نشست خبری آمریکا و کودتای ۲۸ مرداد با حضور موسی حقانی رئیس مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، یعقوب توکلی استاد دانشگاه و نویسنده، منوچهر محمدی پژوهشگر انقلاب و استاد دانشگاه، محمد رضا کایینی روزنامه‌نگار و تاریخ پژوه در دفتر نشر و آثار مقام معظم رهبری برگزار شد.

در این نشست یعقوب توکلی با اشاره به اینکه در تاریخ نگاری با پدیده عجیبی روبرو هستیم و کار هوشمندانه‌ای است که تاریخ نویسان انگلیسی به ثمر رسانده‌اند، گفت: با وجود اینکه در تاریخ معاصر کسی به اندازه وینستون چرچیل علیه ملت ایران ظلم نکرد اما وی در تاریخ معاصر ایران متاسفانه محبوبیت دارد اما هیچگاه نقش او مورد توجه قرار نگرفت.

وی افزود: وقتی نام کودتا مطرح می‌شود ذهن‌ها به سمت روز‌ ولت می‌رود اما در اصل این چرچیل بود که کودتا را به اجماع آمریکا و انگلیس رساند.

توکلی گفت: انگلیس برای اداره کشورهای خاورمیانه ۲ طرح داشت؛ طرح اول حمایت‌های مالی و دفاعی از کشورها بود که این پیشنهاد مستلزم هزینه بود، به طور مثال آنچه در عراق اتفاق افتاد نزدیک به ۳۰ هزار پوند هزینه داشت. پیشنهاد دیگری توسط وزیر جنگ انگلیس مطرح شد و آن هم این بود که برای حفظ منابع خود دولت‌های محلی را سرکار بیاورند که فاقد پایگاه اجتماعی باشند. در ایران رضا خانی را آوردند که پایگاه اجتماعی نداشت تنها نیروهای طرفدار او نظامی‌هایی بودند که از انگلیس حقوق می‌گرفتند.

توکلی گفت: مسئله دیگری که در دوره چرچیل بسیار مهم است اشغال ایران هیچ منافعی برای انگلستان نداشت جز با اینکه جنگ را از انگلستان به سمت روسیه تغییر دهد. وقتی جنگ را به سمت روسیه تغییر داد نتیجه این شد که بار جنگ به سمت روسیه تغییر پیدا کرد و با اشغال ایران، کشور ما تبدیل به پل پیروزی شد.

وی با انتقاد از اینکه چرچیل در ایران قهرمان است، گفت: چرچیل کشور ما را اشغال کرد و به ایرانیان بی‌احترامی کرد و این بی‌احترامی و بی‌توجهی به حدی بود که محمدرضا شاه نتوانست در کتابش نام نبرد.

وی افزود: در نهضت ملی شدن صنعت نفت چرچیل دوباره قدرت گرفت، دولت دموکرات به رهبری ترومن در مناقشات با مارکسیست معتقد بود دولت‌های ملی‌گرا می‌توانند سپری در برابر شوروی و مارکسیست‌ها باشند و قبل از آنکه آیزنهاور روی کار بیاید تصمیم از طرف آمریکا برای کودتا وجود نداشت و بعد از انتخاب آیزنهاور و جمهوری خواهان چرچیل و ترومن به تفاهم رسیدند و مصدق این پیام را دریافت می‌کنند.

این نویسنده ادامه داد: علی امینی در خاطراتش نقل می‌کند که بعد از تفاهم چرچیل و ترومن من به دیدار مصدق رفتم و این هماهنگی را یادآور شدم که مصدق گفت: حالا چه کار باید کرد. گفتم. استعفا دهید او نپذیرفت. علی امینی به او گفت بعضی از بزرگان در اروپا وقتی که به بن‌‌بست خوردند دست به خودکشی می‌زنند که مصدق گفت خودکشی که بدتر از استعفا است تا جایی که علی امینی ذکر می‌کند هر دو بر سر این استیصال با هم گریستند.

وی در پایان خاطرنشان کرد: در بازخوانی کودتای ۲۸ مرداد به جای عوامل اجرایی بیاندیشیم باید به سمت عوامل اصلی نشانه رفت.

موسی حقانی بعد از پایان سخنان یعقوب توکلی گفت: البته من این سخن آقای توکلی را قبول ندارم که ایرانیان چرچیل را قهرمان می‌دانند بلکه با عرض معذرت کسی که خیلی زرنگبازی دربیاورد را پدرسوخته و چرچیل می‌خوانند.

توکلی ادامه داد: البته طیف‌ها مانند مذهبی‌ها چرچیل را قهرمان نمی‌دانند اما پدر سوخته چرا؟

محمد حسن رجبی از دیگر سخنرانان این برنامه بود که طی سخنانی کوتاه اظهارداشت: با وجود آزادی که در سال ۱۳۲۰ در ایران رخ داد فشار و حبس به برخی از روحانیون از جمله آیت‌الله کاشانی بسیار بود و تا سال ۱۳۲۹ مرتب دستگیر می‌شد و در مجامع سیاسی نسبت به روحانیون دشمنی بسیار ایجاد شده بود.

وی افزود: در سالهای نهضت ملی شدن صنعت نفت زمان حضرت آیت‌الله کاشف‌الغطا مقصد داشت به ایران بیاید که در مجلس ایشان را نوکر انگلیس معرفی کردند و یا شیخ عبدالکریم زنجانی زمانی که به ایران می‌آمد به قدری علیه او سم پاشی شده بود بسیاری از روحانیون حاضر نبودند به سمتش بروند.

این استاد دانشگاه افزود: با مراجعه به روزنامه‌های ملی شدن صنعت نفت می‌توان پی برد که چه کاریکاتورهای بدی از آیت‌الله کاشانی کشیدند تا نیروهای مقاوم که در برابر بیگانگان ایستادگی می‌کردند از راه بردارند.

رجبی با بیان اینکه تعارض بین آیت‌الله کاشانی و مصدق را از منظر دیگر می‌توان بررسی کرد، گفت: آیت‌الله کاشانی سابقه بسیار در مبارزه با انگلیس دارد و سعی می‌کند ایران را کانون مبارزه با انگلستان تبدیل کند به همین دلیل کنگره‌ای در ایران قصد داشت بنا کند که در آن کنگره حسن‌البنا را از مصر دعوت کرد با اینکه تاریخ کنگره مشخص شد ولی از برگزاری کنگره جلوگیری شد و بعد از آن کنگره فشارها و تهمت‌ها به آیت‌الله کاشانی بیشتر شد.