روزهای اخیر و پس از آنکه شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا مجوز لازم را به بانک‌مرکزی برای مداخله در بازار ارز را صادر کرد روند کاهش شدید قیمت دلار آغاز شد.

• بیشتر بخوانید

• چرا دلار ارزان می‌شود؟ + فیلم

تا پیش از این، قیمت خرید و فروش دلار در مرز ۱۹ هزار تومان قرار داشت و زمزمه‌هایی نیز از بیشتر شدن آن حکایت داشت اما با عملیات ارزی بانک‌مرکزی و همراهی مردم و رسانه‌ها، موج کاهشی آغاز و نرخ دلار در بازه بین ۹ تا ۱۱ هزار تومانی ثابت شد.

چه‌کسانی مخالف کاهش قیمت دلار هستند؟

اما از همان دقایق اولیه که روند نزولی سرعت گرفت، سه گروه به مخالفت با کاهش قیمت‌ها پرداختند و تمام تلاش خود را به کار بستند که مانع پایین آمدن قیمت این ارز شوند.

1. افرادی که به قصد کسب سود بالا و طمع ثروت‌اندوزی به بازار ارز وارد شدند
2. دلالان و کسانی که هرچه قیمت بالاتر برود سود بیشتری نصیبشان می‌شود
3. دشمنان و معاندین کشور و مردم که مخالف هرگونه بهبود معیشت ایرانیان هستند

نقطه مشترک مکانیزم عملیات روانی سه گروه‌ فوق برای دلسرد کردن مردم از کاهش قیمت دلار و همچنین بازگشت روند صعودی به آن، پخش شایعاتی مبنی بر افزایش مجدد قیمت بود که شبهاتی را نیز برای برخی از مردمی که دلارهای خود را در خانه ذخیره کرده‌اند به به همراه داشت.

در واقع این سه گروه با ترس از ورود حجم عظیم دلارهای خانگی به بازار که براساس برخی برآوردها میزان آن به بیش از ۲۵ میلیارد دلار نیز می رسد، سعی بر این دارند که با وعده گرانتر شدن ارز در روزهای آتی نه‌تنها مانع ضرر خود در این قمار ارزی شوند بلکه سود بیشتری نیز به جیب بزنند البته به قیمت ازبین رفتن زندگی و سلامت سایر مردم.

حال سوالی که اینجا مطرح میشود این است که آیا روند نزولی قیمت دلار در بازار غیر رسمی ایران ادامه خواهد داشت و یا دلار دوباره به کانال‌های قبلی صعود خواهد کرد.

چرا دلار گران شد؟

برای پاسخ به این سوال باید به بررسی مولفه‌هایی پرداخت که در ابتدا قیمت دلار را افزایش و سپس طی روزهای اخیر با کاهش همراه کرد. بطور کلی سه عامل اصلی برای افزایش قیمت دلار می‌توان در نظر گرفت:

1. ضعف مدیریت و برنامه‌ریزی بانک مرکزی
2. خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌ها
3. عوامل روانی و رسانه ای

بانک مرکزی که همواره طی سال‌های گذشته به عنوان یک بازیگر اصلی در بازارهای ارزی حضور داشت از ابتدای سال با شک و تردید نسبت به ادامه حضور مواجه شد. پس از آن نیز همزمان با اعلام خرید و فروش ارز با نرخ ۴۲۰۰ که به دلار جهانگیری معروف شد، بانک عملا از حضور در بازار کنار رفت و بازار نیز با برخوردهای پلیسی از بین رفت.

همین کنار رفتن بانک مرکزی از بازار و در عین حال روی کار آمدن بازار غیررسمی زیرزمینی خرید و فروش ارز در کشور، موجب شد قیمت‌ها بدون هیچ نظارت خاصی افزایش یافته و بالا رود. صادرکنندگان نیز با مشاهده این روند افزایش در بازار غیر رسمی علاقه‌شان برای وارد کردن دلار به بازار رسمی سامانه نیما که نرخ آن ۴۲۰۰ تومان بود کم شد و دلارهای صادراتی نیز در بازار آزاد به فروش رفت که اثرات مخربی بر کاهش ذخایر ارزی بانک داشت.

با پایان زمان حضور سیف در بانک مرکزی و روی کارآمدن همتی، بانک مرکزی تمام تلاش خود را برای تعمیق بازار دوم ارزی به کار برد که این مسئله سبب ایجاد توازن و تثبیت قیمت نسبی دلار شد.

اما این همه ماجرا نبود و عملیات رسانه‌ای افزایش قیمت نیز همزمان در حال اجرا بود و دشمنان خارجی و سودجویان و خودخواهان داخلی نیز همصدا با هم به افزایش قیمت‌ها دامن زدند و با خریدهای بدون نیاز و احتکار دلار، فشار زیادی بر بازار وارد آوردند که همزمانی این مسئله با بازگشت تحریم‌های آمریکا، توانست ثبات را متزلزل کند.

بنابراین طبیعی بود که عده‌ای منتظر بمانند تا در هر اتفافی، موج افزایشی نرخ ارز را ایجاد و در نوسان بوجود آمده سودهای کلانی به جیب بزنند.

یک سوم شدن قیمت دلار در سه روز

همانطور که اشاره شد بخش عمده‌ای از روند افزایشی قیمت دلار در ماه‌های اخیر براثر عملیات رسانه ای بود. به عنوان نمونه همزمان با سفر ۴ روزه رئیس‌جمهور به نیویورک که دستاوردهای زیادی نیز در حوزه‌های سیاسی داشت، دلالان و سوداگران با انواع تاکتیک‌های عملیات روانی به پیاده‌نظام دشمن تبدیل شدند و قیمت دلار را در همین چند روز سفر ۴ هزار تومان بالا بردند.

• بیشتر بخوانید

• افزایش ۴هزار تومانی قیمت دلار هم‌زمان با سفر ۴روزه روحانی +نمودار

در سوی مقابل پس از آنکه طی مدت اخیر بانک مرکزی، مجوز لازم را به صرافی‌ها برای واردات ارز به هر میزان ارائه کرد و در عین حال خود نیز اقدام به افزایش میزان ذخایر ارزی نمود، بالاخره شرایط لازم به وجود آمد تا با استفاده از مصوبه‌ای که از شورای عالی هماهنگی سران قوا – که با تدبیر رهبرانقلاب برای مقابله با تحریم‌ها و حل معضلات اقتصادی ایجاد شده بود – گرفت مجددا به بازار ورود کند و با مداخله قیمت را در محدوده مدنظر خود تثبیت کند.

رسانه ها و به خصوص شبکه های اجتماعی نیز در این مدت که ارز روند کاهشی داشت با ورود به هنگام و ایجاد عملیات رسانه‌ای بر ضد دلالان ارزی توانستند همراهی مردم و افکار عمومی با کاهش قیمت را ایجاد کنند که این موضوع سبب روانه شدن سیل دلارهای خانگی به بازار برای فروش و سنگین تر شدن کفه عرضه در معادله عرضه-تقاضا شد.

• بیشتر بخوانید

• هجوم مردم شهرهای مختلف برای فروش ارز و سکه

به بیان دیگر طی روزهای اخیر فروشندگان ارز بسیار زیاد بودند و خریداران اندک. بنابراین کاهش قیمت سرعت بیشتری به خود گرفت که در نتیجه آن شنیدن خبرهایی مبنی بر فروش قیمت دلار در بازه حدود ۸ هزار تومان و حتی تا ۶ هزار تومان بود که به تعبیری می‌توان به یک سوم شدن قیمت دلار در سه روز عنوان کرد.

قیمت دلار چقدر است؟

برای محاسبه قیمت دلار می‌توان بهای آن را بنا بر متغیرهای مختلف در نظر گرفت و باتوجه به جو روانی جامعه و … قیمتی برای آن در نظر گرفت. کارشناسان معتقدند در حال حاضر قیمت دلار در بازار باید رقمی بین ۷۵۰۰ تا ۹ هزار تومان باشد و قیمت‌های بالاتر از آن غیرواقعی بوده و هر لحظه و با هر تصمیمی امکان ضرر برای خریداران را به همراه دارد.

برخی دیگر از کارشناسان نیز معتقدند در صورتی که ارز ذخیره شده و خانگی مردم وارد بازار شود قیمت دلار را به کمتر از ۴۲۰۰ تومان نیز خواهد رساند.

اما مقایسه قیمت دلار با متغیرهای مختلف که توسط یکی از اقتصاددانان استخراج شده‌است نشان می‌دهد قیمت واقعی دلار در بازه زیر قابل اعلام است.

1.  بر اساس اختلاف شاخص قیمتهای داخلی و جهانی (نسبت به شهریور ماه سال ۱۳۹۲) قیمت دلار باید زیر ۵۰۰۰ تومان باشد.
2. بر اساس اختلاف شاخص قیمتهای داخلی و جهانی (نسبت به سال ۱۳۶۸، پس از پایان جنگ) قیمت دلار باید ۴۱۰۰ تومان باشد.
3. بر اساس اختلاف شاخص قیمتهای داخلی و جهانی (نسبت به سال ۱۳۵۶)  بایستی قیمت دلار ۶۲۰ تومان باشد.
4. بر اساس محاسبات قدرت برابری خرید- آمار دکتر شاکری (استاد اقتصاد دانشگاه علامه) – بایستی قیمت دلار حدود ۲۰۰۰ تومان باشد.

برای جلوگیری از افزایش قیمت چه باید کرد؟

در این زمینه نقش دولت و بانک مرکزی تعیین کنندگی بالایی دارد بگونه‌ای که باید روند مداخله بانک مرکزی در بازار ارز همچنان ادامه داشته باشد تا این اطمینان حاصل شود که افزایش قیمت ارز در کار نخواهد بود و به موازات آن دلار از کالایی سرمایه ای به سرمایه‌ای راکد و بدون سود تبدیل شود.

از سوی دیگر همانطور که خبر مجازات و اعدام سه تن از اخلالگران اقتصادی که این هفته توسط قوه قضائیه اعلام شد، پالس مثبتی به مردم و بازار برای برخورد با مخلان امنیت اقتصادی کشور و برخورد با دانه درشت‌ها داشت تداوم این برخورد بخصوص با گروه‌هایی که برای افزایش قیمت برنامه ریزی می‌کنند، اقدام موثری است.

تهدید نیروی انتظامی برای برخورد با سایت ها و شبکه‌هایی که اقدام به انتشار قیمت‌های غیر واقعی از دلار می‌کنند، را می‌توان در همین چارچوب ارزیابی کرد که انجام اقدامات عملی در این زمینه می‌تواند بازهم در همراهی و اعتماد مردم موثر باشد.

از همین رو لازم است مسئولین دولتی و به خصوص مدیران بانک مرکزی نسبت به اظهار نظرهای خود دقت بیشتری داشته باشند و از سخنانی که ممکن است برداشت به بی‌برنامگی و ضعف شود پرهیز نمایند. همچنین با رونق حساب‌های سپرده ارزی بانک‌ها و در صورت نیاز افزایش میزان سود پرداختی بابت سپرده‌گذاری، حجم عظیم و نجومی دلارهای خانگی را وارد شبکه‌ بانکی کنند تا مانع سفته‌بازی عده ای شوند.

• بیشتر بخوانید

• تاثیر سخنان روحانی و همتی در گرانی دوباره نرخ ارز+ نمودار

همچنین با توجه به اینکه بانک مرکزی از این پس منع قانونی برای مداخله در بازار ندارد و وضعیت سپرده‌های ارزی کشور نیز در شرایط قابل قبولی است و طبق گفته رئیس‌جمهور در صورت نیاز می‌توان طی دو هفته قیمت را به زیر ۴ هزار تومان رساند، هرگونه اهمال این نهاد پولی-مالی در انجام وظیفه مدیریت بازار  که منجر به بازگشت قیمت به کانال‌های قبلی شود، همانگونه که طمع عده‌ای برای خرید دلار اقدام مذمومی است و از آن به عنوان خیانت به کشور تعبیر می‌شود، تعلل در مداخله بازار نیز باید خیانت در نظر گرفته شده و  مورد بررسی نهادهای قضایی قرار گیرد.