سید محمد بطحایی بارها در سخنرانی‌های خود به موسسات خصوصی و ورودشان به حریم آموزش‌وپرورش اعتراض کرده بود. او در توییتی در این رابطه گفته بود “سال گذشته را یادتان هست وقتی با شما از مافیایی صحبت کردم که با اضطراب فرزندانمان دلالی می‌کنند و آن روز تمام توان خود را برای مقابله با حذف آزمون‌های زائد گذاشتیم.امروز حجم گسترده تبلیغات آنها را به بهانه کنکور می‌بینید؟”

البته آموزش‌وپرورش مدعی است که توانسته دست موسسات خصوصی را از دوره ابتدایی کوتاه کند و هر برنامه برگزار شده توسط این وزارتخانه, فرصت مناسبی است برای یادآوری این موضوع به عنوان یک دستاورد بزرگ!

همچنین طبق بخشنامه آموزش‌وپرورش برگزاری هر نوع آزمون موسسات خصوصی و استفاده از کتاب‌های کمک آموزشی در دوره ابتدایی ممنوع است. این تصمیم آموزش‌وپرورش برای پایان بخشیدن به سودجویی موسسات خصوصی در دوره ابتدایی و درگیرکردن دانش‌آموزان با کتاب‌های کمک آموزشی قابل تقدیر است اما  با ارسال یک بخشنامه و بدون سیستم نظارت و بازرسی کارآمد, این طرح به اهداف خود نمی رسد و مانند ده‌ها طرح دیگر صرفا روی کاغذ باقی می‌ماند کما اینکه هم‌اکنون هم برخی مدارس به ظاهر کتاب‌های کمک آموزشی را حذف کرده‌اند اما محتوای آنها به شکل پلی‌کپی و با عنوان پیک جمعه به دانش‌آموزان و خانواده‌ها تحمیل می‌شود.

نماینده موسسات خصوصی در مدارس

یکی از مدیران مدارس ابتدایی شهر تهران در اینباره می‌گوید: موسسات خصوصی، نمایندگان خود را امسال هم که آموزش‌وپرورش بخشنامه ممنوعیت ورود آنها به دوره ابتدایی را ابلاغ کرده است، به مدارس می‌فرستند تا آزمون‌های تشریحی و کتاب‌های کمک آموزشی خود را تبلیغ کنند و وقتی به آنها می‌گوییم ممنوع است، مجوز خود را که از آموزش‌وپرورش دریافت کرده‌اند، نشان می‌دهند.

او به موضوع جالب دیگری هم اشاره می‌کند که روش اصلی این موسسات برای همراه کردن مدارس با طرح‌هایشان است، سفرهای تفریحی داخلی و خارجی برای افرادی که با آنها همراهی می کنند,  به عنوان مثال یکی از این موسسات، افرادی را که با آنها همراهی کرده بودند را مهمان یک سفر تفریحی کرد.

اما بازار اصلی موسسات خصوصی و میدان هدف آنها دوره متوسطه است و بیشترین میزان فروش کتاب‌های کمک‌آموزشی و برگزاری آزمون‌ها مربوط به این دوره تحصیلی است. شبکه‌های تلویزیونی نیز دائم در حال تبلیغات محصولات مختلف این موسسات هستند از کتاب‌های کمک آموزشی و آزمون‌ها تا برنامه‌هایی که با هدف آموزش روش‌های تست‌زنی برای کنکوری‌ها پخش می‌شود.

عزمی وجود دارد؟

اوضاع آنقدر پیچیده است که اگر بخواهیم اتفاقات رخ داده در مدارس و ادارات آموزش‌وپرورش را کنار هم بچینیم، به این آسانی‌ها نمی‌توان باور کرد که آموزش‌وپرورش عزم جدی برای مبارزه با مافیای کنکور داشته باشد و این ماجرا زمانی عجیب تر می‌شود که پای صحبت‌های وزیر آموزش و پرورش و اصرارش بر مبارزه با مافیای کنکور یا خط و نشان‌هایش برای موسسات خصوصی بنشینیم.

برای درک بهتر مطلب به این گزاره‌ها توجه کنید: وزیر آموزش و پرورش به شدت از ورود موسسات خصوصی به حریم مدارس گلایه دارد و بارها در سخنرانی‌های خود به این موضوع اشاره کرده و حتی اخیرا گفت “این موسسات در حال لجبازی با ما هستند و تبلیغات خود را بیشتر کرده‌اند و اینطور به نظر می‌آید که کُتشان را در آورده‌اند و آماده یک کشتی جانانه با آموزش و پرورش هستند.”

کتاب‌های تست در دست دانش‌آموزان

برای بررسی وضعیت به چند مدرسه دوره متوسطه سری زدیم، بیشتر دانش‌آموزان به ویژه سال دوازدهمی‌ها، کتاب‌های تشریحی و تستی موسسات خصوصی را در دست داشتند و می‌گفتند به توصیه معلم کل کلاس این کتاب را تهیه کرده است.

معلم هم مهمترین دلیل تجویز کتاب‌های کمک آموزشی را این می‌داند که این کتاب‌ها با تمرین و تکرار بیشتر جریان یادگیری را برای دانش‌آموز تثبیت می‌کنند؛ موضوعی که به تنهایی از طریق کتاب‌های درسی و کلاس‌هایی با حدود ۳۵ تا ۴۰ دانش‌آموز ممکن نیست.

به گفته دانش آموزان در بحث کتاب‌های کمک آموزشی یکی از دلایل اصلی استفاده آنها بنا به تجویز معلم است.

وقتی معلم به کتاب‌های کمک آموزشی روی می‌آورد

در اینباره هامون سبطی کارشناس آموزشی که مدتی نیز به عنوان  مدیر مسئول انجمن فرهنگی ناشران آموزشی فعالیت داشت, می‌گوید:هدف‌گذاری کتاب‌های درسی فعلی بسیار عالی است اما در عمل به دلیل ضعف تجربه و دانش برخی مولفان دفتر تالیف، نتوانسته به اهداف خود در حد قابل قبول دست یابد و برتری نسبت به کتاب‌های قبلی ندارند.در چنین فضایی معلم‌ها به سمت کتاب‌های کمک آموزشی روی می‌آورند که برخی مفیدتر از کتاب‌های درسی است اما با رواج سوءاستفاده‌گری در تمام شئون، افراد فاسد به این جمع اضافه شده‌ و از ضعف کتاب‌های درسی سوءستفاده می‌کنند و اقدام به تالیف کتاب‌های کمک آموزشی نازلی می‌کنند که بر اخلاف اهداف آموزشی کلان کشور است.

وی معتقد است که آموزش‌وپرورش نقش نظارتی خود را بر روی موسسات غیردولتی به هیچ وجه اعمال نمی‌کند. حدود ۲۰ سال است که با تبلیغات گسترده موسسات آموزشی سودجو یا مافیای کنکور روبه رو هستیم. در این مدت آموزش وپرورش چه فعالیتی داشت تا سره را از ناسره مشخص و به مردم بگوید کدام موسسات در مسیر صحیح حرکت می‌کنند و کدام سودجو هستند؟ حالا که فساد کاملا نهادینه شده است و موسسات خصوصی در صدا و سیما و حتی خود آموزش‌وپرورش نفوذ کرده‌اند اصلاح کار دشوار است.

سبطی به این نکته هم اشاره می‌کند که کتاب‌های فیریک و شیمی و زیست وصله کردن کتب مرجع غرب است و وقتی کتاب‌های درسی وصله می‌شود مشخص است که انسجام ندارد و دانش آموز و معلم به کتاب‌های کمک آموزشی نیاز پیدا می‌کند که بتواند متوجه مفاهیم کتاب درسی شود! اگر برخی از این کتاب‌های استاندارد در بازار نباشد عملا معلم و دانش آموز در فهم کتاب درسی دچار مشکل می شوند.

وقتی یک پای ماجرا آموزش‌وپرورش است

تا این بخش, علت رواج استفاده از کتاب های کمک آموزشی در مدارس مشخص شد اما در بحث برگزاری آزمون‌های شبکه کنکور, ورود آسان موسسات به حریم مدارس و برگزاری آزمون هایشان,  روزهای جمعه آن هم داخل مدارس از کجا ریشه می‌گیرد؟ شگردکار بسیاری از موسسات خصوصی که آموزش‌وپرورش تعبیر مافیا را برای آنها به کار می‌برد، بدین صورت است که آنها اقدام به برگزاری آزمون‌های شبه کنکور خود در مدارس می‌کنند و دانش‌آموزان از همان سال‌های پایانی دبیرستان بدون نیاز به مراجعه به محل این موسسات از طریق مدارس در آزمون‌ آنها شرکت می‌کنند و بازهم بخش عجیبتر ماجرا این است که آنها برای ورودشان به مدارس و برگزاری آزمون هایشان از خود آموزش و پرورش مجوز می‌گیرند!

برگزاری آزمون در مدارس از جلوه‌های مدرسه محوری است

عبدالرسول عمادی معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش‌وپرورش  معتقد است که نمی‌توان تعامل مدرسه و بخش خصوصی را ممنوع کرد واین موضوع نه تنها منطقی نیست بلکه با اقتضائات برنامه درسی ملی نیز سازگاری ندارد. اینکه آزمون در مدارس برگزار شود به تشخیص شورای مدرسه و از جلوه‌های مدرسه محوری است اما نکته مهم این است اگر این موضوع بخواهد کاملا آزاد باشد ممکن است آزمون‌های فاقد کیفیت در مدارس برگزار شود بنابراین تصمیمی گرفته شد که سال‌ها در حال اجراست و مطابق با آن که موسساتی که از طریق سازمان مدارس غیردولتی تایید صلاحیت شده‌اند، اگر مدرسه خواهان برگزاری آزمون‌های آنها باشد باید از بالاترین مرجع این مسئله کسب مجوز شود بنابراین درخواست برگزاری آزمون در هر استان به مرکز سنجش ارائه می‌شود و این مرکز باید بگوید که آیا فلان موسسه موسسه مورد تایید است یا خیر. گرفتن مجوز از مرکز سنجش حساسیت آموزش‌وپرورش بر اجرای آزمون‌ها در مدارس است همچنین نمی‌خواهیم اختیارات  مدارس را هم بگیریم شواری مدرسه این اختیار را  دارد که در مدرسه اقدام به برگزاری آزمون کند البته این آزمون‌ها به هیچ وجه نباید در دروه ابتدایی برگزار شود.

تمام این اتفاقات در حالی زیر پوست مدارس رخ می‌دهد که وزیر آموزش‌وپرورش از مبارزه با مافیای کنکور سخن می‌گوید اما مدارس و حتی ادارات آموزش‌وپرورش در این زمینه راه خود را می‌روند و این تضادها برای مخاطبان این وزارتخانه سوالات بسیاری را رقم زده است.

آموزش‌وپرورش به خوبی بر این موضوع واقف است تا زمانی که در پایان دبیرستان دانش‌آموزان باید از سد کنکور عبور کنند، وجود چنین فضایی در مدارس اجتناب ناپذیر است، و شرایط فعلی هم شاهدی بر این ادعاست که مدارس و حتی ادارات آموزش و پرورش  هم همراه سیاست های وزیر نیستند شاید همین مسئله باعث شد که وزیر آموزش‌وپرورش پس از این که مشاهده کرد خط و نشان‌هایش فایده‌ای ندارد، با اعترافی تلخ گفت”در دوره متوسطه زورمان به مافیای کنکور نمی‌رسد”

سخنانی عجیب در یک همایش کنکوری

تا زمانی که یکی از دلایل اصلی بازارگرمی موسسات کنکور، سیاست‌های این وزارتخانه است و مجوز ورود آنها به مدارس از سوی مراکز و معاونت‌های آموزش و پرورش صادر می شود یا کتاب‌های کمک آموزشی در کتابنامه رشد و انتهای کتاب‌های درسی معرفی می‌شوند سخن گفتن از مبارزه با مافیا به نمایشی شبیه می‌شود که عزمی پشت آن وجود ندارد. اخیراً در جلسه‌ای با حضور معاونان آموزش‌متوسطه شهر تهران یکی از اساتید حوزه برنامه‌ریزی و مشاوره کنکور به سخنرانی پرداخته و در نظراتی عجیب گفته: “پیشنهاد ما این است که حتما به برگزاری آزمون‌ها اقدام کنید و مجوز این موضوع را دریافت کنید اما توجه هم داشته باشید که الفبای خلاقیت تخلف است و اگر بخواهیم برای بچه‌ها کاری کنیم باید متفاوت باشیم. در بخشنامه‌ای که از واحد ارزیابی عملکرد و رسیدگی به شکایات آموزش‌وپرورش ارسال شده، شرکت در آزمون‌ها نفی شده است اما توجه داشته باشید این موضوع اصلا برای دوره متوسطه نیست.”

اخیرا نیز اسنادی از صدور مجوز برگزاری آزمون موسسات خصوصی -همان مافیای کنکور مدنظر آموزش‌وپرورش- در سایت‌ها منتشر شد که یکبار دیگر تاییدی بود بر سیاست‌ها و عملکرد بخش‌های مختلف آموزش و پرورش در جهت همراهی با موسسات.

چند سوال

حالا مسئولان آموزش‌وپرورش باید به چند پرسش جدی پاسخ بدهند؟

مبارزه با مافیای کنکور در شرایطی که سرمنشأ ورود آنها به مدارس با مجوزهای وزارت آموزش‌وپرورش است، با چه دلایلی بارها در خلال سخنرانی‌های وزیر مطرح می‌شوند؟

آیا وزیر آموزش‌وپرورش در تلاش برای مبارزه با مافیای کنکور است اما بدنه زیر مجموعه او از معاونت‌ها, سازمان‌ها، ادارات آموزش‌وپرورش استان‌ها و مناطق و مدارس همراه نیستند؟

اگر آموزش‌وپرورش به فکر مبارزه جدی با مافیای کنکور است چرا از موسسات خصوصی که در حال تخلف هستند، شکایت نمی‌کند و اگر تبلیغ تمام کتاب‌های کمک آموزشی باید با مجوز آموزش‌وپرورش باشد چرا در این‌باره صرفا به نامه زدن به صدا و سیما اکتفا می‌کنند -درحالیکه این موضوع بارها تکرار شده و نتیجه‌ای نداشته است- و موضوع را از مراجع قانونی و به صورت حقوقی پیگیری نمی‌کنند؟