آیت‌الله مشکینی و درس اخلاقی به یاد ماندنی
۸۶ سال عمر او در مجاهدت و تلاش و پارسایی گذشت. مرور سوابق و مسئولیت‌های این عالم متقی، نشان از تلاش خستگی ناپذیرش در عمر پر برکتش است؛ عضویت در خبرگان تدوین قانون اساسی مسئول گزینش و اعزام قضات با حکم امام رحمت الله علیه امامت جمعه تبریز با حُکم حضرت امام امامت جمعه قم […]
۸۶ سال عمر او در مجاهدت و تلاش و پارسایی گذشت. مرور سوابق و مسئولیت‌های این عالم متقی، نشان از تلاش خستگی ناپذیرش در عمر پر برکتش است؛
عضویت در خبرگان تدوین قانون اساسی
مسئول گزینش و اعزام قضات با حکم امام رحمت الله علیه
امامت جمعه تبریز با حُکم حضرت امام
امامت جمعه قم با حُکم حضرت امام و حضرت آقا
عضویت در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
ریاست شورای بازنگری قانون اساسی
و البته شاید مهم‌ترین و حساس‌ترین مسئولیت ایشان، ریاست مجلس خبرگان رهبری در دوره‌های اول، دوم و سوم بود.
به این مسئولیت‌ها، باید سوابق انقلابی ایشان را نیز اضافه کرد.
سخن از آیت‌الله علی اکبر فیض است، کسی که همگان ایشان را به نام آیت‌الله مشکینی رحمت الله علیه می‌شناسند و امروز یعنی ۱۶ رجب، سالروز ارتحال این اسوه زهد و تقوا است.
شاید مناسب باشد با زندگینامه‌ای خودنوشت از سوی ایشان که در زمان آغاز انتخابات نخستین دوره مجلس خبرگان رهبری در سال ۱۳۶۱ نوشته شده است، مروری هر چند اجمالی بر زندگی پر برکت آیت الله مشکینی داشته باشیم.
«در اوایل کودکی حدود چهار سال در نجف اشرف که پدرم برای تحصیل علوم دینی در آن جا اقامت داشت، به مکتب رفتم و سپس همراه پدرم به وطن بازگشته و مقداری از مقدمات علوم دینی را نزد ایشان فرا گرفتم. زمانی که پدرم را از دست دادم، برای جامه عمل پوشاندن به توصیه اکید آن مرحوم نسبت به اشتغالم به علوم دینی، به سوی شهر مقدس قم به قصد ادامه تحصیل سفر کردم و البته وضعیت اقتصادی مناسبی هم نداشتیم، اما با این حال با زندگی می‌ساختیم.»
ادامه حیات نورانی این عالم ربانی نشان می‌دهد که در مدرسه فیضیه قم مشغول به تحصیل می‌شود و مدتی در درس آیات عظام خمینی، سید محمدتقی خوانساری، حجت کوه کمری، سید صدرالدین صدر، بروجردی، محقق داماد و علامه طباطبایی حاضر شده و از محضر این استادان کسب فیض می‌کند.
ایشان بعد از وفات آیت‌الله بروجردی و فشار و تقابل علنی رژیم پهلوی با دین و مرجعیت شیعه، با قیام امام همراه و در مبارزات علنی ضد شاه به فعالیت، سخنرانی و تبلیغ مشغول می‌شود.
همین مسئله موجب می‌شود تا چند بار مورد تعقیب قرار گرفته و به مدت چند ماه در تهران متواری باشد و با اسم مستعار با سایرین تماس بگیرد. این در حالی بود که در آن ایام بسیاری از سران انقلابیون در زندان بودند و جالب این است که هماهنگی انقلابیون بیشتر در زندان‌ها انجام می‌شد؛ این بود که آیت‌الله طالقانی به ایشان پیام می‌دهد که زندگی مخفی را رها کن تا دستگیر شوی و نزد هم باشیم. آیت‌الله مشکینی در آن اوضاع ترجیح می‌دهد تا با تداوم زندگی مخفی، در عین پیگیری امور انقلاب، بحث و درس و تالیف خود را نیز تعطیل نکند و همین شد که در آن ایام، توفیق نوشتن چند کتاب را به دست آورد.
پس از چند ماه ایشان مجددا به عراق باز می‌گردد و به درس امام خمینی و سایر مراجع در نجف می‌شتابد اما این حضور در نجف بیش از چند ماه به طول نمی‌انجامد و به دلیل ناسازگاری آب و هوای نجف با وضعیت جسمانی ایشان، مجبور به بازگشت به ایران می‌شود و چند روز بعد، ساواک ایشان را در منزل دستگیر می‌کند. شرط ساواک این است که باید حداکثر تا ۴۸ ساعت از قم خارج شود بنا بر این ایشان راه مشهد را در پیش می‌گیرد.
حضور در مشهد هم بیش از یک سال طول نمی‌کشد. آیت‌الله مشکینی مخفیانه به قم باز می‌گردد و این بازگشت همزمان با اعلامیه ساواک در معرفی ۲۷ نفر از طلاب و استادان حوزه علمیه قم به عنوان عوامل خرابکار و صدور حکم تبعید است.
طبیعی است که نام آیت الله مشکینی هم یکی از آن ۲۷ نفر باشد. حکم تبعید، سه ماهه و مقصد، ماهان کرمان است.
رژیم نمی‌داند که این سختی‌ها و تبعیدها، خللی در روند انقلابی‌گری این افراد ایجاد نمی‌کند.
فعالیت‌های مخفیانه ضد رژیم ادامه می‌یابد و ایشان از آنجا به گلپایگان تبعید می‌شود و این در حالی است که خانواده‌اش همچنان در ماهان کرمان بودند.
در گلپایگان مراقبت‌ها و فشارها بر روی آیت‌الله مشکینی افزایش یافت و وی نتوانست حتی نماز جماعت خویش را برگزار کند، اما با این موج فشارها باز هم ایشان تلاش می‌کند تا درس و بحث و از جمله تفسیر قرآن را به هر نحوی برگزار کند.
تغییر محل تبعید ادامه دارد و این بار ایشان را به صورت ناگهانی به کاشمر منتقل می‌شود.
مبارزات ادامه دارد و با عنایات حق تعالی، انقلاب به پیروزی می‌رسد.
ایشان به درس و بحث خود در قم ادامه می‌دهد و البته برخی مسئولیت‌ها هم ایشان را رها نمی‌کند که اوج آن، حضور مداوم در مجالس اول، دوم و سوم خبرگان رهبری با رأی مردم و انتخاب به عنوان ریاست این مجلس با رأی اعضاست.
آیت‌الله مشکینی در این سال‌ها تلاش دارد تا در کنار مسئولیت‌ها، همچنان با تدریس، تحقیق و نوشتن مأنوس باشد که حاصل آن، تالیف کتب متعدد از جمله آثار ارزشمندی مانند «مصطلحات الفقه»، «المواعظ العددیه»، «قصار الجُمل»، «الهُدی الی موضوعات نهج البلاغه»، «مسلکنا فی العقائد و الاخلاق و العمل»، «زمین و آنچه در آن است»، «تفسیر روان برای نسل جوان» و «تلخیص المکاسب» است.
ایشان همچنین موفق می‌شود تا شاگردان فراوانی را تربیت کند که از آن جمله می‌توان به گوهرهای درخشانی مانند حضرات آیات و حجج اسلام شهید ربانی املشی، شهید فضل‌اللّه محلاتی، شهید غلامحسین حقانی، سید محسن خرازی، سید حسن طاهری خرم آبادی، محمد محمدی گیلانی، محمد امامی کاشانی، محمدرضا مهدوی کنی، عباس محفوظی، مرتضی بنی فضل، محمد مؤمن، احمد جنتی، هادی باریک‌بین، محسن حرم‌پناهی، صادق احسان بخش و علی دوانی اشاره کرد که هر کدام، منشأ خدمات و برکات فراوانی بوده، هستند و خواهند بود.
همچنین درس اخلاق معظم له در حوزه علمیه قم، یکی از به یاد ماندنی‌ترین درس‌های اخلاق تشکیل شده در تاریخ جمهوری اسلامی است که به اذعان شرکت کنندگان، همواره یکی از مهم‌ترین، شلوغ‌ترین و البته تاثیرگذارترین درس‌های اخلاق در حوزه قم بود.
از دیگر باقیات صالحات آن مرحوم، می‌توان به تأسیس مؤسسه الهادی اشاره کرد که به عنوان موسسه‌ای فرهنگی شناخته می‌شود و در انتشار کتب مفید و اسلامی پیشتاز است.
با همه این اشتغالات، معظم له بارها تلاش داشت تا در ایام هشت سال دفاع مقدس، به جبهه‌ها بشتابد و با حضور و سخن در میان رزمندگان اسلام، موجب تقویت روحیه و تشویق آنان باشد.
سرانجام این عالم مجاهد و روحانی اخلاق مدار، پس از ۸۶ سال عمر با عزت، به ملکوت اعلی پیوست تا در تمام کشور به مدت یک روز و شهر مقدس قم به مدت سه روز، عزای عمومی اعلام شود.
رهبر انقلاب در پیام تسلیت خود به مناسبت ارتحال آن عالم ربانی فرمودند:
«… جایگاه رفیع او در نظام جمهوری اسلامی و ریاست مجلس خبرگان رهبری از آغاز تشکیل این مجلس که نشانه حرمت و مکانت او در چشم نخبگان و علمای بزرگ و اساتید مبرز روحانی کشور است و هرگز نمی‌توان در تواضع و فروتنی او یا در زندگی زاهدانه و دامن پاک او کمترین خدشه‌ای وارد آورد.
او جامع علم و عمل، جهاد و زهد و تشخیص و سلوک صائب و مستقیم و بدون انحراف بود … .»
همچنین شخصیت‌های متعدد دیگری هم پس از ارتحال ایشان، پیام تسلیت صادر فرمودند که از آن جمله می‌توان به پیام تسلیت آیت‌الله مکارم شیرازی اشاره کرد.
«… آیت‌اللّه مشکینی، عالمی وارسته و مجاهدی مبارز، سال‌ها یک نهاد حوزوی، یعنی جامعه مدرسین و یکی از مهم‌ترین ارکان نظام جمهوری اسلامی، یعنی مجلس خبرگان را آبرومندانه اداره کرد و هرگز از مسیر اصلی انقلاب، گامی فراتر ننهاد.
درس‌های اخلاق و خطبه‌های اجتماعی و سیاسی او در نماز جمعه، بسیار آموزنده و بیدارگر بود … .»
با توجه به بستری بودن ایشان در بیمارستانی در تهران به فاصله چند روز پیش از ارتحال، ابتدا تشییعی در تهران برگزار شد و سپس پیکر مطهرش به قم منتقل شد و پس از اقامه نماز توسط آیت‌الله مکارم شیرازی، در مسجد بالاسر حرم مطهر کریمه اهل بیت سلام الله علیها به خاک سپرده شد؛ اما یاد و نام او همیشه جاودان است و به تعبیر رهبر انقلاب، «جایگاه رفیع او در نظام جمهوری اسلامی» فراموش نشدنی است.