حاشیه نشینی پدیده ای است که با اسکان غیر بومی وبدون مجوز گروه بزرگی از مردم در مکانی در کناره شهرها ایجاد می شود .این معضل در شهر های ایران به صورت شهرک نشینی در حومه شهر ها دیده می شود .

حاشیه نشینی در ایران بعد از اصلاحات ارضی که ناشی از ترس آمریکا از وقوع انقلاب دهقاتی بود مطرح شد وبابرنامه ریزی های مبتنی بر الگوی سرمایه داری حاصل از ذهن برنامه ریزان غرب گرا شدت یافت و در حال حاضر به بحرانی بزرگ در شهر ها تبدیل شده است . بحرانی که ریشه بخش عمده مخاطرات اخلاقی واجتماعی شهرهاست .بحرانی که اگر با نگرشی درست داشته باشیم واز نگاه به عنوان تهدید به نگاه به عنوان فرصت مبدل شود کلید حل مشکل را در دستان خود حاشیه نشینان می توانیم ببینیم .وصد البته باید حمایتی که طی سالها از آنها دریغ شده را روا داشت .وبانگاهی مبتنی برکرامت انسانی تواناییی های آنان را در مدیریت و بهسازی محل سکونت شان بارور ساخت .البته ایجاد اشتغال افزایش درآمد می تواند حاشیه نشینی را کنترل در این زمینه کنترل کرد.

یکی از راه کار های کنترل معضل حاشیه نشینی سرمنشا آن را پیدا کنیم و بررسی شود که در چه استان هایی این معضل بیشتر از همه دیده می شود . در استان هایی همچون سیستان وبلوچستان و خراسان جنوبی بدلیل کمبود آب وازبین رفتن فعالیت کشاورزی مهاجرت بیشتر از سایر استان هاست .

بی توجهی به توسعه روستایی درایران وتوجه روز افزون به توسعه صنعت یکی دیگر از معضلات پیش روی ایران است که عملا توسعه روستایی در ایران با این روند کنار گذاشته شد .وهیچ توجه قابل قبولی در جهت احیاء روستا ها صورت نگرفته است وهیچ امکاناتی در بخش کشاورزی ودامپروری ندارند وتوجه داشته باشیم که بیشترین آسیب ها در همین بخش ها بوده است .

اگر معضل حاشیه نشینی در ایران حل نشود .مشکدات زیادی در بخش های اجتماعی  اقتصادی و..‌‌.گسترده ای را برای جامعه در پی خواهد داشت . باید سرچشمه حاشیه نشینی و سکونت گاه های غیر مجاز در ایران درست شود .

توسعه باید در روستا هاپایدار باشد تا امکان بدست آوردن معیشت فراهم شود.برای تامین معیشت روستایی مجبور نباشد در شهر کار کند .شخص روستایی تخصص خاصی ندارند وبدلیل هزینه سنگین اجاره خانه ومخارج زندگی به حاشیه شهر ها کشانده می شوند وبدلیل نداشتن تخصص به سمت شغل های کاذبی می روند که بر ایجاد تولید هم کمکی نمی کنند .

در سیستان و بلوچستان به لحاظ تشابه آب و هوایی با جنوب شرق آسیا با ایجاد تولیدات گلخانه ای وکشت میوه هایی همچون انبه موز و…که بازار خوبی در داخل وحتی خارج از کشور دارد ‌به خصوص در اروپا به دلیل شرایط خاص آب وهوایی همچین تولیدات کشاورزی ندارند بسیار حاعز اهمیت است .ودرآمد پایداری را برای خانوار های این استان ها به وجود می آورد .

در این زمینه یک سری پروژه زود بازده با مدیریت دولت شکل بگیرد . تولیدات ارگانیک میوه های خشک و..‌دولت مدیریت شده وارد شود .بخش خصوصی در حال حاضر بدلیل ریسک بالا و نداشتن سود فعلا وارد نمی شود .با چنین اقداماتی در این استان ها می توان گفت بخشی از مشکلات معیشت مهاجران ناخواسته یاحاشیه نشینان شهرهای بزرگ حل شود .

در زمان انتخابات کاندیداها به آرای حاشیه نشین ها نیاز دارند واین سیاست عوام فریبانه ای می شود برای صعود به بالای برخی ها آرای حاشیه نشینان حاعز اهمیت می شود .در صورتی که چنین طرز تفکری مشکلات حاشیه نشینی را بر طرف نخواهد شد .

معضل کنونی حاشیه نشینی ایران به تنهایی از طرف دولت برطرف نخواهد شد بلکه در این شرایط دولت می تواند با کمک سازمان های مردم نهاد برای توسعه فرهنگی واجتماعی این مناطق تلاش و همکاری کنند تا بخشی از این مشکلات حاشیه نشینی برطرف شود .

برای حاشیه نشینان در حال حاظر حداقل زندگی فراهم نباشد صحبت کردن در رابطه را فرهنگ به مسابه جوک تلقی می شود . زیر ساخت ها به گونه ای شکل بگیرند که امکان یک زندگی ساده را حاشیه نشینان داشته باشند .

باید توجه داشته باشیم که اگر برای این گونه افراد حداقل های زندگی فراهم نباشد به سمت کار های غیر متعارف همچون فروش مواد و کارهای غیر اخلاقی و… کشیده می شوند تا حدودی مقصر هم نیستند به خاطر اینکه از حداقل زندگی بی بهره هستند وتنها راه برای ادامه حیات راهمین مسیر می دانند چون هیچ امکاناتی برای یک زندگی معمولی ندارند راه دیگری هم ندارند .مسله بقا وادامه زندگی در اینجا مطرح می باشد .حاشیه نشینان هم حق زندگی دارند .

متاسفانه امروزه ارگان هایی همچون شهرداری در رابطه با این مناطق سعی میکنند رابطه این مناطق با مناطق دیگر شهری را به کلی قطع کنند قطع رابطه راه حل این مشکل نیست .بنیادی ترین راه حل برخورداری حاشیه نشینان از حداقل امکانات برای زندگی است .

حاشیه  نشین رانده شده از همه جاست ودر بدترین قسمت شهر

زندگی می کند .ونسبت به جامعه ای که اورا گوشه نشین کرده کینه می کند اوبرای بقا دست به هر کاری می زند تا از حداقل امکانات زندگی بهره منده شود .حتی در توزیع منابع شهری تفاوت های محسوسی در حوزه های اجتماعی فرهنگی حتی فضای سبز وجود دارد به تعبیر ساده تر هرچه از فضای بالای شهر فاصله می گیریم از فضای سبز و درختان سربه فلک کشیده چنار خبری نیست حتی درختی هم وجود ندارد ایجاد پارک ها توزیع فضای سبز هم یکی از راه کار های ساده دربرخورداری مردم این مناطق از امکانات می باشد .

تحولات اقتصادی و اجتماعی در گسترش و ایجاد حاشیه نشینی بسیار موثر بوده است  .که برای کسب درآمد بالا به شهر ها پناه می برند عوامل اقتصادی نقش مهم و کلیدی در ظهور و گسترش حاشیه نشینی بازی می کند به منظور کنترل و در صورت امکان حذف این پدیده باید به ایجاد تعادل فضایی در سطح مناطق دست یافت و با اراعه برنامه های توسعه متناسب با توانمدیها و امکانات موجود تدوین نمود در چنین صورتی تعادل در تمامی مناطق برقرار خواهد شد .

سامره نصیری