از جمله نظریات تصادفی شامل نظریه بوفون، چمبرلین و مولتن، جفریز- جنیز، راسل و نظریات تکاملی شامل نظریه کانت، لاپلاس، لی گونده، کویپر، آلفون، هویل، اشمیت هستند.

اما نظریه جامع‌تر و پذیرفته‌تر برای شکل‌گیری منظومه شمسی، نظریه سحابی خورشیدی است؛ بر طبق این نظریه حدود ۵ میلیارد سال پیش، ابر بزرگی ساخته شده از گاز هیدروژن و هلیوم و همچنین درصد کمی از عناصر سنگین‌تر و غبار بین ستاره‌ای در اثر انفجار یک ابر نو اختر، منقبض و متراکم شد.

این ابر شروع به چرخش کرد و در اثر چرخش مواد در مرکز این ابر جمع و فشرده شدند؛ سرعت چرخش افزایش یافت و ابر از حالت کروی خارج شد و به یک دیسک تبدیل شد.

موادی که در مرکز جمع شده بودند تبدیل به یک توده بزرگ شدند و به دلیل نزدیک شدن و فشرده شدن اتم‌ها، دما افزایش پیدا کرد و به نقطه بحرانی رسید و شروع به سوختن کرد و ستاره به نام خورشید متولد شد.

حدود یک میلیون سال بعد و با ادامه چرخش،  سنگ‌های نزدیک به خورشید به هم پیوستند و سیاره‌های درونی را تشکیل دادند و در نواحی دورتر یخ یا سنگ و فلز بهم پیوستند و سیارات دورتر را تشکیل دادند.

این سیارات به دلیل دور بودن یا نزدیک بودن به خورشید دارای اندازه و دمای متفاوتی هستند؛ علاوه بر سیارات اجرام دیگری مانند اقمار، ستاره‌های دنباله دار، سیارک‌ها، خرد سیارات و گرد و غبار و گاز نیز اطراف خورشید حضور دارند و در حال چرخش هستند.

خورشید

خورشید در قلب منظومه شمسی قرار دارد و بزرگ‌ترین قسمت آن محسوب می‌شود؛ زیرا ۹۹/۸ درصد از جرم منظومه شمسی را به خود اختصاص داده است.

شعاع خورشید در حدود ۱۰۹ برابر شعاع زمین(۶۹۶ هزار کیلومتر) و جرم آن در حدود ۳۳۰۰۰۰ برابر جرم زمین است.

دما در سطح خورشید حدودا ۵۵۰۵ درجه سانتی گراد است در حالی که دما در هسته آن بسیار بیشتر از این مقدار است؛ خورشید یکی ا ز ۴۰۰ میلیارد  ستاره کهکشان راه شیری است، خورشید و فضای اطراف آن به چند منطقه و لایه شامل هسته، منطقه تشعشع کننده، منطقه وزش گرمایی، فوتوسفر، کروموسفر، منطقه رقیق انتقال و کرونا تقسیم می‌شوند.

سیارات

سیاره یک جسم بزرگ، کروی و سنگین است که حول یک ستاره در حال گردش است  و با  نوری که از ستاره به آن می‌رسد؛ روشن می‌شود.

بنا به تعریف اتحادیه بین‌المللی اخترشناسی “سیاره” چنین مشخصاتی دارد؛

۱- به دور خورشید یا یک ستاره می‌چرخد.

۲- جرم کافی برای گرانش خود را دارد تا بر نیروهای اجسام صلب (سخت) غلبه کند و در نتیجه دارای شکلی تقریبا گرد و دارای تعادل هیدرواستاتیک است.

۳- تمام مسیر (مدار) خود را از اجرام ریز و درشت در نزدیکی اش را پاکسازی کرده است.

این سازمان همچنین تعریف “سیاره کوتوله” را این چنین بیان می‌کند؛

۱- به دور خورشید یا یک ستاره می‌چرخد.

۲- جرم کافی برای گرانش خود را دارد تا بر نیروهای اجسام صلب(سخت) غلبه کند و در نتیجه دارای شکلی تقریبا گرد و دارای تعادل هیدرواستاتیک است.

۳-تمام مسیر (مدار) خود را از اجرام ریز و درشت جارو نکرده است (آنها جذب یا دفع نکرده)

۴- قمر یک سیاره نیست.

سیاره‌های «شبه زمین»  کدامند؟

سیارات به دو دسته درونی و بیرونی تقسیم می‌شوند؛ این دو دسته با هم متفاوت هستند.

سیارات درونی در مداری کوچک‌تر نزدیک به خورشید قرار دارند و تناوب مداری کمی دارند؛  بیشتر از سنگ ساخته شده‌اند.

نسبت به سیارات بیرونی، کوچک‌تر و چگال‌تر هستند.

شمار ماه‌های این سیارات کم یا هیچ است و هیچ حلقه سیاره‌ای پیرامون آن‌ها وجود ندارد؛ این سیارات عبارتند از  تیر، ناهید، زمین و مریخ که به آنها “شبه زمین” هم می‌گویند. زمین بزرگ‌ترین سیاره در این دسته است. بقیه سیارات شبه زمین از ۳۸ تا ۹۵ درصد قطر زمین و ۵٫۵ تا ۸۵ درصد جرم زمین را دارند.

سیارات «شبه مشتری» کدامند؟

سیارات بیرونی دور از خورشید و در مداری بزرگ‌تر نسبت به خورشید قرار دارند و تناوب مداری بسیار زیادی دارند و عمدتاً از گازهای هلیوم و هیدروژن ساخته شده‌اند و مقادیر کمتری از عناصر آمونیاک و متان هم درونشان وجود دارد.

از آن‌جا که این سیارات از گاز ساخته شده‌اند، دارای چگالی کم و بزرگ‌تر هستند. اطراف  خود دارای حلقه هستند و ماه‌های بسیاری نیز دارند؛ این سیارات مشتری، زحل، اورانوس و نپتون هستند که غول‌های گازی یا سیارات “شبه مشتری” نامیده می‌شوند. آنها از ۳٫۹ تا ۱۱٫۲ برابر قطر زمین و از ۱۵ تا ۳۱۸ برابر جرم زمین را دارند.

سیاره کوتوله پلوتون فقط ۱۹ درصد قطر و یک پانصدم جرم زمین را دارد و جزو سیارات اصلی نیست.