اصلی‌ترین بازیگر در القای اثرپذیری تحریم‌های آمریکا علیه ایران
اگر دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا را مهم‌ترین شخصیت در تصمیم خروج آمریکا از برجام و اعمال تحریم علیه ایران در نظر بگیریم، خبرگزاری انگلیسی رویترز، در این پازل اصلی‌ترین بازیگر در القای اثرپذیری تحریم‌های آمریکا علیه ایران بوده است. به نظر می‌رسد قرارداد نانوشته‌ای بین دوطرف درباره تحریم‌های ایران با محوریت کاهش صادرات نفت ایران […]
به نظر می‌رسد قرارداد نانوشته‌ای بین دوطرف درباره تحریم‌های ایران با محوریت کاهش صادرات نفت ایران صورت گرفته است. از اردیبهشت سال گذشته و پس از اینکه ترامپ آمریکا را از برجام خارج کرد و به خریداران نفت ایران حداکثر ۶ ماه برای پایان دادن به خرید نفت از ایران فرصت داد، خبرگزاری رویترز کمتر روزی بوده که درباره صادرات نفت حداقل یک خبر منتشر نکند.
این خبرگزاری در یک‌سال گذشته به‌طور ویژه تلاش کرده تا با تولید اخبار، به هر شکل ممکن ریسک خطرپذیری شرکت‌های نفتی طرف معامله با ایران را بالا ببرد و آنان را از خرید نفت ایران منصرف کند.
در کنار هشدارها و تهدیدهای آمریکا علیه خریداران نفت ایران، رویترز بازوی رسانه‌ای جنگ تحریم علیه ایران، اخباری در زمینه کاهش صادرات نفت ایران منتشر می‌کند تا خریداران نفت ایران به این نتیجه برسند که ریسک خرید نفت از ایران بالاست و بهتر است به بازارهای دیگر انرژی فکر کنند.
رویترز روز گذشته و به فاصله دوروز پس از اینکه در گزارشی مدعی شد به اطلاعاتی دست یافته که نشان می‌دهد «چگونه تاجران نفتی تحریم‌های آمریکا علیه ایران را دور می‌زنند؟»، با استناد به داده‌های نفتکش‌ها و گزارش‌های دیگر مدعی شد که صادرات نفت خام ایران در ماه می به ۵۰۰ هزار بشکه در روز یا کمتر از آن رسیده است. رویترز برای باورپذیر کردن این آمار، اعلام کرده علاوه‌بر داده‌های نفتکش‌ها به گزارش منابعی در صنعت نفت نیز استناد شده است. علاوه‌بر این، دو منبع بخش نفت نیز به رویترز گفته‌اند ایران تاکنون در ماه می روزانه بین ۲۵۰ تا ۵۰۰ هزار بشکه نفت خام صادر کرده است.
جدا از این اخباری که رویترز مدعی است از سه طریق به آنها دست پیدا می‌کند، این خبرگزاری در یک‌سال گذشته هر خبر موثق یا غیرموثقی که پیرامون قطع خرید نفت ایران یا قطع روابط اقتصادی کشورها با ایران را منتشر کرده است تا شرکت‌های خارجی را به این باور برسانند که هیچ افق روشنی در تعامل اقتصادی با ایران وجود ندارد. اگر چه در چند سال گذشته و در بزنگاه‌های مختلف رویترز خبرسازی‌هایی را علیه ایران منتشر می‌کرد، اما روند تولید اخبار اینچنینی در میانه خرداد سال گذشته در رویترز شدت گرفت.
این خبرگزاری کمتر از یک هفته پس از سفر جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران به هند برای بررسی تعاملات اقتصادی دوجانبه، در گزارشی اعلام کرد شرکت هندی «ریلاینس» که مالک بزرگ‌ترین مجموعه پالایشگاهی هند است، واردات نفت از ایران را متوقف می‌کند. این خبرسازی‌های دروغین علیه ایران در یک سال گذشته ده‌ها بار اتفاق افتاد تا جایی که وزیر خارجه ایران اعلام کرد:
«خبرگزاری رویترز حدوداً روزی ۵۰ خبر دروغ در مورد اقتصاد ایران تولید می‌کند. یک گروه مشخص توسط یک کشور همسایه مورد حمایت مالی قرار گرفته‌اند و این گروه وظیفه دارد این اخبار را پخش و به‌نحوی مطرح کند که همه دنیا دارند از ایران خارج می‌شوند.»
چرا اطلاعات رویترز دروغ است
خبرگزاری رویترز برای نگارش گزارش درباره صادرات نفت ایران، به اطلاعات گمرک کشورهای خریدار نفت ایران استناد می‌کند. این اطلاعات با توجه به اینکه خریداران نفت ایران میزان خرید نفت از ایران را مخفی می‌کنند و اطلاعات دقیق آن را منتشر نمی‌کنند، نمی‌تواند منبع مورد تاییدی باشد. علاوه‌بر این مبنای رهگیری ماهواره‌ای نفتکش‌ها نیز روش قابل قبولی برای اثبات کاهش فروش نفت ایران نیست، زیرا ایران با روش‌های مختلف از جمله خاموش کردن سیستم‌های رهگیری و جابه‌جا کردن نفت در کشتی‌های دیگر، منشأ فروشنده نفت را پاک می‌کند.
با این وجود اختلاف فاحش بین میزان فروش نفت بر اساس ردیابی ماهواره‌ای و آمار رسمی فقط در میزان خرید کشور چین از ایران می‌تواند مشخص کند که این روش‌ها برای تخمین فروش نفت ایران ناکارآمد هستند. بر اساس رهگیری نفتکش‌ها خرید نفت چین از ایران در آوریل حدود ۸۰۰ هزار بشکه روزانه بوده است. این آمار بسیار بیشتر و تقریباً دو برابر آمار ۴۵۰ هزار بشکه‌ای است که رویترز بر مبنای اطلاعات گمرک درباره فروش نفت ایران منتشر کرده است. در کنار این مسائل ایران اعلام کرده است در فضای خاکستری نفت خود را به فروش می‌رساند.
«امیرحسین زمانی‌نیا»، معاون وزیر نفت دو هفته پیش در نشست «تحریم نفتی ایران از سوی آمریکا و تبعات بین‌المللی آن» در دانشگاه آزاد اسلامی اعلام کرده که نمی‌تواند بگوید ایران روزانه چند بشکه نفت می‌فروشد اما «وقتی بازار جهانی به علت شفاف نبودن ناشی از تحریم‌ها، «فاسد» شد، ایران می‌تواند با تخفیف به اندازه کافی، به خود ترامپ هم نفت بفروشد.»
در ادامه این گزارش به بررسی برخی خبرسازی‌های رویترز درباره ایران اشاره شده است.
خبرسازی به‌سبک رویترز
گاز در برابر غذا:
کمتر از دوماه پس از اعلام خروج آمریکا از برجام و پس از آنکه عراق از تحریم‌های نفتی آمریکا معاف شد، آمریکایی‌ها با کمک ابزارهای رسانه‌ای خود دست به فضاسازی گسترده‌ای زدند تا تحریم نفت ایران را کاملاً موفق و حداکثری جلوه دهند. در همین چارچوب، رویترز در خبری عجیب، به نقل از منابع آگاه عراقی مدعی شد یکی از مقامات عراقی در گفت‌وگو با رویترز گفته است: «عراق در برابر گاز به ایران اقلام غذایی می‌دهد و ایران نیز این پیشنهاد را پذیرفته است.»
دوروز بعد حمید حسینی، سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان نفت، گاز و پتروشیمی ایران، با تکذیب گزارش رویترز گفت که «عراقی‌ها پیشنهاد کرده‌اند پول گاز ایران را با دینار پرداخت کنند.» اما نکته جالب اینجاست که سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان نفت، گاز و پتروشیمی ایران گفت: «نه بنادر عراق ظرفیت آن را دارند که به ایران اقلام غذایی بدهد و نه عراق تولیدکننده مواد غذایی است. عراق خودش واردکننده عمده مواد غذایی از ایران است. چگونه می‌خواهد به ایران مواد غذایی بدهد؟!»
خبرسازی علیه فروش نفت ایران:
میانه تیرماه ۹۷، خبرگزاری رویترز مدعی شد که کره‌جنوبی بارگیری نفت از ایران را متوقف کرده است، سفارت این کشور در تهران این موضوع را تکذیب کرد. خبرگزاری رویترز این خبر را بدون منبع و به نقل از برخی منابع آگاه منتشر کرده بود. سفارت کره جنوبی در تهران در توئیتی، ادعای برخی رسانه‌ها مبنی‌بر عدم بارگیری نفت و میعانات گازی ایران در ماه جولای (تیر- مرداد) از سوی این کشور را رد کرد. در این توئیت کوتاه آمده است که کره جنوبی در حال مذاکره با آمریکا برای کسب معافیت است.
شکاف در اتحاد تهران – مسکو در سوریه:
در مرداد ۹۷ رویترز در گزارشی مدعی شد که دونالد ترامپ و ولادیمیر پوتین درباره اخراج ایران از سوریه به توافق رسیده‌اند. این بار هم منبع خبر یک مقامی بود که نمی‌خواست هویتش مشخص شود. این منبع آمریکایی به رویترز گفته بود که یکی از توافقات اولیه در گفت‌وگوی ترامپ با پوتین در ملاقات هلسینکی ضرورت خروج ایران از سوریه بوده است. رویترز در چارچوب مطالبات آمریکا برای انشقاق در اتحاد تهران- مسکو اقدام به چنین خبرسازی کرد اما خیلی سریع این خبر تکذیب شد و روس‌ها اعلام کردند به دنبال چنین اقدامی نیستند.
ادعای انتقال موشک به عراق:
در ابتدای شهریور ۹۷ و به فاصله یک روز پس از آنکه «ژان ایو لودریان»، وزیر امور خارجه فرانسه گفته بود: «ایران نمی‌تواند از مذاکره بر سر نگرانی‌هایی مانند آینده توافق هسته‌ای، برنامه موشکی بالستیک خود و همچنین نقشش در ثبات خاورمیانه اجتناب کند»، رویترز در یک خبرسازی، مدعی انتقال موشک به گروه‌های شبه‌نظامی شیعی شد و گفت که این گروه‌ها می‌توانند با این موشک‌ها تل‌آویو و ریاض را هدف قرار دهند تا این ادعا، بستری برای فشار غرب در مورد برنامه موشکی ایران و نقش تهران در منطقه فراهم کند.
شرط ماندن در برجام:
هفته گذشته رویترز در ادامه خبرسازی‌های خود علیه تهران مدعی شد، ایران تنها به شرطی در برجام می‌ماند که بتواند ۱.۵ میلیون بشکه نفت در روز را صادر کند. این خبر اما از سوی سیدعباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه تکذیب شد. او گفت:
«پرداختن به این‌گونه خبرسازی‌ها و گمانه‌زنی‌های ناقص و غیردقیق در فضای رسانه‌ای و عمومی نه‌تنها سازنده نیست بلکه می‌تواند به تخریب فضای مورد نیاز برای یک دیپلماسی جدی در شرایط کنونی منجر شود.»
افترا علیه روس اویل:
البته تنها ایران نیست که در این روند خبرسازی‌های رویترز قرار گفته است. ابتدای اردیبهشت سال‌جاری روس‌اویل غول صنعت نفت روسیه، با اعتراض شدید به رویترز، این خبرگزاری را به خرابکاری اطلاعاتی عمدی، متهم کرد و قول داد برای بایکوت آن در روسیه تلاش کند. رویترز در گزارشی این بار نیز به نقل از منابع آگاه و مستندات معرفی‌نشده، روس‌نفت را متهم کرده بود این شرکت روسی نفت ونزوئلا را با قیمتی پایین‌تر از بازار دریافت و به ازای آن چک‌هایی ۳۰ تا ۹۰ روزه پرداخت و سپس از خریداران نهایی این نفت، قیمت کامل را دریافت می‌کند. روس اویل در بیانیه خود آورد که رویترز فعالیت‌های خود به‌عنوان یک خبرگزاری را رها کرده است و به‌طور سیستماتیک به انتشار اطلاعات غلط و پراکنده کردن شایعاتی در راستای منافع اسپانسرهای خود می‌پردازد.
رسانه‌ای در ۲۰۰ نقطه دنیا:
شرکت خبری رویترز در سال ۱۸۵۱ توسط پاول جولیوس‌رویتر یک یهودی آلمانی‌تبار در لندن تاسیس شد. او در استفاده از تلگراف و مخابره اخبار در عصر خود از پیشگامان به‌شمار می‌رفت. رویترز پس از موفقیت در راه‌اندازی خطوط خبری تلگراف زیردریایی توانست به توافقی با بورس‌های لندن و پاریس دست یابد و اخبار مالی و قیمت سهام‌ها را میان این بورس‌ها رد و بدل کند. آژانس خبری رویترز پس از موفقیت‌هایش در زمینه انتشار خبرهای مالی، اعتباری مثال‌زدنی در اروپا کسب کرد. این شرکت همچنین اولین رسانه‌ای بود که اخبار حوزه‌های مختلف را پوشش می‌داد. در سال ۲۰۰۸ شرکت تامپسون کانادا توانست به صورت رسمی این شرکت بریتانیایی را بخرد. هم‌اکنون شرکت وودبریج کمپانی که متعلق به خانواده تامسون است، با در اختیار داشتن ۵۳ درصد از سهام تامسون رویترز، مالک اصلی آن به‌شمار می‌آید. بعد از این اتفاق با ادغام دو مجموعه شرکت جدید «تامپسون رویترز» متولد شد.
ایران و رویترز:
تاریخ ایران دل خوشی از انگلیسی‌ها و به‌ویژه از رویترز ندارد. «پاول جولیوس فرایهر فون رویتر» بنیانگذار رویترز همان شخصیتی است که در دوره قاجار امتیازنامه رویتر را از دربار دریافت کرد. او سال ۱۸۷۲ یعنی چند سال پس از تاسیس رویترز، با ناصرالدین‌شاه قاجار وارد مذاکره شد و امتیازنامه رویتر را در قبال اعطای وام گرفت.
به موجب این امتیاز سخاوتمندانه که برخی آن را بزرگ‌ترین اعطای منابع مالی یک کشور به یک فرد خارجی در تمامی تاریخ می‌خوانند، همه زندگی اقتصادی و سیاسی ایرانیان برای ۷۰ سال در اختیار رویتر قرار گرفت. به موجب این قرارداد، ساختن هرگونه راه و راه‌آهن و سد از دریای مازندران تا خلیج فارس و بهره‌برداری از همه معادن ایران (به‌جز طلا و نقره)، ایجاد مجاری آبی و قنات و کانال‌ها برای کشتیرانی یا کشاورزی؛ ایجاد بانک و هرگونه کمپانی صنعتی در سراسر ایران؛ حق انحصار کارهای عام‌المنفعه؛ استفاده و بهره‌برداری از جنگل‌ها برای مدت ۷۰ سال و استفاده از گمرکات ایران به مدت ۲۵ سال در ازای پرداخت ۲۰۰ هزار لیره انگلیسی و سود ۵درصد در اختیار رویتر قرار گرفت. برای امضای این قرارداد میرزاحسین‌خان سپهسالار ۵۰ هزار لیره انگلیسی، میرزا ملکم‌خان ۲۰ هزار لیره انگلیسی، معین‌الملک ۲۰ هزار لیره انگلیسی و مبالغی نیز اقبال‌الملک به‌عنوان رشوه دریافت کرده‌اند.
وسعت شرایط استعماری این امتیاز، اعتراضات گسترده‌ای را به رهبری علما به دنبال داشت. این قرارداد به نحوی جاه‌طلبانه بود که پس از تداوم اعتراضات و لغو آن، دولت انگلستان حاضر به طرفداری از رویتر نشد. رویتر برای جبران خسارت، ۱۷ سال به دنبال مطالبات خود بود تا درنهایت موفق به اخذ امتیاز بانک شاهی در ایران شد.
رسانه بخش کوچک ۵۴۸ خدمات رویترز:
«تامپسون رویترز» بیشتر به فعالیت‌های خبری شناخته‌شده است اما در حقیقت خبر بخش کوچکی از حوزه‌کاری این شرکت را پوشش می‌دهد. «خدمات مالی، خدمات حقوقی، خدمات رسانه‌ای و خبری، راهکارهای مدیریت ریسک، خدمات مالیات و حسابداری، خدمات مربوط به اتومبیل، خدمات مربوط به انرژی و خدمات مربوط به حاکمیت‌ها»
۹ حوزه‌ای است که رویترز در آن فعالیت دارد. تمام درآمدی که فعالیت‌های رسانه‌ای برای مجموعه تامپسون رویترز دارد تنها دو درصد از درآمدهای این شرکت را دربرمی‌گیرد. بخش اصلی تامپسون در حوزه‌های غیررسانه‌ای آن است. از میان ۵۴۸ مورد خدمات این شرکت تنها ۷۳ مورد آن مربوط به خدمات رسانه‌ای است. خدمات مشاوره‌ای مالی یکی از بزرگ‌ترین حوزه‌های فعالیتی این شرکت کانادایی است. پیام‌رسان «ایکان» یک نمونه از خدمات ارائه‌شده در امور مالی است که بیش از ۳۰۰ هزار عضو در سراسر جهان دارد. کاربران این پیام‌رسان کارشناسان حرفه‌ای امور مالی هستند که تحلیل‌ها و نمودارهای لازم در حوزه مالی را در پیام‌رسان به اشتراک می‌گذارند. هزینه اشتراک ماهانه این نرم‌افزار در سال ۲۰۱۳ ماهانه حداقل ۳۰۰ دلار و حداکثر ۱۸۰۰ دلار برای دسترسی کامل به اطلاعات بوده است.