مسئله به پرواز درآوردن یک هواپیما؛ چه بی سرنشین و چه با سرنشین، در نمونه های مرسوم یک دغدغه مشترک است و به زیرساختی مهم یعنی باند پروازی نیاز دارد. بالگردها و پرنده های بدون سرنشین از این قاعده به کنار هستند اما باقی هواگردها چه با سرنشین و چه بدون سرنشین بایستی از یک باند پروازی برای بلند شدن استفاده کنند.

به همین منظور هدف قرار دادن باندهای پروازی خصوصاً با مهمات مخصوص مثل بمب های خوشه ای خاص یا توسعه مهمات ضد باند از جمله برنامه هایی بود که خصوصاً در سالهای جنگ سرد بین قدرت های جهانی رونق داشت. حتی رژیم صهیونیستی در جریان جنگ ۱۹۶۷ اعراب و اسراییل به خوبی از این تکنیک برای از کار انداختن نیروهای هوایی عربی استفاده کرد.

صدام نیز در ابتدای جنگ تحمیلی همین شیوه را بر علیه پایگاه هوایی ایران به کار برد که البته با واکنش سریع یگان های مهندسی نهاجا، پایگاه ها آماده کار شده و در نهایت در ضربه متقابل نهاجا این حربه را علیه متجاوزان بعث به کار گرفت که به عنوان نمونه، پایگاه هوایی الرشید در کنار بغداد ۳ ماه از شرایط عملیاتی خارج شد.

جاده ها به کمک می آیند

اما برای رفع این محدودیت و مشکل، در برخی از کشورهای جهان از جمله ایران، برخی از جاده ها برای موارد اضطراری برای استفاده نظامی توسعه پیدا کرده اند که نمونه این مورد را در زمان جنگ نیز به صورت محدود تجربه کرده ایم.

برخی نیروهای مسلح مهم در دنیا همچون هند، این تمرین را انجام داده اند که در صورت لزوم، جاده های انها امکان تبدیل شدن به باند پروازی را داشته و انواع پرنده ها را بتوان از روی آنها به پرواز درآورد. البته در شرایط یک درگیری سنگین خصوصاً با یک دشمن قدرتمند در بحث هوایی ممکن است علاوه بر توان خود پایگاه های هوایی، این جاده های مهم که معمولاً در نزدیکی این پایگاه ها قرار دارد نیز هدف قرار گرفته و از دور خارج شوند.

یک راه حل جالب برای پرواز پهپادها

با توجه به تاکتیک های متنوع و منحصربفرد نیروهای مسلح ایران برای پاسخگویی به هر تجاوز یا تهدید پیش رو، استفاده از جغرافیای وسیع کشورمان، یکی از ابزارهای مهم بوده و بر این اساس، تلاش شده تا ابزار دفاعی تحرک بالایی داشته باشند. تا پیش از این پرتابگرهای موشکی متحرک ایران یکی از مشکلات بزرگ برای دشمنان محسوب می شد و به نظر حالا این بحث به پهپادها نیز سرایت کرده است.

در حوزه هواپیماهای جنگنده سرنشین، مشخصاً به یک باند پروازی با طولی مشخص نیاز است، گزینه بعدی نیز استفاده از هواپیماهای عمود پرواز است که البته کشور ما فاقد این نوع هواپیماها است. اما چطور می شود یک پهپاد را از فضایی کوچک به پرواز درآورد؟

یکی از اولین راه حل ها برای به پرواز درآوردن نمونه های البته کوچکتر، مثل اسکن ایگل، استفاده از نوعی فلاخن است که پهپاد شتاب لازم برای بلند شدن و ارتفاع گرفتن را فراهم کرده و در همین حین موتور نیز به وضعیت توان کافی برای ادامه پرواز می رسد.

روش دیگر استفاده از بوسترهای شتاب دهنده مثل پهپاد کرار است. که البته در این دو روش نیاز به برخی آمادگی ها و ثابت باقی ماندن نیروها در یک موضع برای به پرواز در آوردن پرنده های مورد نظر است که در مقابل یک دشمن مسلط در آسمان می تواند اشتباهی غیر قابل جبران باشد.

اما در این میان، سپاه یک راه حل متفاوت را برای پهپادهای مشتق شده از ار کیو ۱۷۰ در نظر گرفته است. اولین بار تصاویری از این نوع پرواز در جریان نمایشگاه دستاوردهای ۴۰ ساله انقلاب اسلامی در مصلای تهران منتشر شده و اخیراً نیز در رزمایش الی بیت المقدس ۱ به صورت واضح تر به نمایش درآمد.

شاهد ۱۶۱ بر روی یک وانت

جدا شدن شاهد ۱۹۱ از روی خودروی حامل

در این روش پهپاد بر روی یک وانت نصب شده و با رسیدن این خودرو به یک سرعت مشخص شتاب لازم برای به پرواز درآمدن این پهپاد به وجود می آید. این روش در برخی از کشورهای غربی برای استفاده های تجاری و شخصی در مورد پهپادهای سبک مورد استفاده قرار گرفته اما مشخصاً در حوزه نظامی و آن هم در مورد یک پهپاد با این ابعاد و آن هم مسلح به حداقل ۲ بمب هدایت شونده سدید، امری است که برای اولین بار در جهان رخ می دهد.

فایده پرواز وانتی چیست؟

یک هواپیمای بدون سرنشین با خاصیت های پنهانکاری و توان شناسایی و رزمی یک عنصر موثر در میدان نبرد محسوب می شود که می تواند نتیجه نبرد را تغییر دهد. حالا تصور کنیم این پهپاد نه از یک پایگاه هوایی یا حتی از یک جاده بلکه ممکن است از هر منطقه ای که یک وانت بتواند به سرعتی حدوداً ۷۰ کیلومتر در آن برسد به پرواز در بیاید.

لحظه ای، جغرافیای سرزمین ایران را در نظر بگیرید. زمین ها و جاده های صاف فراوانی که یک وانت یا بسیاری از خودرو های نظامی یا حتی آفرود می توانند به راحتی در آنها سرعت بالایی را کسب کنند. یعنی هر زمین صافی که یک خودرو بتواند در آن به سرعت کمتر از ۱۰۰ کیلومتر در ساعت در آن برسد را می توان به عنوان یک محل پرواز برای پهپادها در نظر گرفت.

لحظه جدا شدن پهپاد سپاه از روی حامل متحرک در رزمایش الی بیت المقدس ۱

پهپادهایی مثل سری شاهد ۱۶۱ و ۱۹۱ از مدل هایی هستند که می توان این گونه آنها را به پرواز درآورد. در این پهپادها خبری از چرخ و ارابه فرود نیست و پهپادها بعد از اتمام ماموریت و بازگشت با شکم روی زمین فرود می آیند. در این شرایط وزن این پرنده های بدون سرنشین بسیار کم تر شده و در عین حال نیازی به در نظر گرفتن فضایی خاص برای آنها درون بدنه نیست. کاهش وزن و بدنه آیرودینامیک تر و حمل و نقل و به پرواز در آوردن را برای این پهپادها راحت تر کرده و هم سطح پنهانکاری آنها را در هوا افزایش می دهد.

حالا تصور کنید که چه کار سختی برای دشمن به وجود می آید. کنترل این حجم از یک منطقه فشار بسیار گسترده ای را به سیستم های شناسایی وارد کرده و مشخصاً امکان ارسال بدون کشف شدن برای بسیاری از پهپادها در این شرایط موجود خواهد بود. طرف مقابل بایستی این طور تصور کند که شاید از نزدیک به بیش از ۷۰ درصد سرزمین ایران امکان به پرواز درآمدن یک یا چند پهپاد مسلح با خواص پنهانکاری وجود دارد. چندین هزار کیلومتر خط ساحلی و کویر بزرگ ایران که هر گوشه ای از آن می تواند یک پایگاه پهپادی مخفی باشد.

در حقیقت طراحان نیروی هوافضای سپاه با الگو گرفتن از طرح موفق و آزمایش شده پرتابگرهای متحرک در بخش موشکی، بازوی قدرتمند دیگر خود یعنی پرنده های بدون سرنشین را نیز به توان به پرواز در آمدن از روی یک سکوی متحرک مجهز کرده و سطح بقاء پذیری آنها را شدیداً افزایش دادند.

با توجه به برد و مداومت بالای پروازی این پهپادهای پنهانکار و بمب افکن، عملاً هر کدام از آنها می توانند منطقه وسیعی از کشورهای همسایه و دورتر از انرا پوشش داده و فقط به یک جاده کوچک برای آغاز عملیات خود احتیاج دارند به گونه ای که با این تاکتیک جدید، همه مناطق و استانهای ایران یک فرودگاه و باند پروازی ویژه برای عملیات این پرنده های بدون سرنشین محسوب می شوند.