مازندران، که جزء پرتراکم‌ترین استان کشور و از با استعدادترین آنهاست و دارای رکورد تولید در مواد استراتژیک کشاورزی، شیلاتی، دامی، باغی، جنگلی،… و مهمتر از همه، در بخش نیروی کیفی انسانی است، در میان هزاران جملات توصیفی و زیبای مسئولان کشور از ابتدای پیروزی انقلاب تاکنون، جذاب و واقعی‌ترین جمله‌ای که شنید و آن را دقیقاً در راستای واقعیت تلخ خود دید، عبارت مقام معظم رهبری در سال ۱۳۷۱ بود که در سفر به مازندران فرموده بود: مازندران زیر فقر سبز خود از محرومیت‌های فراوانی رنج می‌برد.

چه کسی است که انکار کند؟!

حسن غلام‌زاده، دانشجوی دکتری رشته دامداری، مازندران را سرزمین بهشت فراموش شده توصیف می‌کند و می‌گوید: امتیازات منحصر به‌فرد مازندران را به لحاظ آب و هوایی و قابلیت‌های سرزمینی هیچ کسی نمی‌تواند انکار کند و در نقطه مقابل، می‌توان صدها و هزاران نفر را نام برد که از توانمندی‌های این استان سرسبز و با نشاط داد سخن داده‌اند و از فرصت‌های بی‌نظیر اشتغال‌آفرینی آن گفته‌اند.

این دانش‌آموخته رشته دامداری با برشمردن قابلیت‌های این استان در حوزه‌های تولید استراتژیک، می‌افزاید: با وجود علم مسئولان و تصمیم‌گیران کشور به توانائی‌های مازندران، اما این استان در کادر اصلی برنامه‌ریزی‌های

آنان قرار ندارد و نوع رفتار مسئولان با ظرفیت‌های این استان، به نوعی انکار استعدادهای مازندران است.

وی با بیان این‌که جایگاه دامپروری استان در تعداد دام به خوبی جایگاه کشاورزی نمی‌باشد و قرار گرفتن در رتبه های پایین در تعداد دام مطلوب این استان نیست, در توضیح علل این عدم تناسب گفت: چراکه با توجه به مراتع و شرایط جوی مناسب رسیدن به جایگاه مناسب در تولید دام و محصولات دامی و لبنی در مازندران دور از انتظار نیست و باید برای نیل به جایگاه برتر برنامه‌ریزی دقیق کرد.

کفر نعمت در میان نعمت‌ها

مجتبی حمیدی، کارشناس کشاورزی، مازندرانی را استانی فوق‌العاده برای فعالیت‌های کشاورزی و استقرار صنایع تبدیلی وابسته و پیوسته به کشاورزی دانست و اظهار داشت: مازندران با داشتن ۲٫۳ درصد زمین‌های تحت کشت ۷٫۸ درصد تولید کشور را به خود اختصاص داده که حدودا سه برابر میانگین کشور است، و میزان تولید محصولات کشاورزی این استان حدود ۶ میلیون تن در سال می‌باشد.

او با بیان اینکه از ۲۴ هزار و ۴۰۰ کیلومتر مربع مساحت استان مازندران، ۹۸% آن مربوط به فعالیت‌های بخش کشاورزی است, افزود: از کل زمین‌های استان، حدود ۲ میلیون و ۳۵۲ هزار هکتار شامل ۹۶۰ هزار هکتار جنگل، ۹۸۲ هزار هکتار مراتع و ۴۷۰ هزار هکتار زمین‌های کشاورزی و باغی می‌باشد.

این کارشناس وضعیت کنونی کشاورزی را با توجه به استعداد مازندران، غیرقابل قبول دانست و گفت: مازندران نیاز به یک دید ملی و فراملی برای نقدسازی ظرفیت‌هایش به‌خصوص در حوزه کشاورزی و خودکفایی در بسیاری از اقلام مورد نیاز کشور دارد که متاسفانه با این استان، بمانند سایر استان‌های عادی برخورد می‌شود و مازندران در مواجهه با سند رشد و توسعه خود، دچار تعارض و چند نگاهی است و نمی‌داند به کدام سوی در حال حرکت است.

نگاهی به وضع موجود مازندران

مازنداران در تولید برنج و شبدر مقام اول را در سطح کشور داراست در تولید کلزا، توتون و سویا رتبه بعدی کشوری را به خود اختصاص داده، اما در تولید محصولاتی نظیر “خربزه، طالبی، گرمک”، “پیاز”، “جو”،”

ماش”، ” گندم” ، “عدس” سهم قابل توجهی در سطح کشور ندارد و از لحاظ تولید این محصولات در رتبه‌های آخر قرار دارد. لذا علاوه بر توسعه و صنعتی شدن کاشت تا برداشت برنج، نسبت به افزایش تولید سایر محصولات کشاورزی نیز نباید در این استان مستعد بی‌تفاوت بود.

باغداری

مارندران در تولید محصولات باغی نظیر پرتغال، نارنگی، و کیوی حائز رتبه اول کشور و در تولید فندق، توت فرنگی، چای، ازگیل و کدو مسماعی در جایگاه بعدی قرار دارد لذا همین رتبه بالای مازندران در تولید محصولات زراعی و باغی نشان از وجود ظرفیت بالای این استان در افزایش تولید و به خودکفایی رساندن کشور در محصولات کشاورزی و باغی می‌باشد.

شیلات

استان مازندران در زمینه پرورش ماهیان گرم آبی مقام اول و در زمینه پرورش ماهیان سرد آبی مقام دوم کشور را به خود اختصاص داده است که این نشان دهنده جایگاه مهم شیلات استان در مجموعه فعالیت‌های شیلاتی کشور است. لذا توسعه و گسترش سطح تولید ماهیان خاویاری، ماهیان زینتی و استخوانی باروش های روزآمد می‌تواند ما را در تولیدسایر محصولات شیلاتی نیز موفق نماید.

تولیدات گلخانه‌ای

با وجود افزایش تولید در واحد سطح، تولید بیش از یک محصول در سال، صرفه جوئی در مصرف آب، عدم وابستگی تولید به شرایط محیطی و امکان بازاریابی مناسب و تنظیم برنامه کشت مطابق با نیاز بازار، تولید محصول در تمام فصل های سال، ایجاد فرصت شغلی مناسب و استفاده از اوقات فراغت کشاورزان در فصل های پائیز و زمستان تولید مکانیزه محصولات گلخانه‌ای همچون سبزی و صیفی، قارچ خوراکی و… این صنعت در استان در ابتدای راه می‌باشد و توسعه چندانی نداشته است.

کرم ابریشم

پرورش درخت توت و توسعه صنعت ابریشم کشی به عنوان دو عامل موثر در موفقیت و با عدم موفقیت این صنعت می‌باشد همچنین صنعت قالی و قالیچه در ایران، فضای مناسبی برای توسعه صنعت نوغانداری به وجود آورده است و از طرفی رکود صنعت قالی و قالیچه،

کاهش رونق نوغانداری در ایران را موجب خواهدشد لذا با توسعه صنعت نوغانداری و با ایجاد صنایع نساجی مرتبط می‌توان صنعت دیرین استان را به شکلی جدید احیا نمود.

زنبور عسل

توسعه صنعت زنبور داری، یعنی استفاده از ظرفیت بالفعل استان در گیاهان شهدزا، گیاهان جنگلی و باغات و از طرفی از بین رفتن تعداد کلنی‌های زنبور عسل و کاهش گرده افشانی‌های زنبور عسل موجب افت تولید محصولات کشاورزی می‌شود لذا تقویت این صنعت، توسعه صنعت کشاورزی را نیز به همراه دارد.

گیاهان دارویی

مازندران رویشگاه انواع گل و گیاه دارویی مفید و ضروری برای درمان انواع بیماری هاست به گونه‌ای که برخی از این گیاهان فقط در استان مازندران پرورش می‌یابد. با آنکه استان در مقوله گیاهان دارویی دارای ظرفیت بالایی می‌باشد اما متاسفانه توجه به گسترش و توسعه این صنعت همچونان مغفول مانده است.

گیاهان زینتی

استان مازندران در زمینه تولید گل و گیاهان زینتی مقام اول را در کشور دارا است. ولی واردات بی‌رویه گل‌های مصنوعی، اقتصاد تولیدکنندگان گل و گیاهان زینتی در مازندران را تهدید می‌کند صادراتی نبودن تولیدات گل و گیاه در استان، سنتی بودن ساختار ۹۰ درصد گلخانه‌ها، نبود بسته بندی مناسب و قرنطینه محصول، بازاریابی غیرفعال، استفاده نکردن از ظرفیت های موجود حمل و نقل هوایی و دریایی و نبود مرکزی مشخص برای ساماندهی امور صادرات گل و گیاهان زینتی در استان از جمله مسائلی است که مانع توسعه صادرات این بخش شده است.

صنایع دستی

ذوق و خلاقیت همراه با بیان عواطف و جنبه‌های اقتصادی جزء، خصیصه‌های صنایع دستی به شمار رفته و نمایانگر جنبه‌های هنری و فرهنگی و تاریخی و اقتصادی هر منطقه است. از آنجایی که هنرهای سنتی مازندران تبلّور ویژگی‌های اعتقادی و آداب و فرهنگ مردم این مرز و بوم است و بر اثر نیاز آنان

شکل پذیرفته است و به عنوان قدیمی‌ترین و بومی‌ترین صنعت استان که حامل فرهنگ و تمدن این استان می‌باشد و نقش مهمی در توسعه صنعت گردشگری داراست، توسعه این صنعت نه صرفا به جهت منافع اقتصادی بلکه به جهت منافع فرهنگی آن نیز قابل تأمل است.

صنایع تبدیلی

فقدان صنایع تبدیلی برای استفاده‌های مختلف سبب کاهش شدید قیمت محصولات باغی در فصل برداشت می‌شود به طوری که در سال های اخیر میزان هزینه برداشت از مبلغ فروش محصولات باغی نیز بشتر شده است و برداشت برخی از محصولات باغی را بدون توجیه اقتصادی نموده است لذا وجود صنایع تبدیلی در استان علاوه بر ایجاد اشتغال در این صنعت سبب توسعه صنعت کشاورزی استان نیز می‌شود.

گردشگری

بی شک امروزه گردشگری یک صنعت پر سود و دائماً رو به رشد می‌باشد. استان مازندران از جمله استان های سرسبز در حاشیه دریای خزر است که یکی ازقطب‌های گردشگری کشور محسوب می‌شود. مازندران از نظر جاذبه های طبیعی به عنوان مهمترین کانون فعالیت‌های فراغتی و ایرانگردی، موقعیی ممتاز دارد. برخورداری از سواحل هموار و ماسه‌ای، همجواری میان جنگل و دریا و کوهستان، همچنین وجود جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی سرمایه گذاری برای توسعه تاسیسات اقامتی و پذیرایی مطلوب و سایر امکانات جهانگردی ضروری می‌نماید.

سردخانه و سیلو

برای افزایش کیفیت آرد و نان و جلوگیری از اسراف این استراتژیک‌ترین کالای مصرفی، احداث و توسعه سیلو‌های مکانیزه در سطح استان را به یک ضرورت تبدیل نموده است همچنین حفظ محصولات غذایی و عدم وجود سردخانه‌های با ظرفیت کافی احداث سرد خانه‌ها را در اولویت‌های سرمایه گذاری و کارآفرینی استان قرار داده است چراکه در صورت وجود سردخانه‌های کافی در هنگام بروز یخبندان خسارت کمتری متوجه محصولات باغی و کشاورزان منطقه خواهد شد.

حمل و نقل

شاهرگ حیاتی هر اقتصاد و بازار پویا و توسعه یافته، شبکه‌ی حمل و نقل می‌باشد. لذا مناطق ویژه اقتصادی، حمل و نقل هوایی، دریایی، زمینی، ریلی و وجود بنادر مختلف در سطح استان از جمله موثر‌ترین عوامل در موفقیت و یا عدم موفقیت صنعت استان می‌باشند به عنوان مثال باز شدن ارتباط آبی بین دریای مازندران تا

دریای شمال از طریق رودخانه ولگا و امکان بسط تجارت و انتقال کالا از کشورهای شمالی اروپا به دریای مازندران و انتقال کالا از طریق این محور تا اقیانوس هند یکی از عوامل بارز توسعه فعالیت‌های حمل و نقل در امتداد این محور شده است. و نیز توسعه صنعت هوایی استان بی تاثیر در توسعه دیگر صنایع همچون گل‌ها‌ی زینتی و صنعت گردشگری نیست.

ورزشی

در توسعه ورزش به عنوان محصول فرهنگی نباید مغفول ماند لذا در حوزه ورزش علاوه بر توسعه ورزش بومی استان (کشتی) می‌توان از شرایط بالقوه استان برای گسترش سایر ظرفیت‌های ورزشی استفاده نمود بدین جهت وجود دریاچه های فراوان و رودخانه های بی شمار در این استان، ظرفیت مناسبی را برای توسعه ورزش های آبی مانند شنا، قایق رانی و موج سواری به وجود آورده است .همچنین بخش وسیعی از استان مازندران در یک منطقه کوهستانی واقع شده و بلند ترین قله ایران یعنی دماوند در آن قرار گرفته است. بنابراین کوهنوردی یکی دیگر از قابلیت‌های ورزشی و تفریحی استان مازندران محسوب می‌شود. و نیز وجود کوه های صخره‌ای امکان توسعه ورزش مفرح صخره نوردی را در این استان به وجود آورده است.

واردات بی‌ضابطه و گسترده محصولات خارجی، که از کیفیت نازلی برخوردارند، قابل دفاع نمی‌باشد و در خلاف جهت شعارهای رئیس جمهور و دولت است. لذا تنها با عواملی مانند وجدان کاری، خلاقیت، نوآوری و ابداع، اعتماد به نفس، روحیه همکاری و تعاون، تلاش و کوشش، مسئولیت پذیری و مدیرت عالمانه می‌توان نسبت به توسعه همه مواد ذکر شده و نشده فوق در راستای جهت گیری و برنامه های کلان اداره کشور با استفاده از ظرفیت‌های استانی بمانند مازندران امیدوار بود.

در شماره بعدی این گزارش، به نقش مازندران در تحقق اقتصاد مقاومتی خواهیم پرداخت و در آن به علل وجود آمار بالای بیکاری علی‌رغم این همه ظرفیت‌ها اشاره خواهیم داشت.