نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا به شکلی که امروزه شناخته می شود در حقیقت حیات خود را از جنگ دوم جهانی آغاز کرد. نبرد در دو اقیانوس، یانکی ها را به سمت استفاده از ناوهای هواپیمابر، رزم ناوها و ناوشکن های بسیار سنگین سوق داد و در طول جنگ سرد نیز همین سیاست از سوی آمریکایی ها دنبال شد. امروزه نیز زیردریایی های اتمی بزرگ، ناوشکن و رزم ناوهای سنگین در کنار در ناوهای هواپیمابر اتمی بخش اعظم توان رزمی نیروی دریایی آمریکا را تشکیل می دهند. اما طی سالهای اخیر و با بهره گیری نیروهای مسلح کشورهایی جون ایران از ابزارها و تاکتیک های نامتقارن، مشخص شده دوره جدید، دوره ای با بازیگران جدید و تاکتیک های متفاوت است.

مسئله اینجاست که شناورهای آمریکایی اصولا برای یک نبرد سنگین و مقابله با حجم زیادی از این نوع تهدیدات در فضایی مثل تنگه هرمز، تنگه تایوان یا خلیج فارس طراحی نشده اند. با ورود به قرن جدید، نیروهای مسلح آمریکا در دو منطقه با چالش های جدیدی رو به رو شد؛ یکی منطقه تنگه تایوان و دیگری تنگه هرمز و خلیج فارس. در این فضا، آمریکا با حجم زیادی از پرتابگرهای موشک های کروز زمینی، ناوچه های موشک انداز سریع کوچک و در مورد ایران در خلیج فارس با قایق های مسلح تندرو رو به رو شد.

LCS؛ یک تراژدی آمریکایی در دریا

در سالهای قبل، آمریکایی ها از ناوهای محافظ کلاس  Oliver Hazard Perry برای امور رزمی در مناطق آبی کم عمق بهره می بردند اما با خروج از خدمت این ناوهای محافظ، عملا نیروی دریایی آمریکا فاقد ناو محافظ شد. در نهایت و برای پاسخ دادن به تمامی این مشکلات در آبهای کم عمق، آمریکایی ها به سراغ طراحی نسل جدیدی از شناورها رفتند که به LCS یا Littoral combat ship معروف شدند که این شناورها که با تبلیغات و سر و صدای زیاد رونمایی شده بودند، برای ماموریت هایی مثل حفاظت خطوط ساحلی، مین روبی، مقابله با زیردریایی ها در آب های کم عمق و همچنین تهدید قایق های تندرو توسعه پیدا کردند.

اما نکته اینجاست که این شناورها که در دو کلاس Independence و Freedom ساخته شدند با مشکلات زیاد فنی، افزایش قیمت و کم بودن قدرت آتش رو به رو شدند. در چندین مورد موتور این شناورها دچار مشکل شد. از طرف دیگر تسلیحات آن بسیار محدود بوده و قاعدتا توان دوام آوردن در یک درگیری سنگین را نخواهند داشت؛ در حالی که از عملیاتی شدن آنها حتی ۱ دهه نمی گذرد و این موضوع با توجه برنامه ریزی های مرسوم نیروی دریایی آمریکا برای ساخت شناورهایی با امکان عملیاتی ماندن طولانی، نشان دهنده عدم وجود طرحی مناسب و کامل برای مقابله با قایق های تندرو و موشک انداز ایرانی است. در نهایت قرار بر این است که حدود ۱۵ فروند از هر شناور این دو کلاس ساخته شده و در نقش های پوششی یا حضور در مرزهای خود آمریکا به خدمت گرفته شوند.

آمریکا به دنبال ناو محافظ جدید

اما تصورات کشوری که عده ای گمان می کنند هیچ اشتباه یا گاف بزرگی در برنامه نیروهای مسلح خود ندارد، با توجه به آنچه تا به اینجا برای نیروی دریایی آمریکا رخ داده بود، تغییر کرد و این نیرو مجددا درخواست طرح متفاوت برای یک ناو محافظ جدید را ارائه کرده است. در نیازمندی نیروی دریایی آمریکا برای این ناو جدید، توان حضور در کنار گروه رزمی ناوهواپیمابر برای ماموریت های حفاظتی، انجام عملیات ضد شناور سطحی، ضد زیردریایی و دفاع هوایی و همچنین عملیات به صورت مستقل ذکر شده است. از دیگر بحث های مطرح شده به صورت خاص در نیازمندی اخیر نیروی دریایی آمریکا، توان مقابله با حمله دسته جمعی قایق های تندرو است.

در ابتدا نگاهی داریم به سامانه هایی که نیروی دریایی آمریکا درخواست نصب بر روی ناو محافظ جدید دارد. سامانه مدیریت رزمی COMBATSS-۲۱ که از زیر شاخه های سامانه ایجیس است، رادار جستجوی سطحی نسل جدید، سامانه های سونار کششی برای عمق کم و زیاد به منظور شناسایی تهدیدات زیر سطحی، موشک های پدافند هوایی RIM-۱۶۲ و RIM-۱۷۴، ۸ تیر موشک ضد کشتی برد بلند، مدل دریایی موشک هلفایر؛ سامانه دفاع نزدیک SeaRAM، قابلیت نصب پرتابگر عمودی موشک، حمل توپ ۵۷ میلی متری MK۱۱۰، یک بالگرد سی هاوک و یک بالگرد بدون سرنشین فایر اسکاوت. روی پرتابگرهای عمودی، امکان نصب موشک های کروز تاماهاوک و استاندارد ۶ نیز بایستی ممکن باشد. اما به ۵ طرح مورد نظر می رسیم.

کلاس Carlo Bergamini از شرکت Fincantieri

شناورهای کلاس Carlo Bergamini در حقیقت حاصل پروژه مشترک بین فرانسه و ایتالیا برای توسعه نسل جدیدی از ناوهای محافظ چند منظوره بوده و تبدیل به نسلی از شناورهای بسیار نیرومند و پیشرفته شده است. در ادامه به شناورهای فرانسوی حاصل از این برنامه مشترک نیز خواهیم پرداخت. در نیروی دریایی ایتالیا ۵ فروند از این ناوها حضور دارند و آنها قصد دارند ۵ فروند دیگر از این ناوها را نیز به خدمت بگیرند.

شناورهای ایتالیایی ۶۹۰۰ تن وزن داشته و طول آنها ۱۴۴ متر و همچنین عرض آنها در حدود ۲۰ متر است. این شناورها در مدل های چند ماموریتی ۱۹۹ نفر و در مدل های خاص جنگ ضد زیردریایی ۲۰۱ نفر خدمه دارند. سیستم پیشران مدل ایتالیایی از ترکیبی از موتورهای دیزل الکتریکی و همچنین موتورهای الکترونیکی است که بخش دیزل الکترونیک با همکاری بین ایتالیا و آمریکا و موتورهای الکترونیکی نیز ساخت ایتالیا است و در کنار آن ۴ ژنراتور دیزل نیز وجود دارد .برد این شناورها در حدود ۱۲۳۰۰ کیلومتر با سرعت ۲۷ کیلومتر بر ساعت بوده و سرعت نهایی آنها نیز ۵۵ کیلومتر بر ساعت است. رادار اصلی این شناور مدل Selex MFRA  ساخت ایتالیا است که یک رادار آرایه فازی فعال در باند C است و توان شناسایی اهداف تا فاصله حدود ۴۰۰ کیلومتری و هدایت موشک به سمت آنها را نیز دارد. رادارهای کنترل آتش توپ و جستجوی سطحی این شناور هم ساخت ایتالیا است.

سامانه پرتاب موشک عمودی Sylver ساخت فرانسه برای شلیک موشک های ضد هوایی Aster ۱۵ و Aster ۳۰ با بردهای ۳۵ و ۱۲۰ کیلومتر در این کشتی نصب شده است. این شناورها ۱۶ تیر از این دو نوع موشک حمل می کنند. ۴ این موشک های ضد هوایی به صورت مشترک توسط ایتالیا و فرانسه توسعه پیدا کرده است. تیر موشک کروز ضد کشتی و حمله به اهداف زمینی Otomat با برد بیش از ۲۰۰ کیلومتر در مدل های چند منظوره این شناور نصب شده است و در مدل های مخصوص جنگ ضد زیردریایی ۴ تیر موشک ضد زیردریایی MILAS  نصب شده است.

در بحث توپها نیز در مدل های چند ماموریتی یک قبضه توپ ۱۲۷ میلی متری ساخت شرکت ایتالیایی Oto Melara به همراه یک توپ ۷۶ میلی متری ساخت همین شرکت نصب شده است. در مدل ۱۲۷ میلی متری از گلوله های هدایت شونده سری Vulcano  استفاده می شود که می تواند اهداف را تا فاصله ۱۲۰ کیلومتر هدف قرار دهد .در مدل ضد زیردریایی نیز ۲ قبضه از توپهای ۷۶ میلی متری ساخت شرکت Oto Melara وجود دارد که می تواند گلوله های هوشمند را تا فاصله ۴۰ کیلومتری پرتاب کند. این شناور در مدل ایتالیایی توان حمل ۲ فروند بالگرد را نیز دارد.

 کلاس Alvaro de Bazanاز شرکت General Dynamics

 این کلاس پیش از این در اسپانیا ساخته شده و شرکت جنرال دینامیکز قصد دارد طرحی را بر اساس این ناو محافظ ارائه دهد. این ناو محافظ اسپانیایی علاوه بر بهره بردن از خواص پنهانکاری در طراحی بدنه از سامانه دفاع هوایی “ایجیس” ساخت آمریکا نیز بهره می برد. در حال حاضر ۵ فروند از این ناوها در نیروی دریایی اسپانیا فعال هستند و سفارشی برای ششمین فروند از کلاس نیز صادر شده است.

وزن این کلاس از ناوهای محافظ در حدود ۶۳۰۰ تن، طول آن در حدود ۱۴۶ متر و عرض آن نیز حدودا ۱۸ متر است. با توجه به مجهز شدن این شناور به سامانه ایجیس، نقش اصلی آن ایجاد چتر دفاع هوایی است که با کمک این سامانه و موشک های ضد هوایی استاندارد ایجاد می شود.

این شناور علاوه بر طراحی پنهانکار بدنه که در بالا به آن  اشاره شد در بخش تسلیحات نیز با بهره گیری از فناوری VLS یا همان سیستم پرتاب عمودی توانسته است حجم زیادی از تسلیحات را با خود حمل کند. این شناور به پرتابگرهای عمود مارک ۴۱ ساخت آمریکا مجهز شده است. این کشتی اسپانیایی حدود ۴۸ سلول پرتاب عمودی در اختیار دارد که ۳۲ تا از آنها به موشک های سطح به هوای SM-۲MR Block IIIA از خانواده استاندارد با برد بیش از ۱۰۰ کیلومتر اختصاص داشته و در تعداد باقی مانده این سلول ها نیز ۶۴ فروند موشک ضد هوایی کوتاه برد RIM-۱۶۲ ESSM با برد ۵۰ کیلومتر وجود دارد.

۸ تیر موشک کروز ضد کشتی هارپون به همراه پرتاب گرهای اژدر ۳۲۴ میلی متری از دیگر تسلیحات این کلاس از شناورهای ارتش اسپانیا به شمار می رود. البته موشک های هارپون از پرتابگرهای عمودی استفاده نکرده و از ۲ پرتابگر ۴ تایی زاویه دار پرتاب می شوند .به غیر از سامانه ایجیس که رادار اصلی این ناو محسوب می شود این شناور اسپانیایی به سامانه جنگ الکترونیک ساخت اسپانیا و همچنین سیستم دفاع در برابر اژدر AN/SLQ-۲۵A ساخت آمریکا مجهز است. سامانه های سونار فعال و غیر فعال این ناو نیز ساخت شرکت ریتهون آمریکا می باشد. این شناور با داشتن دو توربین و دو موتور دیزل می تواند با سرعت ۵۲ کیلومتر بر ساعت تا مسافتی در حدود ۸۳۰۰ کیلومتر را طی کند. این ناو توان حمل یک فروند بالگرد سی هاوک را نیز داشته و تعداد خدمه آن نیز ۲۵۰ نفر می باشد.

 طرح بر پایه شناور گارد ساحلی از صنایع Huntington Ingalls

 گارد ساحلی آمریکا دارای تعدادی شناور کلاس Legend است که در امر گشت ساحلی و جستجو و نجات از آنها استفاده می کند. وزن ۴۵۰۰ تنی و طول ۱۲۸ متری این شناور آن را برای تبدیل شدن به یک ناو محافظ تبدیل به انتخابی ایده آل کرده است. این شناور می تواند تا ۱۴۸ نفر خدمه را حمل کرده و به دو موتور دیزل به توانایی ۹۹۰۰ اسب بخار و یک توربین گازی به توان ۳۰ هزار اسب بخار مجهز است. برد این شناور ها ۲۲ هزار کیلومتر و سرعت آنها ۵۲ کیلومتر در ساعت است.

ست کاملی از سامانه های راداری و اپتیکی بر روی این شناورها نصب شده است. در بخش تسلیحات این شناور ها به یک سری توپ و تیربار مجهز هستند. توپ ۵۷ میلی متری مارک ۱۱۰، ۱ سامانه فالانکس، ۴ تیربار کالیبر ۱۲.۷ و ۲ تیربار ۷.۶۲ دیگر سلاح های این شناور هستند. این شناورها توان حمل یک بالگرد و دو پهپاد را نیز دارند. هنوز مشخص نیست دقیقا چه نوع تسلیحاتی بر روی این شناور توسط Huntington Ingalls نصب شود ولی شناورهای این کلاس را می توان از جمله انتخاب های پر امید در این رقابت دانست.

 کلاس Freedom از شرکت لاکهید مارتین و کلاس Independence از شرکت Austal USA

در بخش آخر دو شناور شکست خورده کلاس ال سی اس که برای دور دیگری از رقابت وارد میدان می شوند با هم معرفی می شوند. شرکت لاکهید مارتین برای شرکت در این رقابت یکی از دو شناورهای اصلی طرح LCS را انتخاب کرده است. کلاس Freedom طرحی است که قرار است شرکت لاکهید آن را ارتقاء داده و با نصب تسلیحاتی مثل موشک های کروز ضد کشتی و نصب پرتاب گرهای عمودی برای موشک های ضد هوایی آن را ارتقاء بدهد.

کلاس Independence از شرکت Austal USA نیز دیگر طرح از برنامه شکست خورده LCS است که بار دیگر وارد این رقابت شده است. اما نکته جالب اینجاست که بر اساس آنچه منابع نزدیک به این شرکت ها اعلام کرده اند آنچه برای ارتقاء در نظر این دو شرکت است طرح سفارش داده شده MMSC عربستان سعودی است. آنچه سعودی ها در این طرح سفارش داده اند حدودا از این قرار است :

نصب موشک های هارپون، نصب موشک های پدافند هوایی سری RIM-۱۱۶ و ۱۶۲ به همراه پرتاب گرهای عمودی برای موشک های پدافندی است. در هر حال یکی از این ۵ طرح به زودی انتخاب شده و احتمالا منطقه خلیج فارس از جمله اولین نقاطی است که این شناورها در آن حضور پیدا خواهند کرد.

ذکر این نکته نیز ضروری است که ممکن است طرح ها در آینده دچار تغییر شده و با سامانه هایی متفاوت در میدان ظاهر شوند. خصوصا اینکه در بخش تسلیحاتی و راداری، آمریکایی ها اصرار به استفاده از سامانه های تولید داخلی داشته و در دو طرح ارائه شده، با برخی رادارها و تسلیحات اروپایی رو به رو هستیم. پرپوزال نهایی در سال ۲۰۱۹ و برنده قرارداد برای ۲۰ فروند ناو محافظ در سال ۲۰۲۰ اعلام می شود و قیمت هر فروند از این ناوها تا حدود ۱ میلیارد دلار پیش بینی شده است.