حسن روحانی، رئیس‌جمهور دیروز در جریان معرفی وزیر پیشنهادی کار به مجلس شورای اسلامی گفت: در طول این ۵ سال افتخار می‌کنیم که شاغلین کشور را از حدود ۲۰ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر به ۲۳ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر رساندیم. تعداد شاغلین در روزی که دولت را تحویل گرفتیم، ۲۰ میلیون و ۶۰۰ هزار بوده و امروز اشتغال ۲۳ میلیون و ۳۰۰ هزار است. این میزان اشتغال را در طول ۵ سال درست کردیم. این آمار در سایت مرکز آمار ایران در دسترس است.

رئیس جمهور با اشاره به اینکه این آمار رسمی کشور است، اضافه کرد: این بدان معنا نیست که در اشتغال مشکل نداریم. همه خانواده‌هایی که هنوز بیکار دارند، فرزند بیکار و جوانی که مشغول به کار نشده دارند، در انتظار تلاش بیشتر ما هستند. بنابراین در زمینه اشتغال باید تلاش کنیم و این وزارتخانه وظیفه سنگینی در زمینه اشتغال و حمایت از کارگران به عهده دارد.

این آمار پیش از این نیز در جریان سوال از رئیس جمهور مطرح شد؛ در جریان سوال از رئیس جمهور در شهریور ماه امسال یکی از سوالات نمایندگان مجلس شورای اسلامی از حسن روحانی«عدم اقدام شایسته دولت در خصوص کاهش نرخ بیکاری» بود. در پایان این جلسه، پاسخ رئیس‌جمهور درباره این سؤال، نمایندگان را راضی نکرد.

* از اشتباه عمدی تا اشتباه لفظی؛ آمار اشتغالی که بازیچه شد

رئیس‌جمهور در پاسخ به این سؤال با تأکید بر اینکه درزمینه اشتغال موفقیت بسیار بزرگی داشتیم، گفت: «در زمینه بیکاری کارنامه دولت یازدهم و دوازدهم بسیار درخشان است… ۸۴ تا ۹۱ اشتغال خالص ما ۱۰ هزار نفر بوده است. در طول ۵ سال گذشته اشتغال خالص، ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر بوده است … اگر دولت یازدهم و دوازدهم مثل دولت دهم و نهم در اشتغال کار می‌کرد، امروز رقم بیکاری به‌جای ۱۲ درصد، ۲۲ درصد بود. این هنر دولت یازدهم و دوازدهم است». درنهایت، قانع نشدن اکثریت قاطع نمایندگان مجلس (حدود ۷۳ درصد از ۲۷۲ نماینده حاضر در جلسه) از پاسخ‌های رئیس‌جمهور در این زمینه نشان داد که تفاوت وسیعی بین دیدگاه‌های مجلس و دولت درباره وضعیت اشتغال در دولت روحانی وجود دارد. اتفاقی که دیروز هم با فریادهای مخالف نمایندگان هنگام بیان آمار اشتغال در مجلس شاهد بودیم.

البته ناگفته نماند که رئیس جمهور دیروز در یک اشتباه دیگر حتی به جای همین ۲۷۰۰ شغل در ۵ سال به اشتباه گفت ۲۷۵ هزار شغل در ۵ سال ایجاد شده است!

آنچه واقعیات بازار کار و آمار اشتغال را با آمار رئیس‌جمهور متفاوت می‌کند این نکته است که روحانی آمار اشتغال‌زایی سال ۹۲ را در حاصل کار خود گنجانده است درحالی‌که دولت وی از تابستان ۹۲ شروع به کار کرده است. دیگر اینکه بعضاً در آمارهای مدیران دولت فعلی آمار فصل‌های با اشتغال بیشتر به دلیل اشتغال فصلی با فصول با اشتغال‌زایی کمتر در دولت نهم و دهم مقایسه شده است.

* مرکز آمار چه می‌گوید؟

اگر بخواهیم آمارهای مرکز آمار را معیار قرار دهیم طبق گزارش فصلی این مرکز خالص اشتغال‌زایی سالانه دولت از تابستان سال ۹۲ تا تابستان ۹۶ یک‌میلیون و ۶۰۰ هزار شغل بوده است که تفاوتی یک‌میلیونی با آمارهای بیان‌شده توسط رئیس دولت دارد.

همچنین بر اساس گزارش های سالیانه مرکز آمار، خالص میزان اشتغال ایجادشده در دولت یازدهم (دوره زمانی سال‌های ۹۲ تا ۹۶)، حدود ۲ ‌میلیون نفر بوده است.

در همین حال مرکز پژوهش های مجلس در شهریورماه در گزارشی از «بررسی تحولات مهم بازار کار ایران در دوره پاییز سال ۱۳۹۳ تا زمستان سال۱۳۹۶» نوشت: «جنس اشتغال ایجاد شده طی ۳.۵ سال منتهی به زمستان سال ۱۳۹۶ ، به خصوص در فصول مؤخرتر، از جنسی است که نمی توان آن را به سیاستهای اقتصادی دولت، به ویژه سیاستهایی که با عنوان سیاستهای اشتغالزایی یاد می شود نسبت داد. برای مثال تعیین ایجاد چند ده هزار شغل توسط هریک از دستگاه های دولتی مانند وزارتخانه‌های مختلف یا تزریق منابع توسط دولت یا ارائه تسهیلات توسط نظام بانکی در قالب طرح های مختلف اشتغال روستایی و اشتغال فراگیر تطابق مناسبی با ویژگی های احصاء شده برای اشتغال فصول مورد بررسی ندارد، زیرا کارکنان مستقل در بنگاه های خرد دسترسی به چنین منابعی نخواهند داشت.»

* اشتغال ناقصی که آمار را بالا برد

بررسی های این مرکز پژوهشی نشان می دهد که افزایش اشتغال طی ۱۴ فصل منتهی به زمستان ۱۳۹۶ عمدتاً در بخش خدمات و بنگاه‌های بسیار کوچک (دارای کمتر از ۴ نفر کارکن) و با وضعیت شغلی «کارکن مستقل» بوده است که سهم کمتری از این اشتغال ایجاد شده دارای پوشش بیمه به واسطه شغل خود بوده‌اند و سهم بیشتری دارای اشتغال ناقص هستند و تمایل دارند شغل تمام وقتی داشته باشند.

مرکز آمار ایران هم در گزارش‌های سالیانه خود اعلام کرده بود که بخش قابل توجهی از خالص شغل‌های ایجادشده در دولت یازدهم و دوازدهم متعلق به بخش اشتغال ناقص بوده و در نتیجه، نرخ اشتغال ناقص از ۸.۹ درصد در سال ۹۲ به ۱۰.۴ درصد در سال ۹۶ رسیده است.

در همین مورد گزارش رسمی مرکز پژوهش های مجلس نشان می دهد که بخش عمده دو میلیون شغل ایجاد شده، اشتغال ناقص و فاقد پوشش بیمه ای بوده است. این گزارش می‌افزاید: « بررسی انجام شده نشان می دهد در ۱۳ فصل مورد بررسی به طور متوسط ۳۵ درصد شاغلان اضافه شده به جمعیت شاغل دارای پوشش بیمه به واسطه شغل خود بوده اند و ۶۵ درصد در مشاغلی شاغل شده اند که دارای بیمه نبوده است.»

بنابراین به نظر می‌رسد این بخش سخنان رئیس‌جمهور بیشتر قابل اتکا باشد که می‌گوید: این بدان معنا نیست که در اشتغال مشکل نداریم. همه خانواده‌هایی که هنوز بیکار دارند، فرزند بیکار و جوانی که مشغول به کار نشده دارند، در انتظار تلاش بیشتر ما هستند.