تاریخچه چاپ که می‌توان آن را به‌عنوان بایگانی بزرگ فرهنگی نام برد، از هزاران سال قبل از چین آغاز و با اختراع دستگاه چاپ توسط یوهانس گوتنبرگ آلمانی در سال ۱۴۵۶ میلادی پای به عرصه صنعتی شدن گذاشت.

شاید بتوان گفت صنعت چاپ در ابتدا تنها برای تکثیر اوراق و کتاب به‌وجود آمد که با توجه به پیشرفت روزافزون صنعت در جهان، فعالیت این صنعت نیز به صنایع مختلفی از جمله بسته‌بندی محصولات و تبلیغات تغییر شکل داده است و امروز فروش محصولات و اقتصاد کشورهای دنیا تا حدود زیادی به این صنعت وابسته است.

تاریخچه صنعت چاپ در کشور ما نیز مربوط به دو سده اخیر است که با فراز و نشیب‌های زیادی روبرو بوده است، به‌طوری‌که در چند سال گذشته به دلایل مختلفی از جمله فرسودگی دستگاه‌ها، افزایش قیمت مواد اولیه و بهره بانکی موجب ورشکستگی و نابودی این صنعت در کشور شده و چاپخانه‌ها نیز تنها با یک سوم ظرفیت خود کار می‌کنند.

یکی از مشکلات اصلی چاپخانه‌ها بهره‌های بانکی بالا است که موجب شده بسیاری از چاپخانه‌داران با مشکلات عدیده‌ای مواجه شوند و با توجه به تنوع محصولات کشور ما و صادرات، به‌روز شدن این صنعت در کشور ما بیش از پیش احساس می‌شود.

سیداحمد احمدی یکی از چاپخانه‌داران مازندران طی گفت‌وگویی با بیان اینکه ۱۴ سال قبل با هدف اشتغالزایی و تولید وارد صنعت چاپ شدم، اظهار کرد: امروز با وجود مشکلاتی که دارم همچنان در چاپخانه مشغول به‌کار هستم.

چاپخانه‌داران مازندران ورشکسته می‌شوند

وی با بیان اینکه صنعت چاپ در کشور مُرده است، افزود: امروز چاپخانه‌داران به دلایل مختلفی از جمله بدهی، به‌روز نبودن دستگاه‌ها و کم بودن کار، یکی پس از دیگری ورشکست می‌شوند.

احمدی مالیات بر ارزش افزوده، سود بانکی، افزایش قیمت مواد اولیه و نداشتن متولی خاص را از مشکلات چاپخانه‌داران دانست و گفت: امروز چاپخانه‌داران با سیلی صورتشان را سرخ می‌کنند و کسانی که خود را متولی امر می‌دانند تنها نظاره‌گر نابودی صنعت چاپ هستند.

وی به اتخاذ تصمیمات بدون کارشناسی اشاره کرد و گفت: متاسفانه در کشور کسی توجهی به فرهنگ ندارد.

محمد فیضی نیز، که حدود ۵۰ سال در این صنعت مشغول کار است، می‌گوید: به دلیل علاقه‌ای که به کار فرهنگی داشتم، به این صنعت وارد شدم، اوایل چاپخانه کاری پردرآمد بود و ابهتی برای خود داشت که به‌دلیل عدم توجه مسئولان به این صنعت، امروز شاهد ورشکستی و نابودی آن در کشور هستیم.

وی گفت: بیش از ۲ میلیارد تومان برای چاپخانه‌ام هزینه کردم که متاسفانه به دلایل مختلف امروز حتی در پرداخت حقوق کارگران نیز با مشکل مواجه هستم.

سید مرتضی فغانی از دیگر فعالان عرصه چاپ در مازندران نیز در گفت‌وگویی بیان کرد: حدود ۳۰ سال پیش به‌دلیل علاقه وافری که به این صنعت داشتم وارد کار شدم و امروز نیز با وجود تمام مشکلات پشیمان نیستم.

دستگاه‌های صنعت چاپ به‌روز نیست

وی با بیان اینکه ۱۵ نفر در چاپخانه‌ام مشغول به کار هستند، ادامه داد: یکی از مشکلات چاپخانه‌داران به‌روز نبودن دستگاه‌های صنعت چاپ است که با توجه به پیشرفت روزافزون آن در دنیا، در کشور ما این دستگاه‌ها بسیار ابتدایی هستند.

محمود مهدی‌زاده یکی دیگر از چاپخانه‌داران مازندران اظهار کرد: از سال ۵۸ و بعد از اخذ دیپلم در چاپخانه به‌عنوان شاگرد مشغول به کار شدم و حدود ۳۶ سال در این صنعت مشغول کار هستم و با وجود سختی‌ها و مشکلات فراوان بر سر راهم این کار را ادامه داده‌ام و امروز حدود ۶۰ نفر را به‌صورت مستقیم در چاپخانه‌ام مشغول به کار کردم.

وی مشکلات صنعت چاپ را بهره بانکی بالا و به‌روز نشدن ماشین‌آلات چاپ عنوان کرد و افزود: امروز صنعت چاپ کشورمان نسبت به کشورهای جهان عقب است و به دلیل افزایش نرخ ارز، برای خرید تجهیزات جدید باید چند برابر گذشته هزینه کنیم.

مهدی‌زاده یکی دیگر از مشکلات صنعت‌گران را نداشتن سند مالکیت برای گرفتن وام دانست و تصریح کرد: من امروز مستاجرم ولی قیمت یکی از ماشین‌های چاپم ۴۰۰ هزار یورو است، اما بانک آن را به‌عنوان سند مالکیت قبول نمی‌کند.

محمودرضا برازش مدیرکل چاپ ونشر وزارت فرهنگ و ارشاد با بیان اینکه کشور در چاپ و بسته‌بندی به واردات وابسته است، خاطرنشان کرد: صنعت چاپ به تسهیلات ارزان نیاز دارد چرا که تعرفه کاغذ مختلف و تعرفه کاغذ روزنامه و تحریر ۵ درصد است.

این مسئول با بیان اینکه برای رونق صنعت چاپ در حال تغییر آیین‌نامه هستیم تا به‌صورت قانونی از طریق هیأت دولت پیگیری شود، تصریح کرد: با تفاهم‌نامه‌ای که با وزارت صنایع و معادن منعقد شد، وظایف جدیدی برای دو وزارت صنعت و معدن و ارشاد تعیین شد تا صنعت چاپ به‌ عنوان صنایع دوگانه سهمی از تسهیلات بانکی داشته باشد.

برازش اعتبار دو تا سه سال گذشته وزارت ارشاد در بخش صنعت چاپ را در حد یک میلیارد تومان دانست و افزود: این میزان اعتبار در بحث آموزش و حمایت از صنعت چاپ هزینه شد و ارائه تسهیلات برعهده دولت است.

مدیرکل چاپ و نشر وزارت فرهنگ و ارشاد با اشاره به نیاز کشور به تنوع ماشین‌آلات چاپ، گفت: بیشتر کارخانه‌ها نیازمند صنعت چاپ هستند و در برخی صنایع و کارخانه‌ها نظیر چینی‌سازی چاپ در فرآیند تولید قرار دارد.

ماهیت صنعت چاپ مشخص نیست

علی‌اصغر دریایی رئیس اتحادیه چاپخانه‌داران مازندران طی گفت‌وگویی اظهار کرد: به‌روزرسانی تجهیزات صنعت چاپ مازندران مطابق با نیاز روز، به یک تا دو هزار میلیارد ریال اعتبار نیاز دارد که تامین این بودجه از توان چاپخانه‌داران استان خارج است.

وی افزود: برای به‌روزرسانی صنعت چاپ مازندران نیاز به حمایت جدی مالی از سوی بانک‌ها با نرخ سود پایین داریم که این شرایط به دلیل نامشخص بودن ماهیت صنعتی و فرهنگی این بخش امکانپذیر نیست.

دریایی تصریح کرد: چاپخانه از یک سو با به‌کارگیری تجهیزات و ماشین‌آلات صنعتی، ماهیت صنعتی دارد و از سوی دیگر به دلیل دریافت مجوز از فرهنگ و ارشاد اسلامی ماهیت فرهنگی دارد و در این بین ما نمی‌توانیم از تسهیلات مختص صنایع که بعضا با نرخ سود پایین و مدت‌دار نیز پرداخت می‌شود، بهره بگیریم.

رئیس اتحادیه چاپخانه‌داران مازندران خواهان توجه بیشتر به صنعت چاپ این استان از لحاظ تسهیلات ارزان قیمت برای خروج از رکود و به‌روز کردن تجهیزات شد.

عباس زارع معاون فرهنگی اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی مازندران طی گفت‌وگویی، کهنگی را مشکل اصلی صنعت چاپ این استان دانست و عدم برخورداری از تسهیلات صنعتی برای به‌روزرسانی تجهیزات را دغدغه اصلی دست‌اندرکاران این بخش عنوان کرد.

وی اضافه کرد: به‌دلیل ماهیت دوگانه این واحدها، بانک‌ها نیز برای پرداخت تسهیلات برای نوسازی، توجهی به این حوزه ندارند و از ۳۵ میلیارد ریال تسهیلات مصوب برای این واحدها، صرفا ۲ میلیارد و ۴۰۰ میلیون ریال پرداخت شد.

معاون فرهنگی اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی مازندران تصریح کرد: این استان ظرفیت لازم برای رونق حوزه صنعت چاپ را دارد و باید تجهیزات این واحدها نیز متناسب با نیاز روز جامعه تعریف شود.

علیرضا یونسی معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار مازندران نیز در گفت‌وگویی اظهار کرد: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان متولی صنعت چاپ باید به این استان توجه بیشتری داشته باشد.

وی افزود: در شرایط فعلی توجه این وزارتخانه به چند استان خاص در حوزه چاپ معطوف شده و به نظر می‌رسد مازندران مورد کم‌توجهی قرار گرفته است.

یونسی تاکید کرد: این در حالی است که وزارت فرهنگ و ارشاد باید به عنوان متولی به تمام استان‌ها از جمله مازندران توجه بیشتری داشته باشد و ظرفیت‌های اقتصادی موجود در خطه شمال می‌طلبد که صنعت چاپ و بسته‌بندی بیشتر مورد توجه قرار گیرد.

سخن پایانی

به نظر می‌رسد بنابر گفته کارشناسان، مسئولان و فعالان عرصه چاپ مازندران، قدیمی بودن دستگاه‌های موجود، کارکرد سنتی، به‌روزرسانی نشدن تجهیزات مطابق با نیاز به دلیل مشکل اقتصادی و مالی، بی‌اعتنایی بانک‌ها در پرداخت تسهیلات به این واحدها و مشخص نبودن ماهیت صنعتی و فرهنگی از مشکلات عدیده صنعت چاپ این خطه شمال کشور است.

دست‌اندرکاران این صنعت راهکار برون‌رفت چاپ مازندران از وضعیت رکود فعلی را به‌روزرسانی تجهیزات مطابق با نیاز اقتصادی جامعه می‌دانند.

در این استان از ۴۷۸ چاپخانه‌ دارای مجوز، این روزها بنا به بررسی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی مازندران ۴۱۸ واحد در بخش افست، دیجیتال، لیتوگرافی و سیلک فعالیت دارند که ۸ درصد چاپخانه‌های کشور را شامل می‌شود و حدود ۳ هزار نفر نیز در این واحدهای صنعتی و فرهنگی فعالیت دارند که این موضوع لزوم توجه بیشتر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به استان مازندران را می‌طلبد.