قرن بیست‌و‌یکم، سده بهره‌گیری از فرصت‌های تجاری ارزشمند در بخش‌های خدماتی به ویژه گردشگری است.

گفته می‌شود گردش مالی صنعت گردشگری جهان در این سده از گردش مالی بخش صنعت فراتر خواهد رفت و در چند سال آینده دست کم به ۲ تریلیون دلار خواهد رسید.

در این فرآیند، دستیابی کشورهایی که از جاذبه‌های وسیع گردشگری برخوردار هستند، به یک درصد ارزش گردش مالی این صنعت، سالانه درآمدی حدود ۲۰ میلیارد دلار ایجاد خواهد کرد که برای اقتصادهایی نظیر اقتصاد ایران، این رقم قابل توجه است و می‌تواند تمامی فعالیت‌های اقتصادی را تحت تأثیر قرار دهد.

با این وجود برای دستیابی به چنین درآمد قابل حصولی می‌بایست برنامه‌ریزی جامعی صورت گرفته و سرمایه‌گذاری‌های مناسب در زمینه‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری این صنعت صورت پذیرد.

بررسی مقایسه‌ای گردشگران داخلی و خارجی در این صنعت نیز بیانگر اهمیت این صنعت در توسعه اقتصاد داخلی کشورها است، به گونه‌ای که بر اساس آمار منتشره از سوی سازمان جهانی جهانگردی UNWTO ، نسبت گردشگران داخلی به خارجی، نسبت ده به یک را نشان می‌دهد.

آثار مستقیم حاصل از صنعت گردشگری بر کشور

در همین راستا آثار مستقیم حاصل از صنعت گردشگری، با احتساب حدود ۶ درصد از تولید ناخالص داخلی (GDP) جهانی در این صنعت، نمایانگر تخصیص یک شغل از هر ۱۵ شغل به این صنعت در آینده‌ای نزدیک بوده و در صورتی که آثار و منافع غیر‌مستقیم نیز مدنظر قرار گیرد، حدود ۱۰ درصد از GDP جهان و یک شغل از هر ۹ شغل در این صنعت ایجاد خواهد شد.

با وجود اهمیت بی‌بدیل صنعت گردشگری در توسعه و شکوفایی اقتصادی، سیاست‌گذاری‌های مناسبی در خصوص ارتقاء آن در کشورمان صورت نپذیرفته و عمده تلاش‌های مربوط به توسعه صنعت گردشگری در دهه‌های اخیر، معطوف به رهیافت‌های تشویقی و تبلیغاتی و یا به عبارتی تقاضا محور بوده‌اند.

در این راستا بیشتر هدف‌گذاری‌ها و وضع دستورالعمل‌های اجرایی معطوف به خصوصی‌سازی واحد‌های اقامتی، تبلیغات جهانگردی، آموزش نیروی انسانی، سیاست‌های تشویقی ساخت تأسیسات ایرانگردی و جهانگردی، تخفیف‌های مالیاتی و … بوده که بیشتر جذب تقاضا را مدنظر قرار داده است، در حالی که چالش‌های پیش‌روی این صنعت، نه تنها استحکام و تداوم بیشتر سیاست‌های جانب تقاضا را طلب می‌کند، بلکه سیاست‌گذاری ابعاد عرضه و سازماندهی ساختار فعالیت بنگاه‌ها را می‌طلبد.

جمهوری اسلامی ایران با داشتن جاذبه‌های گردشگری (تاریخی – مذهبی – طبیعی)، به دلیل عدم اتخاذ سیاست‌های مؤثر در این بخش، هنوز نتوانسته است به سهم مناسب خود در بازار گردشگری جهان دست یابد و این امر سبب شده است تا بسیاری از معضلات اقتصادی-اجتماعی کشور که می‌تواند با توسعه گردشگری مرتفع شود، همچنان پابرجا بماند.

جذب گردشگر خارجی موجب ابتذال فرهنگی یا توسعه فرهنگی؟

ولی‌الله نانواکناری عضو هیأت رییسه فراکسیون میراث فرهنگی، گردشگری، صنایع دستی و مناطق آزاد مجلس شورای اسلامی طی گفت‌وگویی با اشاره به اهمیت دستیابی به شاخص‌های بین‌المللی حوزه گردشگری و میراث فرهنگی در راستای جذب توریست، اظهار کرد: بسترسازی فرهنگی برای پذیرش توریست اولین اقدامی است که باید در دستور کار مسئولان قرار بگیرد و باید به این سوال پاسخ داد که گردشگر خارجی موجب ابتذال فرهنگی می‌شود یا توسعه فرهنگی را رقم می‌زند؟

وی با بیان اینکه صنعت گردشگری موجب رونق اقتصادی و پیشرفت می‌شود، افزود: در این راستا فرهنگ غنی ایرانی–اسلامی می‌تواند عاملی مهم در جذب توریست‌ها تلقی شود.

مازندران فاقد امکانات مناسب برای حضور گردشگران خارجی

نماینده مردم بابلسر و فریدونکنار در مجلس شورای اسلامی با تأکید بر اینکه توسعه زیرساخت‌ها به عنوان یکی از شاخص‌های بین‌المللی حوزه گردشگری و میراث فرهنگی محسوب می‌شود، تصریح کرد: هم اکنون این امر پیشرفت زیادی نداشته و با ضعف جدی مواجه است، به عنوان مثال در استان مازندران که یکی از قطب‌های گردشگری تلقی می‌شود، نمی‌توان امکانات مناسب با استانداردهای بین‌المللی برای حضور گردشگران خارجی مشاهده کرد و محدودیت امکانات وجود دارد.

نانواکناری با اشاره به اینکه ایجاد امنیت، آرامش و غیره می‌تواند تأثیر به‌سزایی در حضور توریست‌ها در کشورمان داشته باشد، خاطرنشان کرد: البته نباید فراموش کرد که ایجاد دسترسی مناسب به مناطق گردشگری و جاذبه‌های میراث فرهنگی از طریق توسعه حمل و نقل میسر خواهد بود که یکی از مؤلفه‌های توسعه زیرساخت‌ها به حساب می‌آید و باید مورد توجه قرار بگیرد.

کمیت لنگ شرکت‌های گردشگری برای جذب توریست

وی اضافه کرد: باید از طریق اطلاع‌رسانی و تبلیغات، گردشگران خارجی را به مهین عزیزمان دعوت کنیم، در این راستا شرکت‌ها و فعالان حوزه گردشگری با ضعف جدی روبرو هستند و عملکرد مناسبی ندارند.

عضو هیأت رییسه فراکسیون میراث فرهنگی، گردشگری، صنایع دستی و مناطق آزاد مجلس شورای اسلامی در پایان گفت: کشوری کویری و کوچک مانند قطر از طریق برنامه‌ریزی مستمر و بهره‌گیری از یک جاذبه طبیعی مانند کویر، موفق به جذب ۲  میلیون شده است و این مهم در حالی است که ایران چهار فصل بوده و امکان دسترسی آسان به تمام جاذبه‌های طبیعی همچون کوه، دریا، جنگل، کویر و آثار باستانی و میراث فرهنگی وجود دارد بنابراین مسئولان باید با فعالیت بیشتر امکان حضور گردشگران را فراهم کنند.

سخن پایانی

گردشگری و جهانگردی امروزه به عنوان صنعتی قدرتمند و جذاب در جهان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و سـود حاصله از آن در بـــرخی از کشورها به عنوان پایه ارزی و تولید ناخالص ملی محسوب می‌شود.

صنعت گردشگری علاوه بر ایجاد سلامت جسم و جان مردم می‌تواند در ارتقای فرهنگ اوقات فراغت، کاهش پدیده‌های ناهنجار اجتماعی و فرهنگی، تحکیم تفاهم ملی، منطقه‌ای و جهانی، گسترش اشتغال، توزیع درآمد، سرعت گردش پول و سرمایه، ارزآوری و گسترش صادرات و تولید صنایع منطقه‌ای، معرفی خصوصیات اقلیمی-جغرافیایی و انتقال فرهنگ و هنر بومی نقش مهمی را ایفا کند.

بی‌شک کشور عزیزمان ایران با داشتن تمدنی کهن و عظیم و همچنین برخورداری از موهبت داشتن چهار فصل سال در اقلیم‌های مختلف و فرهنگ غنی مهمان‌نوازی مبتنی بر آموزه‌های دینی و بومی می‌تواند در مدت زمان نه چندان درازی خود را به عنوان یکی از کشورهای توسعه یافته در زمینه گردشگری در منطقه استراتژیک خاورمیانه مطرح سازد و در کنار ترویج فرهنگ و باورهای عمیق ایرانی، اسلامی و انقلابی خود جایگزینی برای نفت بیابد و البته این مهم نیازمند نگاه فرابخشی، عزم ملی و فرهنگ سازی در این بخش است.