پزشک خانواده و نظام ارجاع، یکی از برنامه‌های مهم چهارم توسعه در بخش بهداشت و درمان کشور است که از سال ۷۴ کلید خورد و سال ۹۱ در ابتدای دولت نهم جامه عمل به خود پوشاند، آن هم نه در همه کشور بلکه قرعه به نام دو استان مازندران و فارس افتاد.

پس از انتخاب این دو استان به‌عنوان پایلوت کشوری، مراحل آزمایشی اجرای این طرح به اجرا گذاشته شد.

براساس آنچه در قانون پنجم توسعه آمد، طرح پزشک‌خانواده باید تا پایان سال ۹۴ در تمام کشور اجرایی می‌شد، اما تا به حال پیشرفتی در آن صورت نگرفت و هنوز برسر بودن یا نبودن آن بحث فراوان است.

قانون به هر پزشک خانواده اجازه داد حداقل ۵۰۰ تا حداکثر ۲۵۰۰ نفر را تحت پوشش قرار دهد و در هر شهرستان با داشتن مرکز callceter تلفن ترجیحا ۳ تا ۴ رقمی در تمام ۲۴ ساعت پاسخ‌گوی مردم باشد، و به ازای هر پزشک باید یک ماما به کار گرفته شود.

پزشک خانواده و پاشنه‌ آشیلی به نام برگه ارجاع

بررسی‌های میدانی انجام شده در استان مازندران و آمل، میزان مقبولیت مردم از برنامه پزشک خانواده و رضایت آنها، تا حد زیادی وابسته به اجباری بودن یا نبودن ارائه برگ ارجاع برای استفاده از خدمات متخصص است و عمده‌ترین دلیل نارضایتی از پزشک خانواده این است که بیماران نمی‌توانند به صورت مستقیم به پزشکان متخصص مراجعه کنند.

حدیثه ۳۲ ساله، از وضعیت موجود پزشک خانواده در آمل ناراضی است و می‌گوید: دکتر ما نیمه‌وقت است و مشکل برگه ارجاع هم داریم.

از سویی خانم همایون‌فر ۲۹ ساله مشکل پزشک خانواده را اخیراً در نیمه‌وقت بودن زمان‌ کاری پزشکان دانست و افزود: پزشکی که ما انتخاب کردیم در ابتدا، تمام‌وقت بود اما به‌تازگی نیمه‌وقت شد و پزشک جانشین از ویزیت کردن ممانعت می‌کند و مشکل برگه ارجاع داریم.

قطع بودن سیستم و تکمیل شدن ظرفیت پزشکان از دیگر مشکلات پزشک خانواده

یک زوج جوان آملی با بیان اینکه مشکل دیگر پزشک خانواده ثبت‌نام افراد جدید برای این طرح است، خاطرنشان کرد:۷ ماه از ازدواج بنده با همسرم می‌گذرد، اما هنوز موفق به ثبت‌نام برای پزشک خانواده نشدیم و پس از هر بار مراجعه به خانه‌های بهداشت، از قطع بودن سیستم یا پر شدن ظرفیت صحبت می‌کنند.

از پزشک خانواده راضی هستم

میثم یوسفی ۳۳ ساله از آمل پزشک خانواده را طرح بسیار جالبی عنوان کرد و یادآور شد: ما از پزشک خانواده راضی هستیم و پزشک ما تمام وقت است.

مراجعه کنندگان بدون ویزیت اولیه درخواست برگه ارجاع دارند

یکی از پزشک‌های خانواده آمل درباره نحوه ارائه و مشکلات پیش‌روی برگه ارجاع به خبرنگار ما گفت: مشکل خاصی در ارائه برگه ارجاع وجود ندارد، فقط اکثر بیمارانی که به ما مراجعه می‌کنند بدون اینکه ویزیت شوند از ما درخواست برگه ارجاع دارند، که این موضوع باعث بروز مشکلاتی برای ما و بیماران می‌شود، به همین علت ما فقط در صورت لزوم به بیماران برگه ارجاع می‌دهیم.

دکتر سیدعباس وشتانی درخواست داروهای تکراری و تزریقی از سوی بیماران را یکی از مشکلات پزشک خانواده دانست و افزود: درخواست داروهای تکراری و تزریقی از زمان اجرای طرح پزشک خانواده بیشتر شد.

وی خدمات در تعهد پزشک خانواده را برشمرد و گفت: ویزیت رایگان، تزریقات و نصب سرم، بررسی موارد بهداشتی از جمله دیابت، فشار خون، مادران باردار، سالمندان و کنترل کودکان زیر پنج سال از وظایف پزشک خانواده است و در صورت لزوم بیماران را به پزشک متخصص ارجاع می‌دهیم.

طرح پزشک خانواده از زاویه دید پزشکان

وشتانی عدم پرداخت به موقع بیمه و رفع مشکل نرم‌افزاری را از مشکلات اساسی پزشکان در طرح پزشک خانواده عنوان کرد و گفت: طرح پزشک خانواده بسیار خوب است و با رفع نواقص، فرهنگ‌سازی مردم و از خودگذشتگی و تلاش بیشتر پزشکان روز‌به‌روز بهتر شده و به ثمر می‌رسد.

یکی از پزشک‌های ماما در طرح پزشک خانواده آمل متذکر شد: حقوق و مزایایی که برای ما در نظر گرفته شد، کم است و شرایط کاری که برای ما تعیین کردند مشخص نیست؛ چراکه یک زن باردار باید در یک اتاق با بیماران دیگر به انتظار بنشیند.

لهراسبی که از حجم زیاد کار پزشک خانواده ناراضی است، تصریح کرد: مراقبت از بیماران دیابت، فشارخون و اعصاب و روان، سنجش و تزریقات بر عهده ما است، نه‌تنها شغلی ایجاد نکردند، بلکه مدرک ما را هم زیر سوال بردند و در قراردادنامه ما حکم کارفرما و کارگر عنوان می‌شود و حکم بیمه برای ما وجود ندارد.

نبود زیرساخت مناسب و عدم فرهنگ‌سازی از معضلات پزشک خانواده

پزشک خانواده، این نهال تازه تنومند شده که امید هر چه بهتر شدن آن می‌رود، هنوز مشکلاتی را به دوش می‌کشد که بیشتر علت آن عدم فرهنگ‌سازی، زیرساخت‌ نامناسب، ناهماهنگی ارگان‌های وابسته و عدم نظارت کافی است، چراکه بعضی از پزشکان ساز خود را می‌زنند، و جانشین پزشکان از قوانین خود می‌گویند.

بیمارانی که به پزشک خانواده مراجعه می‌کنند، بدون در نظر گرفتن حال خود، برگه ارجاع می‌خواهند که این مورد باعث نارضایتی پزشکان می‌شود و دلیل عمده آن عدم فرهنگ‌سازی درست و عدم شفاف‌سازی قوانین پزشک خانواده است.

برخی از همشهریان مشکل انتخاب و یا تغییر پزشک خانواده را دارند، که سامانه پزشک خانواده توان رویارویی با این حجم عظیم را ندارد و این باعث بروز مشکلاتی می‌شود.

باید دید که واحد گسترش شبکه بهداشت آمل برای برطرف کردن مشکلات پیش‌روی طرح بزرگ پزشک خانواده چه تصمیمی می‌گیرد.

گزارشی از سمانه قلی پور