند و در دادگاه‌هایشان گفته‌اند که ما به چند نماینده پول داده‌ایم و آنها هم گفتند که چون ایشان خیّر است این پول را قبول کرده‌ایم درحالیکه اگر همین قانون اعمال می‌شد، این مشکلات پیش نمی‌آمد.

مهدی صناعی در ادامه گفت: در کشور کنیا و تونس شفافیت آراء نیز وجود دارد که این شفافیت به این معنی است که هر نماینده به هر طرحی چه رایی داده است.

مقصودی اظهار داشت: این امر بسیار مهم است چراکه مردم در موضوعات مختلف تمایل دارند که نمایندشان چه رایی داده است.

برای پیدا کردن اطلاعات ساده درخصوص مجلس شورای اسلامی باید ده‌ها سایت خبری را بگردیم!

صناعی گفت: پارلمان اروپا مشروح مکتوب مذاکرات را بصورت زنده با ۱۶ زبان زنده دنیا ترجمه می‌شود و دو روز بعد به ۲۶ زبان پارلمان اروپا ترجمه مکتوب می‌شود که از نظر قانونی می‌توان به آن استناد کرد اما متاسفانه این امر از خلاهای جدی شوراهای کشور ما است؛ در خصوص حضور و غیاب نیز مجلس تونس کار کرده است و جالب است که می گوید چند در صد از غیبت‌ها موجه و چند درصد غیر موجه است و کشور عراقی که نصف کشورشان در دستشان نیست چنین برنامه‌ای را دارند.

محسن مقصودی اظهار داشت: این طرح‌ها برای مجلس بسیار ضروری است بطور مثال وقتی برنامه خودمان که می‌خواهد در حوزه‌های مختلف مستند بسازد به سختی باید ده‌ها سایت خبری را بگردیم تا شاید بتوانیم یک بخش کوچکی را پیدا کنیم که امیدواریم این دوره از مجلس فضا متفاوت باشد و این فضای محرمانگی در این مجلس نباشد.

دو سایت مردمی “مجلس‌نما” و “مجلس‌گرافی” اولین گام برای شفافیت اطلاعات را برداشته‌اند

سجاد عظیم‌پور، دبیر ستاد مرکزی پویش مردمی شفافیت برای مجلس در خصوص این پویش مردمی‌ توضیحاتی داد و به معرفی سایت این مجموعه به نام “مجلس‌نما” (www.majlesnama.ir) پرداخت و ویژگی‌ها و مزایای این سایت را معرفی کرد که چقدر می‌تواند در آشنایی مردم با نمایندگان مجلس در حوزه شفافیت اطلاعات موثر باشد.

محسن رئیسی، مدیر پروژه مجلس گرافی و دانشجوی دکتری IT دانشگاه تهران در خصوص پروژه مجلس‌گرافی گفت ما سایت “مجلس‌گرافی” (www.majles.sociallab.ir)  را درست کرده‌ایم و هدف در این کار این بوده است که مردم از این سایت استفاده کنند و به فعالیت‌های نمایندگانشان نگاه کنند و بر این اساس به آن نماینده رای بدهند؛ همچنین نماینده‌های دور بعد بدانند که مردم روی عملکرد آنها نظارت دارند. باید به این نکته توجه کرد که در این امر ما هیچ جهت‌گیری سیاسی نداشته‌ایم کماینکه لازمه این کارهای شفافیت اطلاعات این است که وابسته به هیچ جریان و گروهی نباشد تا همه به این کار اعتماد داشته باشد.

محسن رئیسی در ادامه به معرفی سایت مذکور پرداخت و ویژگی‌ها و مزایای این سایت را بازگویی کرد و گفت: یک بخشی در این سایت وجود دارد که عتوان آن “ترین‌”هاست که یکی از آنها حضور در صحن علنی است، نطق پیش‌ از دستور، ارائه طرح‌ها، امضای طرح‌ها، سوالات مطرح شده از سوی نماینده و تذکرات کتبی به هیئت دولت است که بیشترین و کمترین این عوامل را نشان داده‌ایم.

رئیسی در خصوص نحوه جمع‌آوری اطلاعات گفت: ما دو منبع اصلی داشته‌ایم؛ یکی سایت رسمی خود مجلس بود که سوال در کمیسیون و طرح‌های امضا شده را از آن در آوردیم و شاخص‌های دیگر را از متن جلسات علنی بیرون آوردیم و از روش‌های پردازش متن استفاده کردیم و در بحث ارائه طرح‌ها تنها چیزی که مجلس ارائه می‌دهد یک فایل اسکن شده است و ما مجبوریم تک تک امضا کنندگان را نگاه کنیم تا به نفر اول برسیم چراکه نفر اول ارائه کننده این طرح‌ بوده است.

الزاما کمیت فعالیت نمایندگان مورد توجه نیست بلکه کیفیت فعالیت‌های آنها هم باید مورد بررسی قرار بگیرد

مجری برنامه اظهار داشت: قطعا می‌توانید از این سایت استفاده کنید اما توجه داشته باشید که این سایت فقط شاخص‌های کمی را به ما می‌دهد آن هم بخشی عمده‌ای از فعالیت نمایندگان را نمی‌دهد چراکه اطلاعاتی در دسترس نیست و بحث دیگر این است که الزاما فقط فعال بودن ملاک نیست بلکه کیفیت هم ملاک است و اینکه نماینده چقدر در فضای استکبارستیزی، ضدیت با اشرافیت، مردمی بودن و غیره باید لحاظ بشود و اینکه آیا طرح‌های نماینده در جهت توان داخلی بوده یا نه و با منافع مردم همخوانی داشته است یا نه.

صناعی در پاسخ به این سوال که آیا گردآوری این اطلاعات وظیفه ذاتی مجلس و سیستم اطلاع‌رسانی آنها نیست، خاطرنشان کرد: بنده دوهفته پیش که سایت دوستان را دیدم ترسیدم و فکر کردم که دوستان این اطلاعات را از سیستم مجلس برداشته‌اند و می‌خواهند این اطلاعات را به مردم بدهند که حقیقتا ترسیدم چون می‌دانستم که اطلاعات سیستمی داده نمی‌شود اما بعد که با دوستان تماس گرفتم متوجه شدم که این بچه‌ها چه زحمت بزرگی کشیده‌اند و این اطلاعات را دانه به دانه استخراج کرده‌اند.

۹۵ درصد وقت محققین صرف جمع‌آوری اطلاعات می‌شود!

وی ادامه داد: ۹۵درصد وقت این دوستان صرف استخراج داده شده است و ۵ درصد دیگر صرف تحلیل و بصری‌سازی شده است درحالیکه باید این موضوع کاملا برعکس باشد؛ بنده به صراحت عرض می‌کنم که در کشورمان قوانینی که توسط اطلاعات دادن توسط حاکمیت است بسیار ضعیف است؛ قوانین اینکه چه اطلاعاتی بدهیم ضعیف است و قوانینی که باید به چگونکی دادن داده بپردازد اصلا وجود ندارد!

این دانشجوی دکتری سیاست‌گذاری علم و فناوری گفت: اکثر کشورهایی که نام بردیم دارای سامانه api هستند که این به معنای این است که اطلاعات بصورت سیستمی داده می‌شود و نیازی نیست آدم‌ها با کاغذ‌ها سروکار داشته باشند.

بر خلاف تفکر امام و رهبری، برخی از مسئولین مردم را فقط برای شب انتخابات در صحنه می‌خواهند

محسن مقصودی در این بین گفت: بنده فکر می کنم این مباحث به نگاهی برمی‌گردد که در بعضی از سیاسیون ما وجود دارد که دقیقا خلاف نگاه امام و رهبری است چراکه امام و رهبری می‌گویند مردم همیشه باید در صحنه باشند و بار اصلی انقلاب روی دوش مردم و مستضعفین است اما نگاهی در بین برخی از مسئولین وجوددارد که می‌گویند مردم فقط در ایام انتخابات رای بدند و به خانه‌هاشان بازگردند و کار را به دست ما بسپرند و از آنجایی که ما نخبه هستیم کار را مدیریت می‌کنیم و نیازی نیست که اطلاعاتی به مردم بدهیم که این فضایی که شما شروع کرده‌اید کمک می‌کند مردم همیشه در صحنه باشند چراکه حق مردم است از عملکرد نمایند‌ه‌ای که به مجلس فرستاده‌اند با خبر باشند.

برخی از نمایندگان به عهدشان پایدار نیستند کماینکه با یک لیستی به مجلس می‌آیند و در آخر در لیست جناح مقابل قرار می‌گیرند!

مجری ثریا تصریح کرد: مردم باید ببینند که آیا جهت‌گیری نماینده‌شان بر مبنای شعارهایی که داده، هست یا خیر؛ ما شاهد این هستیم که برخی از نماینده‌ها در مجلس حزب عوض می‌کنند و با یک لیستی می‌آیند و در آخر در لیست جناح مقابل قرار می‌گیرند!

مقصودی با دعوت از مردم برای بازدید از سایت “مجلس‌گرافی” گفت: این سایت یکی از ده‌ها شاخصی است که می‌تواند به مردم کمک کند تا راجع‌به نمایندگان تصمیم بگیرند؛ این سایت در کنار رویکردهای اعتقادی و سیاسی نمایندگان مثل استکبارستیزی، کمک به مستضعفین و محرومین می‌تواند کمک کند تا مردم ببینند که نماینده در این حوزه‌ها فعال بوده یا خیر؛ بجای اینکه دعواهای مجلس بر سر دعواهای حزبی و سیاسی باشد باید روی عملکرد متمرکز می‌شد یعنی اینکه مردم می‌توانستند عملکرد نمایندگان را به خوبی بررسی کنند.

در دوره‌ای که از قراردادهای نفتی تا قرارداد با پژو و ایرباس محرمانه می‌شود باید به دنبال مجلسی باشیم که شفافیت را از دولت مطالبه کند

وی در پایان تصریح کرد: با توجه به اینکه در دوره‌ای هستیم که خیلی از مباحث محرمانه شده است؛ قراردادهای نفتی، قرارداد با پژو و قرارداد با ایرباس را محرمانه تلقی می‌کنند اما ما امیدواریم مجلسی داشته باشیم که شفافیت را از خودش شروع کند و از دولت هم درخواست کند که تمام فرآیندها شفاف باشد.