روایتی از امیرالمؤمنین (ع) منقول است که حضرت فرمودند: به سبب دستیابی به اموال دنیا خوشحالی نکن! اگر به ثروت وغنا رسیدی، خوشحال نشو و اگر در زندگی احساس کردی که مثلاً گرفتاری نداری، همه کارهایت رو به راه است و در کارهایت پیچیدگی نیست و مشکلی نداری، به اینها خوشحال نشو!از آن‌‌‌طرف، عکسش، اگر دستت خالی شد اندوهگین نشو، اگر از نظر مالی کمبود و فقر داری، اندوهگین نشو! اگر در زندگی‌‌‌ات مشکل و گرفتاری و بلاء پیش آمده، مغموم نشو! پس نه از ثروت و راحتی خوشحال شو و نه از فقر و بلا بدحال.

هر دو بخش روایت یک سیاق دارند. امّا حضرت بخش دوم روایت که دردآورتر است را توضیح می‌‌‌دهند. «فَإِنَََََّ الذََّهَبَ یُجَرََّبُ بِالنََّارِ»، این را بدان! طلا را به وسیله آتش می‌‌‌آزمایند، برای امتحان کردن، آن را در کوره می‌‌‌اندازند. «وَ المُؤمِنُ یُجَرََّبُ بِالبَلاءِ»، خدا هم مؤمن را به بلاء امتحان می‌‌‌کند و می‌‌‌آزماید. گرفتاری، کمبود مالی و پیچش‌‌‌هایی که در زندگی‌‌‌اش ایجاد می‌‌‌شوند. هر کدام یک نوع آزمایش الهی هستند. البتّه هیچ مانعی هم ندارد که بر اثر اعمال، آزمایش‌‌‌ها شدّت و ضعف پیدا کنند.

امیرالمؤمنین (ع) در این روایت بخشی از آزمایش‌‌‌های الهی را فرمودند. این را بدانید! سراسر زندگی دنیا، امتحان است. این جزء معارف ما است که سراسر زندگانی دنیا برای انسان‌‌‌ها امتحان و آزمایش الهی است. خدا لحظه به لحظه ما را امتحان می‌‌‌کند. چه نعمت بدهد و چه بگیرد، در هر دو صورت دارد امتحانم می‌‌‌کند. موقعی هم که نعمت می‌‌‌دهد، می‌‌‌خواهد ببیند چند مرده حلّاجی؟ کفران نعمت می‌‌‌کنی یا نه؟ وقتی ثروت و راحتی به دست آوردی، خدا یادت هست یا از یادت می‌‌‌رود. پس خدا همان موقعی که در رخاء وغناء هستیم، دارد ما را امتحان می‌‌‌کند. از آن طرف، وقتی هم که نعمتی را می‌‌‌گیرد، آنجا هم دارد ما را امتحان می‌‌‌کند. حواست جمع باشد!  من و شما همیشه سر کلاس امتحانات الهی هستیم.

این روایت در ارتباط با مؤمن است، به کفّار کاری ندارد، «وَ المُؤمِنُ یُجَرََّبُ بِالبَلاءِ». کفّار مثل حیوانات هستند که خدا علف‌‌‌ جلویشان می‌‌‌ریزد تا بخورند و لگد بیندازند تا بعد به حسابشان برسد. امّا خداوند دارد لحظه به لحظه من و تو را که اعتقاد داریم و می‌‌‌گوئیم به خدا و مبدأ و معاد مؤمن هستیم، امتحان می‌‌‌کند تا ببیند راست می‌‌‌گوئیم که مؤمن هستیم یا نعوذ بالله دروغ می‌‌‌گوئیم.

(۱)غررالحکم ص ۹۹ روایت ۱۷۱۶