اخیرا دوباره اخباری مبنی بر بازگشایی یک دفتر در تهران به گوش  می رسد؛ دفتری که قرار است در آن دیپلمات‌های بلند پایه‌ای به نمایندگی از ۲۸ کشور اروپایی در آن حضور داشته باشند. البته این برای اولین بار نیست که پس از امضای برجام  زمزمه بازگشایی دفتر نمایندگی اتحادیه اروپا  در تهران  مطرح می شود، در همین راستا  سال گذشته با سفر هیاتی ۷۰ نفره از اتحادیه اروپا به تهران این خبر برای  چندمین بار  تمرکز  رسانه ها را به خود جلب کرد و  فرضیه بازگشایی این دفتر نمایندگی که از دوران اصلاحات کلید خورده بود، جدی تر شد.

پس از سفر«فیل هوگان» کمیسیونر کشاورزی و توسعه روستایی اتحادیه اروپا  در آبان ماه سال گذشته و در دیداری که با  «اسحاق جهانگیری» معاون اول رییس جمهوری  داشت بار دیگر مساله دفتر اتحادیه در ایران برجسته شد،به طوریکه  کمیسیونر کشاورزی و توسعه روستایی اتحادیه اروپا، افتتاح دفتر را مساله‌ای سیاسی دانست که  از سوی «فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به عنوان متصدی پیشبرد این امر پیگیری می شود.وی همچنین افزود: اتحادیه اروپا مایل است دفتری در تهران داشته باشد تا بتواند مفاد توافقنامه‌ها میان ایران و اتحادیه اروپا را بهتر و با سرعت بیشتری پیگیری کند.در مقابل  جهانگیری نیز با بیان اینکه این موضوع در حال حاضر در دستور کار وزارت امور خارجه ایران قرار گرفته و در حال بررسی است، اضافه کرد :«تاسیس دفتر اتحادیه اروپا در تهران می‌تواند به توسعه روابط کمک کند.»

پیش‌تر نیز اوایل خردادماه سال ۹۶  و یک هفته پس از پیروزی «حسن روحانی» در انتخابات ریاست جمهوری، «دونالد تاسک» رییس شورای اروپا و «ژان کلود یونکر» رییس کمیسیون اروپا در نامه‌ای خطاب به روحانی ضمن تبریک موفقیت وی در انتخابات، از بازگشایی دفتر نمایندگی اتحادیه اروپا در تهران سخن به میان آوردند.سران اتحادیه در بخشی از پیام خود آورده بودند که «ما با تاکید بر تعهد بی چون و چرای اتحادیه اروپا به برجام- که دستاورد بزرگی در عرصه دیپلماسی چندجانبه محسوب می‌شود- آماده‌ایم که در مسیر اجرای کامل توافق هسته‌ای، به همکاری مؤثر خود ادامه دهیم. امیدواریم که در سال‌های پیش رو، شاهد پیشرفت بیشتری در روابط دوجانبه از جمله بازگشایی هرچه زودتر دفتر نمایندگی اتحادیه اروپا در تهران باشیم.»

این تمایلات در زمانی مطرح شده بود که دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا هنوز از برجام خارج نشده بود و اتحادیه اروپا با امید پایبندی واشنگتن به تعهداتش نسبت به حفظ دستاورد سیاسی خود خوش بین بود،اما اکنون نزدیک به دوماه است که ترامپ از برجام خارج شده و اروپا مانده با باری از تعهدات که باید تضمین های عملی را در قبال آنها بدهد.در این میان این سوال مطرح می شود در شرایط کنونی بازگشایی دفتر نمایندگی اتحادیه اروپا چه ضرورتی دارد؟ آیا بازگشایی این دفتر  ارتباطی با تضمین های عملی اتحادیه اروپا دارد؟

سمپات های اروپا  برای بازگشایی دفتر نمایندگی 

پس از منتهی شدن رفت و آمدهای دیپلماتیک دوساله به   توافقی تحت عنوان ” برجام” که  بین ایران و کشورهای اروپایی،آمریکا،چین و روسیه به امضا رسید،۲۸ عضو اتحادیه اروپا  پیش نویسی را تحت عنوان “سند راهبردی اتحادیه اروپا درباره روابط با ایران” را تصویب کردند که ریچارد هاویت به عنوان تنظیم کننده اصلی آن در سال ۹۵گفت:«توافق هسته‌ای، یک نقطه عطف بود؛ هرچند که همه مشکلات ما با ایران درباره اسرائیل، دموکراسی و حقوق بشر حل نشده است…ما باید دفتر نمایندگی اتحادیه اروپا را در تهران افتتاح کنیم و گفت‌وگو درباره حقوق بشر در ایران را از سر بگیریم. اکنون اروپا در ایران نفوذ دارد ولی آمریکا از این نفوذ برخوردار نیست. ما می‌‌خواهیم از این اهرم استفاده کنیم و به جنگ در سوریه و یمن پایان دهیم و به سوی ساختار جدید امنیتی در خاورمیانه حرکت کنیم».علاوه بر این در مرداد سال گذشته بود که مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا “فدریکا موگرینی” در دیدار با”کمال خرازی” رئیس شورای راهبردی روابط خارجی  با بیان اینکه رشد بیش از ۷۰ درصدی روابط تجاری ایران و اتحادیه اروپا در سال گذشته میلادی، نوید بخش توسعه روابط است، از تمایل این اتحادیه به تاسیس نمایندگی در تهران گفت و افزود: احساس ما این است که همکاری‌ها باید ساختارمندتر باشد.

پیرو این سمپات ها از سوی کشورهای قاره سبز برخی از رسانه‌های داخلی نیز  عنوان کردند: افتتاح دفتر اتحادیه اروپا در تهران به گسترش روابط اقتصادی و دیپلماتیک خواهد انجامید،اما خروج یکجانبه آمریکا از برجام به یکباره امید اروپایی‌ها را برای حفظ دستاورد سیاسی‌شان به یاس تبدیل کرد و در پی این دهن کجی ترامپ، قاره سبز نشینان تلاش کردند هر طور که شده حیثیت سیاسی خود را حفظ کنند و مانع از به ابتذال کشیدن هر نوع مذاکره وگفت و گو شوند.

 دفتر نمایندگی، در باغ سبز اروپا برای تضمین عملی 

در چند روز گذشته دوباره اروپایی ها سعی  کردند مسیری را برای بازگشت بگذارند و همه پل ها را خراب نکنند؛لذا بازگشایی دفتر نمایندگی اتحادیه اروپا  را این بار با عنوان تسهیل کننده تضمین های عملی برای  پسا خروج  مطرح کردند. در رابطه با همین مسئله شبکه خبری «یورونیوز»، به نقل از «آناگومز» نماینده پارلمان اروپا و اهل کشور پرتغال  گفت:ما با قوانین آقای ترامپ نیرومند نمی‌شویم، قوانینی که واضح و شفاف نیستند. اما چگونه می‌توان توافق هسته‌ای با ایران را حفظ کرد؟گومز افزود: یک ایده خوب این است که یک دفتر اتحادیه اروپا در ایران تاسیس شود.همچنین «کورنلیا ارنست»دیگر نماینده پارلمان اروپا و اهل آلمان نیز در زمینه حفظ برجام مدعی شد: تاسیس دفتر رسمی اتحادیه اروپا در تهران ایده‌ای خوب است،این نماینده آلمانی افزوده: این یک نشانه خوب خواهد بود و مهمترین مسائل این کشور را می توانیم ببینم.بنابراین به رغم روال گذشته  طی دو سال اخیر  این  اتحادیه اروپاست که می خواهد هر طور که شده  دفتری  را در تهران تاسیس کند و در این مدت نیز واکنش های داخلی به این موضوع  با جمله ای تحت عنوان “در دست بررسی است ” بر روی خبرگزاری ها رفته است.

در مورد  بازگشایی دفتر نمایندگی اتحادیه اروپا در تهران، سید داوود صالحی سفیر سابق ایران در اسپانیا در گفت‌وگویی اظهار کرد: این بازگشایی از نظر دیپلماتیک منع چندانی ندارد چراکه  هر کشوری تلاش دارد ریشه های ارتباطی همواره حفظ شود،بنابراین تشکیل یک دفتر که شامل ۲۸ عضو اتحادیه اروپاست از اساس نمی تواند چیز بدی باشد. وی ادامه داد: از آنجاییکه  ایران تجربه موفقی را در برجام نداشته است بنا به فرموده رهبر انقلاب اگر اتحادیه اروپا  می خواهد حسن نیت خود را نشان دهد  باید  به دور از یکجانبه گرایی تلاش هایش را  برای دخالت در امور داخلی ایران کنار بگذارد و از تکرار مسائل پوچی مانند حقوق بشر که در حقیقت جنبه سیاسی دارد، پرهیز کند.

سفیر سابق ایران در مادرید  همچنین گفت: با وجود اینکه  آمریکایی ها از ارتباط بین ایران و اتحادیه اروپا خشنود نیستند،ما باید از فرصت ها با توجه به خطوط قرمز و منافع ملی کشورمان  استفاده کنیم.  وی افزود:اگر اروپایی ها تضمین دهند دفترشان مرکز اپوزیسیون علیه ایران و کسانیکه خواهان براندازی هستند،تبدیل نشود  فرصت مناسبی برای تعاملات فرهنگی و اقتصادی فراهم می شود.صالحی تاکید کرد:وجود یک سفارت زمانی مهم تلقی می شود که روابط مستقل شود و از سایر موارد و دولتها تا ثیر نپذیرد،لذا  اگر اتحادیه اروپا بیاید و دفتری افتتاح کند و بعد از آن را  با فشار ترامپ  ببندد، کار سخیفی انجام داده است.

سخن آخر

باید اذعان کرد شاید  تاسیس دفتر نمایندگی اتحادیه اروپا در تهران  به لحاظ روابط دیپلماتیک  منعی نداشته باشد،زیرا  ایران همواره بر روابط صلح آمیز و دیپلماتیک تاکید دارد و از هر رفتار دوستانه‌ای استقبال می کند.اما  از زمانیکه بحث بازگشایی  این دفتر نمایندگی مطرح شده،عده‌ای آن را مهملی برای مداخله گری های بی مورد در زمینه حقوق بشر و سایر موارد دانسته اند؛ به طوریکه محمدجواد لاریجانی، رئیس ستاد حقوق بشر قوه قضاییه  در حاشیه نشست پلیس بین‌الملل ناجا با قضات و کارشناسان دادگستری، دفتر اتحادیه اروپا را با «لانه فساد» مقایسه کرده بود و گفته‌است:این دفتر اگر برای پیگیری موضوعات تجاری باشد مشکلی نیست ولی آن‌ها عنوان کردند که به دنبال تأسیس این دفتر می‌خواهند با مدافعان حقوق بشر و NGO های داخل کشورمان ارتباط نزدیک بگیرند تا از روند اجرای حقوق بشر در کشورمان اطمینان حاصل کنند لذا باید بدانند که دستگاه قضا قطعاً اجازه نمی‌دهد تا چنین لانه فسادی در ایران تأسیس شود.”

با تمام این تفاسیر به نظر می رسد اروپایی ها  تلاش دارند با مطرح کردن بازگشایی یک دفتر نمایندگی در تهران قصه تضمین ها را فیصله بدهد و با این کار عزم جدی اما پوشالی خود را برای حفظ برجام نشان بدهد.در این میان نکته  قابل تامل  این است  که بیشتر کشورهای اروپایی در تهران سفارتخانه دارند  و به خودی خود می توانند  تا حدودی روابط را تسهیل کند  چراکه   وجود همین سفارتخانه ها هم می تواند تضمین کننده عملی برای برجام باشد،لذا  به نظر می رسد  بازگشایی یک دفتر صرف نمی تواند مرهمی برای خروج آمریکا از برجام باشد.اگر  اروپایی ها  می خواهند اعتماد ایران برای ادامه حیات برجام  را کسب کنند باید تضمین های عملی، دقیق و صریح را در اختیار ایران قرار  بدهند.لازم به ذکر است همین سفارتخانه هایی که در تهران  زمانی تاسیس شده اند صاحبان شرکتهایی هستند که برای خروج از ایران صف کشیده اند پس وجود یک ساختمان صرف با چند کارمند نمی تواند دوای درد برجام بی جان شود.