به نقل از وبلاگ معرفت /

سلامتی در اسلام مفهوم وسیع و فراگیری دارد و فقط به سلامتی جسم محدود نمی گردد . بلکه سلامتی در دنیا و آخرت مورد توجه می باشد .

مسلمان باید در به دست آوردن هر دو سلامت کوشا باشد. در سلامتی دنیا باید در پی به دست آوردن آسایش و آرامش و سلامتی جسم و روح باشد و در سلامتی آخرت در پی رحمت و بخشش الهی بوده و به دنبال به دست آوردن پاداش مناسب باشد.

به بیان دیگر با وجود سلامتی دنیوی که زکات آن تلاش در راه اطاعت خداوند است ، سلامت اخروی نیز تأمین می گردد . پس می توان گفت در دین اسلام سلامتی انسان از اهمیت والایی برخوردار است .و تمامی دستورات دین نیز برای حفظ سلامتی می باشد.

سلامتی بدن شرط اول سعادت و خوشبختی انسان است . انسان در این جهان فقط با وجود سلامتی می تواند لذت زیستن را درک کند به تعبیر قرآن بشر با تندرستی می تواند از سهم دنیوی خود بهره مند گردد . اما در روایات از سلامتی به عنوان نعمتی مخفی یاد شده که انسان تا زمان برخورداری از این نعمت ، ارزش آن را نمی داند و تنها زمانی به ارزش آن پی می برد که سلامتی خود را از دست بدهد .

پس باید قدر این نعمت را بدانیم و در حفظ و شکرگزاری این نعمت بکوشیم گرچه سلامتی نعمتی است که انسان از شکرگزاری آن عاجز است . حیات انسان و رفاه او در دین اسلامی محدود به حیات دنیوی نمی باشد ، بلکه بر اساس باورهای اسلامی جهان دیگر نیز برای انسان وجود دارد ، از این رو انسان باید سلامت را برای هدفی والاتر از آسایش جسم بجوید.

پس ناچار و ناگزیریم که گوهر سلامتی و عافیت را جسمی و روحی پاس بداریم و از آن حفاظت و نگهبانی کنیم ، عوامل و اسباب متعددی گوهر سلامتی و عافیت را حفظ و نگهبانی میکند . به عبارت دیگر لباس عافیت و سلامتی و حفظ تار و پود آن هنگامی به اندام جسم و روح پوشانده می شود که مسلمان و مؤمن از عوامل و اسباب آن آگاهی داشته باشد . مهمترین عامل و سبب حفظ و نگهبانی و اساسی ترین علت تداوم عافیت و سلامتی جسم و روح فراگیری آموزه های پزشکی و اخلاقی و بکار گیری آنها است .

از این رو است که اهمیت دانش پزشکی و اخلاقی بیش از پیش بر همگان روشن می شود . مخصوصاً بر دانشگاهیان و حوزویان فراگیری آموزه های پزشکی و اخلاقی ضروری تر می نماید.

دانشمندان اسلامی از قدیم الایام در رشته های پزشکی مانند سایر رشته های علمی ، کتابهای وزین و سنگین از خود به یادگار گذاشته اند . ولی بعد از رنسانس و تحول و انقلاب صنعتی مغرب زمین چراغ طب اسلامی و علوم پزشکی رفته رفته به خاموشی گرایید .

مولای متقیان علی(ع) در نهج البلاغه خطبه ۱۰۸، پیامبر اکرم (ص) را اینگونه وصف فرموده :

“پیامبر طبیبی بود که بر سر بالین بیماران حاضر می شد و مرهم بر جای خود می نهاد و آنگونه که بایسته بود داغ می نشاند و آنچه را نیاز بود علمی می ساخت ( دلهای کور و گوشهای کر و زبانهای لال را معالجه می نمود ) با درمان خویش جایگاه های غفلت و سرگردانی را جستجو می کرد “.

بر این اساس حضرت ابراهیم(ع) می فرماید :

“پس طبیب اصلی و شافی واقعی خداوند متعال است و انبیاء و اولیاء هم به اذن خداوند اطبای ابدان و نفوس انسانها هستند چون خداوند اول طبیب است ، به اول انسان (حضرت آدم(ع)) نیز طب را آموخت”خداوند متعال حضرت آدم را از بهشت فرو فرستاد و او را از دانش همه چیز آگاه ساخت ، از جمله چیزهایی که خداوند وی را از آنها آگاه ساخت نجوم و طب بود.” (بحارالانوار ، ج ۵۸ ، ص ۲۷۵)

پس علم طب سرچشمه وحیانی دارد و در اسلام از جایگاه ویژه ای برخوردار است . بنابراین می توان گفت که سر آغاز علم طب آموزه های وحی بوده ؛ اما تجربه ی دانشمندان نیز بدان افزوده شده و تدریجا این دانش گسترده تر شده و می شود .لیکن این ادعا که وحی تنها راه رسیدن به این دانش است علاوه بر اینکه متکی بر برهان عقلی و یا شرعی نیست بطلان آن به وسیله ی تجربه ثابت شده است .

*عوامل و اسباب سلامتی در روایات

 سلامتی و عافیت هم مقدمه کمال و رشد و بالندگی در ابعاد جسم و روح است و هم ذی المقدمه است یعنی تمام دستورات و تعالیم وحیانی و آسمانی که برای هدایت و تربیت و تزکیه انسان ها نازل شده است ملازم با سلامتی و عافیت و تأمین کننده آن است .

دستورات و قوانین مثبت و منفی آیین های آسمانی (باید و نباید ها) (واجبات و محرمات) برای سلامتی و عافیت دنیوی و اخروی (جسمی و روحی) نازل شده است و سلامتی و عافیت ملازم رشد و بالندگی و کمال است .

در نتیجه سلامتی و عافیت هم شرط و مقدمه ی رشد و بالندگی است و هم با آموزه های پزشکی و اخلاقی و به کار گیری آنها رشد و بالندگی و کمال و سلامتی و عافیت حاصل و تأمین می گردد.

در اخبار و روایات اهل بیت(ع) برای صحت و سلامتی و بیماری و مرض یک سلسله عوامل و اسباب ذکر شده که ذکر آنها بسیار مفید است، زیرا مسیر سعادت و خوشبختی انسان را هموار می سازد.

* چند چیز موجب صحت و سلامتی بدن است :

*اول:مسافرت کردن

حضرت رسول فرمود: “مسافرت کنید تا تندرست شوید، مسافرت کنید تا فایده ببرید .”) بحار الا نوار، ج ۷۶، ص ۲۲۱(

– غریب شو از وطن ها در جستن بزرگی، و سفر کن که در سفرها پنج فایده است .

وا بردن اندوه و کسب کردن وجه معیشت و علم و فرهنگ ها و صحبت بزرگوار.

– پس اگر گفته شود که در سفرها خواری و محنت است و طی کردن بیابان های بی آب و ارتکاب چیزهای سخت .

– پس مردن جوانمرد بهتر است او را از مقیم شدنش به خانه ی خواری میان غماز و حاسد .

در سفرهای طبیعی این فواید به دست می آید و از سوی دیگر در حدیث آمده : “افضل الاعمال احمزها” با ارزش ترین کارها سخت ترین آنست. رفاه طلبی و لذت گرایی و راحت طلبی و تجمل پرستی از دیدگاه اسلام محکوم و منفور است .

*دوم: آب خوردن در روز در حال ایستاده

امام صادق فرمودند :

“آب خوردن در روز در حال ایستاده موجب قوت بدن و صحت مزاج است .” (کافی، ج ۶، ص ۳۸۲)

*سوم: دفع بول و غایط هنگام خوابیدن

امام علی (ع) به فرزندش حضرت امام حسن (ع) فرمود :

“ای فرزند آیا تعلیم نمایم برای تو چهار کلمه تا به برکت آنها از طب بی نیاز شوی ؟”

فرمود : بلی یا امیرالمومنین . فرمود:

۱٫منشین بر غذا خوردن مگر هنگامی که گرسنه باشی .

۲٫دست مکش از خوردن مگر هنگامی که هنوز میل خوردن داری .

۳٫ طعام را خوب و نیکو بجو و خرد کن سپس (به حلق فرو ببر)

۴٫ هنگامی که می خواهی بخوابی خود را به بیت الخلاء (دستشویی) عرضه کن .

(خصال صدوق، ج ۱، ص ۲۲۹)

* چهارم: خوردن میوه جات در اوایل آن

پیامبراکرم (ص) فرمودند: “بر شما باد به خوردن میوه جات در ابتدای چیدن آنها زیرا که بدن را تندرست می سازد و غمها و اندوه ها را بر طرف می نماید و از خوردن میوه جات در پایان و اواخر بپرهیزید زیرا موجب بیماری بدن ها است .”( مستدرک، ج ۱۶، ص ۲۴۸)

*پنجم: حفظ کردن خود از سرما در پاییز و حفظ نکردن از هوا در فصل بهار

 حضرت علی(ع): “خودتان را از سرما در ابتدای آن (فصل پاییز) حفظ کنید و در فصل بهار خود را رها سازید زیرا آن در بدن ها اثر می کند مانند اثر کردن در درختان، اول آن برگ را می سوزاند و آخر آن برگ را می رویاند. “( نهج البلاغه، حکمت ۱۲۸)

*ششم:خوردن ۲۱ عدد مویز (کشمش سرخ) صبح ناشت

حضرت علی(ع): “خوردن ۲۱ عدد کشمش قرمز در هنگام صبح ناشتا همه ی بیماری ها به جز مرگ را درمان می کند .”( وسایل الشیعه، ج ۲۵، ص ۳۸)

*هفتم: خوردن آب باران

حضرت علی(ع):  “بیاشامید آب باران را چرا که آن پاکیزه کننده بدن است و بیماری ها را دفع می نماید.”( مکارم الا خلاق، ج ۱، ص ۳۲۸)

خداوند متعال فرمود : “بر شما از آسمان آب فرو فرستاد تا پاکیزه کند شما را و پلیدی شیطان را از شما بزداید و محکم گرداند دل های شما را و قدم های شما را استوار بدارد.” (انفال، ۱۱)

تذکر مهم: البته منظور باران های فصل بهار (اردیبهشت ماه، و نیسان) است در صورتی که هوا پاک باشد نه باران های عصر حاضر که اکثرا اسیدی و آلوده اند ! ! !

*هشتم: بعد از خارج شدن از حمام به پاها آب ریختن

امام صادق(ع): “از خوردن آب سرد در حمام بپرهیز چرا که آن معده را تباه می کند . و آب سرد بریز هنگام بیرون آمدن از حمام زیرا بیماری و درد را از بدن بیرون می کشد .” (مستدرک، ج ۱۶، ص ۲۶۷)

*نهم:خوردن سه کف از آب گرم حمام

حضرت علی(ع):”هر گاه یکی از شما وارد حمام شود سه کف از آب گرم حمام بنوشد چرا که رخساره اش را روشن می کند و درد را از بین می برد .”(بحار الا نوار، ج ۶۳، ص ۴۵۱)

*دهم:حج و عمره به جا آوردن

امام حسین(ع):”حج و عمره به جا آورید تا بدنهای تان سالم و روزی شما فراخ، و ایمان تان صالح و در نتیجه مخارج دیگران و خانواده خود را کفایت کنید .”( ثواب الاعمال، ص ۷۰)

*یازدهم: نماز شب خواندن

حضرت علی(ع): “نماز شب موجب سلامتی بدن و به دست آوردن خشنودی پروردگار، و چنگ زدن به اخلاق پیامبران، و در معرض قرارگرفتن رحمت الهی است .”( ثواب الاعمال، ص ۶۴)

*دوازدهم: گفتن اذکار زیر

 “لاحول و لا قوّه الّا بالله العلی العظیم”

“توکّلت علی الحیّ الذی لا یموت الحمدلله الذی لم یتخذ صاحبه و لا ولدا و لم یکن له شریک فی الملک و لم یکن له ولیّ من الذل و کبّره تکبیراً”

(ثواب الاعمال ، ص ۶۴)

*سیزدهم: مسواک زدن

پیامبر اکرم(ص):”بر شما باد به مسواک زدن، مسواک زدن لثه را محکم می کند و بوی بد دهان را می برد و معده را اصلاح می کند .”( نهج الفصاحه ، ح ۱۹۷۵)

*چهاردهم: حجامت کردن

حضرت علی(ع):”حجامت موجب سلامتی بدن و استحکام عقل می باشد .” (بحار الانوار ، ج ۶۲ ، ص ۱۱۴)

*پانزدهم: ورزش کردن مخصوصا راه رفتن

در روایت چنین آمده است :

“بهترین داروی سلامتی بدن راه رفتن است .”( کنز العمال ، ج ۱۰ ، ص ۱۹)

*شانزدهم: استفاده از سنگهای عقیق، فیروزه و …

در روایات به استفاده از سنگ عقیق ،به ویژه عقیق یمنی، بسیار سفارش شده است. روزی جبرئیل بر پیامبر اکرم (ص) نازل شد و گفت:” ای محمد! پروردگارم به تو سلام می رساند و می فرماید: انگشترت را در دست راست کن و نگین آن را عقیق قرار بده و به پسر عمویت (علی (ع)) نیز بگو انگشترش را در دست راست کند و نگین آن را عقیق قرار دهد.”( بحارالانوار، ج ۴۲، ص ۶۱)

امام صادق (ع) می فرماید : ” محبوب تر از دستی که در آن انگشتر عقیق باشد، دستی برای دعا به سوی خدا بالا نمی رود ” (وسائل الشیعه , ج ۵, ص ۸۷)

*هفدهم:خوابیدن به وقت و اندازه

امام صادق(ع):”خواب سبب راحتی بدن است .”(الحکم فصل ۱ و فصل ۸۶)

حضرت علی(ع): “خواب راحتی از هر دردی است .” (الحکم فصل ۱ و فصل ۸۶)

رسول خدا (ص)می فرمایند:

خواب هفت نوع است:

۱٫ خواب غفلت همان خوابی است که در مجلس پند رخ می دهد.

۲٫خواب شقاوت همان خوابی است که هنگام صبح رخ می دهد.

۳٫خواب عقوبت همان خوابی است که هنگام نماز باشد.

۴٫خواب لعنت همان خوابی است که بعد از نماز صبح باشد.

۵٫خواب راحت همان خوابی (قیلوله) است که هنگام ظهر باشد.

۶٫خواب رخصت همان خوابی است که بعد از شام باشد.

۷٫خواب حسرت همان خوابی است که در شب جمعه باشد.

(المواعظ العددیه ، ص ۲۴۶)

*هجدهم:کم کردن غذا، سخن، خواب

– حضرت علی(ع):”و آنچه نمیدانی مگو، و آنچه گفتنش بر تو لازم نیست بر زبان نیاور. زیرا بهترین سخن آن است که سودمند باشد.”( نهج البلاغه – نامه ۳۱)

– پیامبراکرم(ص):”ریشه ی تمام درمان ها کمی غذا است و ریشه ی تمام آداب کمی سخن است و ریشه ی تمام عبادات کمی گناه است و ریشه ی تمام آرزوها صبر است.”(المواعظ العددیه،ص ۲۶۹)

– رسول خدا(ص) می فرمایند:

نشانه ها ی مؤمن سه چیز است :

۱٫ کمی غذا خوردن برای اختیار روزه

۲٫ دوری از پرگویی برای اختیار ذکر

۳٫کمی خواب برای اختیار نماز . .

(المواعظ العددیه،ص ۲۶۹)

– حضرت علی(ع):”کم خوردن غذا موجب کرامت نفس است و سلامتی را برقرار و پایدار میدارد.”( غرر الحکم ، ج۲ ، ص ۵۴۳)

– ابو علی سینا به فرزندش چنین وصیّت می کند :

“ای فرزندم این وصیتم را پاس بدار و به آن عمل کن که تمام طب در این سخن است: شهوت خود را حفظ کن زیرا شهوتت آب حیات است که در رحم ریخته می شود و هر روز یک وعده غذا بخور و بین وعده ها چیزی نخور.”

*نوزدهم: روزه گرفتن

رسول خدا(ص): “روزه بگیرید تا تندرست شوید.”(بحار الانوار، ج ۷۶، ص ۲۲۱)

*بیستم: خودداری کردن از خوردن در حالی که هنوز سیر نشده است.

*بیست و یکم: طعام نخوردن مگر در هنگامی که گرسنه باشد.

*بیست و دوم: جویدن طعام کاملاً پیش از فرو بردن آن.

*بیست و سوم: شستن دست پیش از غذا .

*بیست و چهارم: ابتدای غذا خوردن بسم الله گفتن و آخر آن الحمد الله گفتن

*بیست و پنجم: پرهیز و امساک

 حضرت علی(ع):”کلید سلامتی پرهیز کردن است.”